ملا حسین واعظ کاشفی
کاشفی سبزواری هروی، معین‌الدین، حسین
قرن: 9
(وفات: 910 ق)
فقیه، محدث، حافظ، مفسر، واعظ، صوفى، ادیب و شاعر. مشهور به ملا حسین كاشفى یا ملاحسین واعظ. در سبزوار به دنیا آمد. دوره‌ى جوانى را در آن شهر گذراند و در آنجا و نیشابور و هرات نشو و نما یافت. در زمان سلطان حسین میرزاى بایقرا در هرات و نیشابور به وعظ و ارشاد مى‌پرداخت و با صوتى خوش آیات قرآن و احادیث نبوى را با عبارات و اشارات مناسب بیان مى‌كرد.
وى از ملازمان امیرعلى شیرنوایى بود. پس از ملاقات مولانا جامى و معاشرت با وى طریقت نقشبندیه را پذیرفت. درباره‌ى‌ى مذهب وى اختلاف است، وى را به جهت گرایش به تصوف ملازمت با امیر علی شیر نوایى و نسبت خانوادگى نزدیك به ملا عبدالرحمان جامى سنى مذهب و به جهت نگارش كتاب «روضة الشهداء» و محل رشد و تربیتش سبزوار كه از شهرهاى اهل تشیع بوده، شیعه مذهب دانسته‌اند.
به هر حال وى در هرات به شیعه بودن و در سبزوار به تسنن اشتهار داشت. كاشفى در هرات درگذشت. از آثار وى: «جواهرالتفسیر لتحفة الامیر»، به نام امیر علی شیر نوایى؛ «مختصر الجواهر»، تفسیرى دیگر در حدود بیست هزار سطر؛ «جامع الستین» در تفسیر «سوره یوسف»؛ «المواهب العلیة»، معروف به «تفسیر حسینى» به نام سلطان حسین بایقرا؛ «روضة الشهداء» در مقاتل و ذكر مصیبت اهل بیت علیهم السلام و واقعه‌ى كربلا كه چون اهل منبر از روى این كتاب مى‌خواندند به روضه‌خوان مشهور شدند؛ «الاربعین» در احادیث موعظه؛ «المرصد الاسنى» در شرح اسماءاللَّه الحسنى؛ «اخلاق محسنى»؛ «مخزن الانشاء» در فن ترسل كه براى سلطان حسین بایقرا و امیر علی شیر نوایى در 907 ق، تألیف نموده؛ «انوار سهیلى» در تدابیر حكم و آداب از زبان حیوانات، بازنویسى از «كلیله و دمنه» نصراللَّه منشى كه آن را براى امیر شیخ احمد سهیلى از امراى عهد سلطان حسین بایقرا نوشت؛ «اسرار قاسمى» در سحر و طلسمات و كیمیا؛ «بدایع الافكار فى صنایع الاشعار»، در ذكر صناعات ادبى؛ شرح «مثنوى» مولوى؛ «لب المثنوى»؛ «لب اللب مثنوى»؛ «اختیارات النجوم» به نام «الواح القمر»؛ «السبعة الكاشفیة»، شامل هفت وسیله در علم نجوم.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج5، ص15.
