فضیل بن عیاض
ابوعلی فضیل شیخ الاسلام فضیل عیاض
قرن: 2
(تو 105-101 وف 187 ق)
محدث صوفى، عارف و زاهد. در خراسان به دنیا آمد. روزگار جوانى فضیل در نزدیكى ابیورد و میان ابیورد و مرو سپرى گردید. وى در جوانى مدتى راهزنى مى‌كرد. سپس توبه كرد و در كوفه به فراگیرى حدیث و علم پرداخت و یكى از پیشگامان تصوف گردید.
از استادان وى: امام جعفرصادق علیه السلام، اعمش، ابن ابى‌لیلى، حمید طویل، یحیى بن سعید انصارى و بسیارى دیگر بودند. او مدتى در كوفه تحت تربیت سفیان ثورى نیز قرار گرفت. یكبار در مكه به هارون‌الرشید، خلیفه مقتدر عباسى اندرز داد و این كار باعث شد كه در بغداد نزد صوفیه و زهاد محبوب شود و حتى مورد احترام امام احمد حنبل نیز قرار گرفت.
ابن‌مبارك، یحیى بن سعید قطان، ابن‌مهدى، ابن‌عیینه، اصمعى، شافعى، بشر حافى، عبدالصمد ابن مردویه، عبدوه مروزى و حسین بن داوود بلخى و بسیارى دیگر از وى حدیث روایت كرده‌اند. بخارى، مسلم، ابن‌داوود، نسائى و ترمذى در «صحاح» خود به نقل حدیث از وى پرداخته‌اند. فضیل در مكه وفات یافت. از سخنان اوست: به عزت پروردگار سوگند كه اگر در آتشم كند امیدم به وى از دست نرود؛ بیم برتر از امید است مادام كه انسان از صحت و سلامت برخوردار است و چون به كام مرگ افتد امید برتر خواهد بود.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج4، ص299.
