سبع مثانی
«سبع» (هفت) از اعداد [۱] و «مثانى» جمع «مثنى» به معناى دو بار، مكرر و اعاده است.[۲]
این ترکیب در آیه 87 سوره حجر آمده است: «ولَقَد ءاتَينكَ سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظيم».
در مورد اين كه مقصود از سبع مثانى چيست، نظرات متعدّدى بيان شده كه برخى از آنها چنين است:
1. منظور، فاتحة الكتاب است[۳] كه در روايات متعددى که از طريق اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله وارد شده همين معنا وارد شده است.[۴] دلايل گوناگونى نيز براى اين نامگذارى بيان شده است؛ از جمله امام صادق عليه السلام علت آن را دو بار خواندن در نماز دانسته اند.[۵]
2.مقصود، هفت سوره طولانى اوّل قرآن از سوره بقره تا سوره توبه است و آن را «مثانى» ناميده اند؛ به دليل اين كه داستان هاى عبرت آموز در آن، دو به دو آمده است.[۶]
3. منظور کل قرآن است؛ و این در صورتی است که «مِن» در این آیه برای تبعیض باشد. در صورتی که سبع‌المثانی کل قرآن باشد می‌تواند یکی از اسامی و اوصاف قرآن به شمار آید.
4. برخی نیز گفته‌اند: مراد هفت صحیفه‌ای است که از آسمان بر انبیاء نازل شده است.
در صورت مد نظر قرار دادن احتمال اول و با در نظر گرفتن آیه ی مذکور و 2 آیه ی بعد از آن: «ولَقَد ءاتَينكَ سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظيم × لاتَمُدَّنَّ عَينَيكَ اِلى ما مَتَّعنا بِهِ اَزوجـًا مِنهُم ولاتَحزَن عَلَيهِم واخفِض جَناحَكَ لِلمُؤمِنين[۷] × و قُل اِنّى اَنَا النَّذيرُ المُبين» می توان به این نکات پی برد:
- بهره مندى از سبع مثانی (سوره حمد):
- مقتضى پرهيز از چشم دوختن به دارایی دیگران
- دليل محزون شدن پيامبر صلى الله عليه و آله از كفر كافران و اجابت نكردن دعوت آن حضرت
- لازمه تواضع و نرمخویی پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت به مؤمنان
- مقتضى اظهار رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله و معرفى خود در جايگاه هشداردهنده آشكار است.
- «سبع مثانی» (سوره حمد)، از عطاياى خداوند بر پيامبر صلى الله عليه و آله است.
- سبع مثانی (سوره حمد) داراى جايگاهى ويژه در ميان سوره هاى قرآن می باشد.
پانویس
- ↑ مفردات، ص 394، «سبع».
- ↑ لغت نامه، ج12، ص17882، «مثانى»؛ ص17898، «مثنى»؛ الميزان، ج12، ص191.
- ↑ مجمع البيان، ج5-6، ص530.
- ↑ الميزان، ج12، ص191.
- ↑ تفسير عيّاشى، ج1، ص19؛ تفسير نورالثقلين، ج3، ص27، ح 98؛ مجمع البيان، ج5-6، ص530.
- ↑ مجمع البيان، ج5-6، ص530.
- ↑ معناى «لاتمدّن...» اين است كه چشم طمع به زخارفى كه به گروههايى از كافران داده ايم نداشته باش. حاصل معناى اين آيه با توجه به آيه قبلى اين است كه تو از نعمت بس بزرگى (سوره حمد) بهره مند شده اى كه هر نعمتى نسبت به آن ناچيز است. (روح المعانى، ج8، جزء14، ص118)
منابع
- ویکی علوم اسلامی (اصطلاح نامه علوم قرآنی، بخش اسامی و صفات قرآن).
- فرهنگ قرآن، جلد 15، صفحه 526.
