طب النبی

مولف

نوشته ابوالعباس، جعفر بن محمد بن معتز بن محمد بن مستغفر نسفى سمرقندى نخشبى حنفى، معروف به ابوالعباس مستغفرى متوفى 432 هجرى قمرى.

موضوع

موضوع كتاب، همچنان كه از نامش پيدا است، طب است و قواعد طب را از طريق سنت نبوى بيان مى كند.

پيشينه تأليف

كسى كه مختصر آشنايى با متون اسلامى و روايات داشته باشد. اهميت مسائل بهداشتى و طب را در نظر اسلام به خوبى درك مى كند و به خاطر شدت اهتمام ائمه اطهار عليهم السلام و پیامبر اسلام صلى الله عليه و آله به اين موضوع است كه تعداد زيادى از علماء شيعه در صدد جمع آورى روايات و نكات ذكر شده.

در آنها در موضوع طب برآمده اند. حاصل تلاش آنان نيز نگاشته شدن چندين كتاب در موضوع طب با عنوان «طب النبي صلى الله عليه و آله» يا «طب الأئمة عليهم السلام» و... است.

از جمله كسانى كه به اين مهم پرداخته اند مى توان:

1. ابن السنى دينورى، م 363.
2. ابونعيم اصفهانى، م 432.
3. ابوالحسن حموى، م 720.
4. شمس الدين ذهبى، م 748 را نام برد.

ارزش كتاب

اين كتاب، يكى از مآخذ بحارالانوار است و علامه مجلسى آن را به صورت كامل در جلد 62 بحارالانوار از صفحه 290 تا صفحه 303 نقل كرده است. همچنين محقق طوسى، در كتاب آداب المتعلمين از آن نام برده و مى گويد: «از جمله علومى كه لازم است انسان ياد بگيرد طب است و در اين زمينه استفاده از كتاب امام، ابوالعباس مستغفرى به نام طب النبى صلی الله علیه و آله بسيار نيكو است».

در اين كتاب، حدود 155 روايت نبوى گردآورى شده كه موضوع همه آنها طب و سلامة الأبدان است و اكثر آنها روايات كوتاهى است كه از يكى دو سطر تجاوز نمى كند. مؤلف محترم كتاب كه قصدش تهيه كتابى طبى بوده، تنها متن روايات را نقل نموده و اسناد همه آنها را حذف كرده و به ذكر قال صلی الله علیه و آله و قال رسول الله صلی الله علیه و آله، اكتفا نموده است.

به همين دليل - حذف اسناد - در عنوان كتاب گفته شده «المنسوب الى رسول الله صلى الله عليه و آله» كه يك كتاب روايى معتبر محسوب نشود، گرچه بزرگانى همچون علامه مجلسی كه قائل است به اين كه در بحار تنها روايات معتبر و مورد اعتماد را نقل مى كند، تمام اين كتاب را در بحارالانوار نقل كرده است.

نكته ديگر اين كه به نظر علامه مجلسى اكثر روايات اين كتاب از طريق عامه نقل شده است. مذهب مؤلف كتاب دقيقاً مشخص نيست. علامه مجلسى و شيخ طوسى او را شيعه مى دانند اما صاحب رياض احتمال حنفى بودن او را تقويت كرده است.

ابواب

مؤلف به جهت اختصارِ كتاب و وحدت موضوع آن را فصل بندى نكرده و از ابتداى كتاب با عبارت قال رسول الله صلى الله عليه و آله شروع نموده و با همان سياق نيز كتاب را به اتمام رسانده است.

تنها نكته در سياق كتاب اين است كه اولين روايات كتاب رواياتى جامع و قواعدى كلى است و از اواسط كتاب، روايات موردى كه درباره غذاى خاص و يا اثرى خاص است، شروع شده است.

تأليفات

از ابوالعباس مستغفرى به جز اين كتاب، كتب ديگرى نيز به يادگار مانده است از جمله:

1. تاريخ نسف و كش.
2. تاريخ سمرقند.
3. كتاب معرفة الصحابة.
4. كتاب دلائل النبوة.

و... كه رقم تأليفات مستغفرى به بيش از هجده اثر مى رسد.

شرح كتاب

تنها شرحى كه بر اين كتاب يافت شده از مرحوم خاتون آبادى است، چنان كه شيخ آقا بزرگ تهرانی نيز در الذريعه اشاره كرده است.

منابع

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

• طب النبی