الأمالی ابن شجری (کتاب)
 | |
| نویسنده | ابن شجری |
| موضوع | صرف و نحو/ أمالی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
| تحقیق | محمود محمد طناحی |
|
| |
کتاب «الأمالى» از آثار ارزشمند ابن شَجَری (م، ۵۴۲ ق) ادیب و نحوی بزرگ شیعه است. ابن شجری در این کتاب، بسیاری از آراء نحوی را با شواهد شعری مختلف در ۸۴ مجلس برای شاگردانش املا کرده است.
مؤلف
«ابوالسعادات هبةالله بن على علوی حسنى» معروف به «ابن شَجَری» (۴۵۰-۵۴۲ ق)، نحوی، لغوی، ادیب و شاعر بزرگ شیعه در قرن ششم قمری است. نسب او به امام حسن علیه السلام مى رسد و به همین سبب علوی حسنى نامیده شده است.
علمای تراجم از جمله شیخ منتجب الدین، مقام ارجمند ابن شجری را در علم و نحو و ادب و شعر ستوده‌اند. گویند: وی مدت ۷۰ سال به تدریس نحو و ادبیات و حدیث اشتغال داشت. ابوالبرکات ابن انباری، ابن خشاب و قطب راوندی از شاگردان او هستند.
علاوه بر «الأمالی»، برخی دیگر از آثار او عبارتند از: الحماسة، مختارات شعراء العرب، منظومه ابن الشجری، الانتصار، شرح التصریف الملوکى.
معرفی کتاب
کتاب الأمالى یکى از آثار کم نظیر و ارزشمند است که صاحب آن بسیاری از آراء نحوی را با شواهد شعری مختلف در ۸۴ مجلس برای شاگردانش املا کرده است. تاریخ بسیاری از مجالس دقیقاً ثبت شده، اما از شروع نخستین مجلس اطلاع دقیقى در دست نیست و با توجه به انیکه مجلس هشتم در اوایل جمادی الاوّل ۵۲۴ ق. املا گردیده و پس از آن به طور مرتب ادامه داشته است، شروع آن احتمالاً در اوایل ربیع الاول همان سال بوده است.
ابن شجری در این کتاب آراء بسیاری را بدون ذکر نام آورده است. به عنوان مثال چند فصل کامل از کتاب «الازهیة» هروی را بدون ذکر مأخذ نقل کرده است.
وی بخش وسیعى از الامالى را به ذکر لغزشهای مکى بن ابى طالب مغربى در کتاب «مشکل اِعراب القرآن» اختصاص داده است. برخى از متأخران انگیزه این کار او را اختلافات مذهبى دانسته اند و گفته اند که چون مکى بن ابى طالب، مالکى مذهب بوده و در چند جا از نوشته هایش معتزله را مورد انتقاد قرار داده و آنان را ملحد دانسته، ابن شجری در مقام دفاع از معتزله به طرح این انتقادات پرداخته است؛ اما درباره این سخن باید اندکى تردید کرد، زیرا همه موارد نیز چندان نابجا نیست.
منابع
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۱، مدخل "ابن شجری" از عنایت‌الله فاتحی‌نژاد.
