بقعه چهل اختران

شهر قم بنا به موقعیت مذهبی‌ای که دارد، تعداد زیادی بقعه در خود جای داده است. از مهمترین و معتبرترین آنها «بقعه چهل‌ اختران» را می‌توان نام برد. این بنا در خیابان طالقانی، در جوار مدفن موسی مبرقع، فرزند امام جواد علیه السلام و نوه امام رضا علیه السلام واقع شده ‌است.

قدمت و تاریخچه ساخت این بنا به درستی مشخص نیست. نویسنده کتاب تاریخ قم (سال تألیف ۳۷۸ هـ.ق)، بر اساس مشاهدات خود، می‌نویسد: در این مکان تعداد زیادی از خاندان اهل بیت، خصوصاً چند تن از زنان آنها مدفون هستند. او صحبتی در ارتباط با آرامگاه و یا بقعه با تشکیلات امروزی نمی‌کند. همچنین از زنانی چون سیده بریهه دختر موسی بن محمد، زینب دختر موسی مبرقع و دختران محمد بن احمد به اسماء ستیه، فاطمه، ام‌ سلمه، ام حبیب، ام کلثوم و بریهه نام می‌برد.

همانطور که در بالا ذکر شد، تاریخ ساخت این آرامگاه در دست نیست. کتاب گنجینه آثار قم اشاره به دو کتیبه بنا دارد. اولین کتیبه متعلق به سال ۸۵۱ هـ.ق است و نامی از بانی در آن دیده نمی‌شود. ناگفته نماند، این کتیبه در حال حاضر بر سردر این بقعه وجود ندارد، ولی نویسنده کتاب فوق در سال ۱۳۰۹ هـ.ق آن را مشاهده کرده است. متن آن چنین است: «این مکان، قبور جمعی از سادات و امامزادگان است که در این مکان مدفون شده اند». این متن را با خط ثلث بر گچ نوشته بوده‌اند.

کتیبه دوم متعلق به سال ۹۵۳ هـ.ق و مربوط به دوره شاه طهماسب صفوی است. کتیبه بر بالای در ورودی به طول ۳ متر قرار گرفته و متن آن به خط ثلث نوشته شده است: «قد صدرالحکم المطاع ببناء هذه العمارة الشریفة عن اعلیحضرت سلطان سلاطین‌الزمان ابوالمظفر بهادرخان شاه طهماسب، خلّدالله ملکه و سلطانه و افاض علی‌العالمین برّه و احسانه، فی شهور سنة ثلث و خمسین و تسعمأة‌». پوشش گنبد در همین زمان بازسازی شده و استاد سلطان قمی معمار آن بوده است.

ظاهر بقعه به شکل مربع است و هر ضلع آن حدود ۱۲ متر و ارتفاع آن تا زیر گنبد ۱۴ متر می باشد. در هر ضلع یک شاه نشین وجود دارد. در میان بقعه سکویی است به پهنای نه متر با بلندی یک متر که اسامی قبرها بر آن نوشته شده است. تزئینات داخلی بنا، کاشی‌کاری و آجرکاری جرزها است.

منابع

• آسیه آل احمد، بقعه چهل اختران، نشریه الکترونیکی زنان شماره ۳۲.