میرزا جواد تبریزی

آیت الله میرزا جواد تبریزی (۱۳۸۵-۱۳۰۵ ش)، از مراجع تقلید شیعه و اساتید برجسته حوزه قم و نجف، و از شاگردان آیت الله بروجردی بود. آیت‌الله تبریزی در زمینه‌هاى مختلف علمى از جمله: فقه، اصول، کلام، رجال و... صاحب تألیفات متعددی بوده که از مهم‌ترین آن‌ها کتاب «ارشاد الطالب» است.

نام کامل	میرزا جواد تبریزی
زادروز	۱۳۰۵ شمسی
زادگاه	تبریز
وفات	۱۳۸۵ شمسی
مدفن	قم، حرم حضرت معصومه
اساتید	سید محمد حجت کوه کمری، آیت الله بروجردى، سید ابوالقاسم خویی،...
شاگردان	مهدی شب‌زنده‌دار، سید محمدرضا مدرسی یزدی،...
آثار	ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، الدروس فی علم الاصول، نفی السهو عن النبی، الانوار الالهیة فی مسائل العقائدیة،...

ولادت

میرزا جواد تبریزی فرزند حاج علی کُبار در سال ۱۳۰۵ ش (مطابق با ۱۳۴۵ هـ.ق) در شهر تبریز در محله منجم باشی چشم به جهان گشود.

تحصیلات و استادان

میرزا جواد در تحصیلات مدارس جدید بسیار موفق بود، همیشه از نمرات بالایی برخوردار می شد و مدیر و معلمین به خاطر استعداد سرشار و فوق العاده ایشان نوید آینده ای درخشان را می دادند. او در سال دوم دبیرستان بود که کم کم به خاطر جذابیت و معنویت حوزه علمیه و آشنائی با گروهی از طلاب فاضل، تصمیم به رها نمودن تحصیلات کلاسیک نمود. از این رو به مدرسه طالبیه تبریز رفته و با جدّیت درس را شروع می کند.

ایشان در مدرسه طالبیه تبریز سکونت گزید و با مرحوم علامه شیخ محمد تقی جعفری(ره)هم حجره می گردد و با جدّیت شروع به درس خواندن می نماید. تعهد به حضور در درس از آغاز مرحوم میرزا جواد تبریزی را در طالبیه تبریز شاخص کرده بود، و کم کم استعداد علمی او بروز می کند و توانست دروس سطح را در تبریز به پایان برساند. مقام علمى ایشان از همان جوانى به وضوح مشخص بود و اوقات خود را صرف درس و بحث مى کرد و عاشق کسب علم بود و طلاب سعی می کردند هنگامیکه میرزا جواد تبریزی در طالبیه بود از او استفاده کنند.

طلاب در طالبیه تبریز روزها حلقه بحثی داشتند که افراد فاضل و معروف مدرسه می نشستند و طلاب گرد آنان حلقه زده و شروع به سؤال و جواب می کردند، مرحوم میرزا جواد تبریزی هم حلقه بحثی داشت که از سایر حلقه های بحث شلوغتر بود و افراد دور بر ایشان را گرفته و شروع به بحث می کردند. تسلط و احاطه علمی مرحوم میرزا جواد تبریزی به قدری بود که طلاب به دور آن حلقه علمی با شوق و ذوق گرد می آمدند.

مهاجرت به قم:

پس از چند سال تحصیل کم کم مرحوم میرزا جواد تبریزی در سال ۱۳۶۴ هـ.ق در حالی که مرحوم میرزا جواد تبریزی ۱۹ سال بیشتر نداشت، حوزه تبریز را ترک کرده و به حوزه علمیه قم منتقل شد تا مراتب علمی خود را آنجا کامل نماید. او در قم در درس اصول و فقه آیت الله سید محمد حجت کوه کمری(ره) و آیت الله رضی زنوزی تبریزی(ره) و مرحوم آیت الله خراسانی(ره) تلمذ می کند. همچنین در دروس فقه استاد الفقهاء و المجتهدین آیت الله بروجردی(ره) حاضر می شود و عمده استفاده او از سید بروجردی(ره) بوده است که مورد توجه ایشان قرار می گیرد، و به خاطر تسلط و استعداد علمی ایشان را جزء ممتحنین حوزه قرار می دهد.

هجرت به نجف:

مرحوم میرزا جواد تبریزی پس از تحصیل در حوزه علمیه قم و شنیدن آوازه حوزه نجف در سال ۱۳۷۱ ه.ق راهی آنجا می شود. مرحوم میرزا جواد تبریزی هنگام ورود به نجف در درسهای گوناگونی حضور یافت، لیکن در نهایت پایبند درس مرحوم آیت الله العظمی خوئی(ره) گردید، و بتدریج از چهره های شاخص درس این استاد بزرگوار گردیده و مورد توجه ویژه ایشان قرار گرفت، و در مورد او می گوید: این شخص آینده بسیار درخشانی دارد؛ و کم کم موجب می شود که سید خوئی(ره) ایشان را به شورای استفتاء خود دعوت کند. ایشان در نجف در درس اساتیدی چون آیات سید عبدالهادی شیرازی و آیت الله سید محسن حکیم نیز شرکت کرد.

تدریس و شاگردان

تعلیم و تدریس از مهمترین خدمات ایشان به شمار مى‌آید. شخصیت بارز علمى ایشان در دقیق بودن در مطالب و عمیق فکرکردن و حسن سلوک با طلاب هر روز گروه بیشترى از افراد علاقمند و بااستعداد را به سوى مجلس درس ایشان مى‌کشاند. کرسی درس مرحوم میرزا جواد تبریزی در قم از رونق خاصی برخوردار بود. درس ایشان زبانزد طلاب بود و مسجد نو ـ روبروی شیخان ـ مملو از طلاب می شد، و به قول آیت الله شیخ یحیی انصاری شیرازی(حفظه الله)، درس مرحوم میرزا جواد تبریزی به قدری شیرین و با محتوا بود که هنوز حلاوت آن درس را احساس می کنم و آن گونه درس را بعدها نیافتیم.

مرحوم میرزا جواد تبریزی هنگام حضور در نجف نیز مشغول تدریس مکاسب و کفایه در مسجد خضراء و مسجد عمران شدند و روز به روز بر وسعت حوزه درسشان افزوده می گردد. میرزای تبریزی علاوه بر تدریس و تحقیق در حوزه علمیه نجف، از امر تبلیغ احکام و مسائل دینی مردم نیز غافل نبود، و در ایام تبلیغی و فرصتهای مناسب به نقاط نیازمند تبلیغ، مسافرت می کرد و به تبلیغ احکام الله می پرداخت.

بعضی از شاگردان مرحوم میرزا جواد تبریزی که خود به درس خارج رسیده بودند، از ایشان می خواهند که به تدریس خارج پرداخته تا بتوانند طلاب از وجود ایشان استفاده کامل نمایند، ایشان درس خارج را در مسجد عمران شروع می نماید، تدریسی که سالها ادامه یافت تا آن که ماموران رژیم بعث عراق در شب جمعه سال ۱۳۵۴ش، با یورش به حوزه نجف اشرف، فضلاء و طلاب را دستگیر کرده و از جمله مرحوم میرزا جواد تبریزی را در راه بازگشت از کربلاء به نجـف دستگیر و در زندان (خان النصف) که در میان راه کربلاء و نجف ـ قرار داشت زندانی می کنند. رژیم بعث هر طلبه ای را در خیابان و معابر عمومی مشاهده می کرد او را دستگیر و روانه قرارگاههای ارتش می نمود.

بعداز دو روز مرحوم میرزا جواد تبریزی از زندان آزاد می گردد و دولت بعث به او یک هفته وقت می دهد که خاک عراق را ترک کند، روحیه مرحوم میرزا جواد تبریزی بعداز قضیه زندان خان النصف بسیار تغییر کرده بود، و برخورد تحقیر آمیز رژیم بعث سخت بر ایشان اثر گذاشت بود، لذا تصمیم گرفتند به هر نحو ممکن خاک عراق را ترک کند و به سمت ایران حرکت کند.

مرحوم میرزا جواد تبریزی در قم مستقر می شوند و طلاب کم کم در اطراف مرحوم میرزا جواد تبریزی جمع شدند، حتی بعضی از شاگردان مرحوم میرزا جواد تبریزی از نجف به قم آمدند. مرحوم میرزا جواد تبریزی در آغاز درس خارج خود را در مسجد کوچکی که روبروی مسجد فاطمیه(گذرخان) بود شروع می کنند، و بعداز مدتی درس فقه به مسجد اعظم منتقل می شود.

تدریس ایشان از هنگام ورود به قم در سال ۱۳۵۵ش تا آذر ۱۳۸۵ش ادامه یافت. مرحوم میرزا جواد تبریزی در سالهای حضور در قم مقید به درس بودند و کمتر درس خود را تعطیل می کردند و حتی ایشان وقتی روزها از درس فقه فارغ می شدند، یک درس فقه دیگر در بیت داشتند که بعدها به خاطر کثرت استفتاءات به جلسه استفتاء تبدیل شد. از جمله شاگردان ایشان، آیت الله مهدی شب‌زنده‌دار و سید محمدرضا مدرسی یزدی می باشند.

آثار و تألیفات

آیت‌الله تبریزی در زمینه‌هاى مختلف علمى از جمله: فقه، اصول، کلام، رجال و... کتاب‌هایى ارزشمند نوشته که به زیور طبع آراسته شده و در حدود ده‌ها کتاب از آثار خطى از ایشان به جاى مانده است که حاکى از نبوغ این فقیه فقید است. از آن میان مى‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• ۱. ارشاد الطالب فی شرح المکاسب/ ۷ جلد (تعلیقه بر مکاسب شیخ انصاری)؛

• ۲. تنقیح مبانی العروة (طهارة)/ ۷ جلد؛

• ۳. تنقیح مبانی العروة والمناسک (الحج)؛/ ۳ جلد؛

• ۴. اسس القضاء والشهادات؛

• ۵. اسس الحدود والتعزیرات؛

• ۶. کتاب القصاص؛

• ۷. کتاب الدیات؛

• ۸. طبقات الرجال؛ (فعلاً ۴ جلد اسانید الکافی چاپ شده است.)

• ۹. الدروس فی علم الاصول؛ (دوره کامل اصول)

• ۱۰. تنقیح مبانى العروة؛ (الصلاة) (در حال چاپ)

• ۱۱. تنقیح مبانى العروة؛ (کتاب الصوم)

• ۱۲. تنقیح مبانى العروة؛ (کتاب الزکاة والخمس)

• ۱۳. صراط النجاة/ ۱۲ جلد؛

• ۱۴. کتاب ظلمات حضرت فاطمة الزهرا علیهاالسلام؛ (در حال چاپ)

• ۱۵. کتاب امیرالمومنین علی بن ابی طالب؛ (در حال چاپ)

• ۱۶. فدک؛

• ۱۷. الشعائر الحسینیة؛

• ۱۸. زیارت عاشورا فراتر از یک شبهه؛ (در حال چاپ)

• ۱۹. زیارت عاشورا فوق الشبهات؛

• ۲۰. نفی السهو عن النبی صلى الله علیه و آله؛

• ۲۱. نصوص الصحیحة على الائمة علیهم السلام؛

• ۲۲. الانوار الالهیة فی مسائل العقائدیة؛

• ۲۳. النکات الرجالیة (مخطوط)؛

• ۲۴. ما استفدت من الروایات فی استنباط الاحکام الشرعیة؛

• ۲۵. النصایح.

ویژگی‌های اخلاقی

میرزا جواد تبریزى قدس سره همزمان با طى مدارج علمى، مدارج معنوى و کمالات روحى را پیمودند تا آن‌جا که مصداق واقعى عالم ربانى گشت. از جمله خصائص بارز اخلاقى مرحوم میرزا مى‌توان به این موارد اشاره کرد:

• یاد خداوند متعال: مرحوم میرزا قدس سره هیچ‌گاه از یاد خدا غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام مى‌داد.
• زیارت و توسل: مرحوم میرزا قدس سره به زیارت ائمه هدى علیهم‌السلام اهمیت فراوانى مى داد و هر جا فرصت مى‌یافت و یا امکان برایشان حاصل مى‌شد، شروع به خواندن دعا و زیارت ائمه علیهم‌السلام مى‌نمودند. توجه خاص به توسل به معصومین علیهم‌السلام باعث گردیده بود که مرحوم میرزا قدس سره به تألیف کتب اعتقادى روى آورند و اهمیت خاصى در ردّ شبهات و دفاع از کیان تشیع و مظلومیت اهل بیت علیهم‌السلام دهند.
• زهد و پارسایى: یک ویژگى بسیار مهم در زندگى این بزرگمرد زهد و ساده‌زیستى اوست. مرحوم میرزا قدس سره تمام امکانات را در اختیار داشتند اما با همه این‌ها، زندگى شخصى او در نهایت زهد و پارسایى سپرى مى‌شد.
• تواضع: مرحوم میرزا قدس سره هیچ‌گاه به مقام اجتماعى و بالا و پائین بودن موقعیت نظر نمى‌کرد، با آنکه خصائص روحى و کمالات معنوى با علم و دانش گسترده از او شخصیتى ممتاز ساخته بود.
• سعه صدر، خوش فهمى، حسن سلیقه، داشتن نظم و برنامه تحصیلى، ظرافت طبع، معنویت سخن و پختگى و بى‌نقص بودن آثار علمى، تخلق به اخلاق الهى، از دیگر خصوصیات این عالم ربانى است.

وفات

مرحوم میرزا جواد تبریزی، سرانجام در شب ۲۷ شوال سال ۱۴۲۷ هـ.ق (۱۳۸۵ شمسی) در شهر مقدس قم دار فانی را وداع گفت و در حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.

در پی درگذشت ایشان، مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه ای، در پیام تسلیتی آیت‌الله تبریزی را از برجسته‌ترین اساتید حوزه علمیه قم توصیف نمود که پارسایی و خلق و خوی مردمی‌اش او را شخصیتی محبوب بین جوانان ساخته بود.

پيوندها

توضيح المسائل (آیت الله جواد تبريزی)

منابع

• سایت آیت‌الله میرزا جواد تبریزی
• ویکی شیعه

آرشیو عکس و تصویر

• 

  میرزا جواد تبریزی

• 

  میرزا جواد تبریزی در راه پیاده روی کربلا

• 

  از راست: میرزا جواد تبریزی و سید علی حسینی سیستانی

• 

  علی فلسفی تنکابنی و میرزا جواد تبریزی

• 

  حسین وحید خراسانی و میرزا جواد تبریزی در پیاده روی عزاداری فاطمیه

• 

  میرزا جواد تبریزی و شهید حسن طهرانی مقدم

• 

  از راست: عبدالرضا كفائي، میرزا جواد تبریزی، سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی و سيد عباس مدرسي يزدي

• 

  درس خارج میرزا جواد تبریزی در مسجد اعظم قم

• 

  میرزا جواد تبریزی در بستر بیماری

• 

  تشییع پیکر میرزا جواد تبریزی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها

• 

  قبر میرزا جواد تبریزی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها