شیخ کبیر مازندرانی
آيت الله شيخ محمد حسن مازندراني معروف به شيخ كبير يكي از فرزانگان و ستارگان درخشان جهان تشيع، فقيه جليل القدر، حكيم فرزانه، عالم نامدار و مجتهد فرهيخته، مي باشند.
اواز يك طرف زعامت و مرجعيت خطّه سرسبز مازندران و بويژه بابل را به عهده داشت و حلاّل مشكلات ديني واجتماعي مردم بود و از طرف ديگر با تكيه بر كرسي تدريس روحانيون و فضلاي منطقه را تحت پوشش گرفته و شاگردان زيادي را از چشمه فياض علم ومعنويت خود سيراب ساخت.
محتویات
ولادت و خاندان
شيخ محمد حسن مازندراني فرزند شيخ صفرعلي در حدود سال 1240 قمری در قزوين ديده بجهان گشود. مشهور بين تراجم نگاران اين است كه پدر بزرگوارش از فلاسفه و عرفای بزرگ قزوين، معروف به ملا صفرعلي لاهيجي قزويني مي باشد. او از اهالی بابل مازندران بود که در جهاد علیه روس ها شرکت کرد و بعد از بازگشت در قزوین سکنی گزید. در فلسفه و علوم عقلی شاگرد حکیم الهی ملا علی نوری و در فقه و اصول شاگرد سید محمد مجاهد به حساب می آمد.
تحصیلات و استادان
شیخ محمدحسن از همان کودکی با توجه به محیط خانوادگی اش تربیت دینی یافت و راه پدر عالمش را در پیش گرفت و به سوي تحصيل معارف اسلامي گام برداشت. مقدمات دینی اعم از ادبیات و منطق را در حضور استادان قزوین فراگرفت، سپس مراتب سطح حوزه را براي كسب فقه و اصول آغاز نمود که شیخ محمدتقی برغانی و محمدصالح برغانی (م، 1271) دو معلم مبرز آن آینده ساز حوزه بودند. شیخ در کنار دروس معمولی حوزه، معقولات (فلسفه و عرفان الهي) را نیز از پدرش ملا صفرعلی آموخت.
وی پس از كسب استفاده از بزرگان قزوين، جهت نيل به مقامات عالي علمي، راه عتبات عاليات را در پيش گرفت. ایشان در مدت اقامت در عراق در حوزه هاي علمي كربلا و نجف اشرف در محفل علمي شخصيتهاي ارزشمند و بزرگ شيعه حضرات آيات عظام مولي محمدتقي هروي اصفهاني (م، 1299 ق)، شيخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهر)، شیخ محمدحسین فاضل اردكاني، سيد محمدباقر شفتي، شيخ حسن برغاني حائري، شیخ مرتضی انصاری و علماي ديگر شركت جست و متواضعانه زانوي ادب بر زمين زد و در رشته هاي مختلف علوم اسلامي چون فقه، اصول، رجال، كلام و تفسير بهره هاي مختلف برد و به مقام رفيع اجتهاد دست يافت.
شیخ مازندرانی كه داراي نبوغ و استعداد سرشار علمي بود، به زودي مورد توجه فرزانگان و بزرگان علمي عراق قرار گرفت و خود از مشايخ روايي شيعه گشت و بزرگاني چون آيت الله مرعشي نجفي به دريافت اجازه از ايشان مفتخر گرديد.
در نظر بزرگان
شیخ کبیر که از مفاخر عالم اسلام مي باشد، همواره مورد تجليل بزرگان و تراجم نگاران قرار گرفته و از وي به بزرگي ياد شده است. علامه سيد محسن امين در اعيان الشيعه در توصيفش مي فرمايد:
«شيخ محمدحسن بارفروشي معروف به شيخ كبير.....از سالخوردگان علماي معاصر و از شاگردان صاحب جواهر و داراي اجازه از ايشان مي باشد، عالمي فاضل، فقيهي اصولي، محدثي رجالي و اديب است.»
مرحوم حاج شيخ عباس قمي(ره)نيز در فوائد الرضيويه عيناً با عبارت فوق از وي تجليل مي كند.
علامه بزرگ شيخ آقا بزرگ تهراني(ره)نيز از وي تجليل كرده مي فرمايد: «شيخ محمد حسن بار فروشي فرزند مولي صفر علي معروف به شيخ كبير عالمي جليل القدر مجتهدي مجتهدي فاضل و فقيهي بزرگ است.»
همچنين محقق توانمند «دكتر حسن امين» درباره اش مي گويد: «از اكابر علما و مراجع تقليد در زمان خودش بود، مولفي محقق و از علماي مشهور دين مي باشد.»
در كتاب شريف «ريحانه الادب» نيز از مقامش تجليل شده و آمده است: « شيخ محمد حسن بن صفر علي بار فروشي مازندراني معروف به شيخ كبير از اكابر علماي اماميه عصر ما كه عالم عامل، فاضل كامل، متبحّر محقق و مدقّق و جامع معقول و منقول و حاوي فروع و اصول در فقه و اصول و كلام و رجال و اخلاق و غير آنها ،تأليفات نافعة بسياري دارد كه محل استفادة افاضلي مي باشند».
حضرت آيت الله العظمي مرعشي نجفي(ره) نيز ضمن معرفي ايشان بعنوان يكي از مشايخ روايتي خود مي فرمايد: «علامه فقيه،متكلم حكيم، پير مرد سالخورده و پر ميمنت و مبارك، آيت الله شيخ محمدحسن مشهور به شيخ كبير مازندراني فرزند مولي صفر علي بارفروشي(بابلي)كه از علماي اماميه و ازسالخوردگان بوده است.»
ویژگی های اخلاقی
معظم له عارفي واصل و خود ساخته و مجسمه اي از تقوا و اخلاص و از شيفتگان و دلدلدگان خاندان عصمت و طهارت(ع) بودند، در عين احراز مقام مرجعيت، از ساختن جامعه و تهذيب نفوس مستعدّه و ترويج تقوا و پرهيزگاري و احكام متعالي شرع مقدس اسلام غافل نبود و ضمن اقامه جماعت، شيفتگان معرفت و مشتاقان معارف و تشنگان حقيقت را از چشمه جوشان خود سيراب مي ساخت.
نفس گرم و بيانات بليغ و شيوا و دلنشين آن راد مرد علم و تقوا در مسجد جامع، هر شنونده اي را مجذوب خود مي ساخت و مؤمنين را از هر سوي، به آنجا مي كشاند بطوري كه بسياري از اوقات حياط و خيابانهاي اطراف مسجد، مملو از جمعيت مي گرديد.
او بخاطر حسن معاشرت و سيرة عالي و بر خورداري از فضايل و ملكات اخلاقي و مقامات معنوي، مورد ارادت و محبت عامه مردم مازندران حتي اقليتهاي مذهبي قرار داشت و بيت ايشان همواره محل رفت و آمد مردم و پناهگاه افرادي بود كه مشكلات مختلف رنج مي بردند و براي رفع آن، از وجود مباركش استمداد مي كردند و بطوري كه در سفرنامه ناصر الدين شاه آمده، وي نيز در سفر به بابل، به محضر آن بزرگوار شرفياب گرديده و عرض ادب نمود. آن فقيه فرزانه در اواخر عمر مباركشان، بينايي خود را از دست داده بودند..
تأليفات شیخ کبیر
از امتيازات علامه شيخ كبير مازندراني (ره)، تبحر وتسلط بر رشته هاي مختلف علمي و با بهره برداري از همين مهارتها بود كه آثار و تأليفات گرانقدري از خود به يادگار نهادند.
كتابها و آثار معظم له منحصر در رشته خاصي نمي باشد و موضوعات مختلف علمي را در بر مي گيرد. ما در اين فراز به تعدادي از آثار مطبوع وي كه از سرمايه هاي ذيقيمت تشيع محسوب مي شود اشاره مي كنيم:
1. نتيجه المقال في علم الدرايه والرجال : مولف اين كتاب را كه در موضوع رجال و تلخيصي از كتاب رجال استاد فرزانه اش شيخ محمد تقي هروي اصفهاني (ره) مي باشد ، در تاريخ 22 شوال 1284.ق . يعني حدود 60 سال قبل از فوت خود به پايان رسانيد و در همان سال در تهران و در 284 صفحه وزيري به چاپ رسيد .
2. حاشي هاي قيّم و وزين بر فرائد الاصول(رسائل)شيخ مرتضي انصاري(ره)در 2 جلد كه در سال 1332 .ق. در تهران به چاپ رسيد.
3. سِراجُ الامّه: شرحي است مفصل بر «لمعه شهيد اول» در چند جلد
4. حَديقهُ الْعارفين: در مناقب و اخلاق و به زبان فارسي در13323و در 535 صفحه وزيري به چاپ رسيد.
5. حديقه الشيعه في الاخلاق: در مواعظ و اخلاق و به زبان فارسي بچاپ رسيد.
6. تَتْميم الدُّره في صلوه الجمعه: اين كتاب با سبك شعري است و شيخ عباس قمي در«فوائد الرضويه»آنرا به نهايت زيبايي ونيكي ستوده است.
7. حاشيه بر «شرح تصريف ملا سع الدين تفتازاني» در 1313 قمري بچاپ رسيد.
8. شرح بر «شرح تصريف ملا سعدالدين تفتازاني».
9. صراط النجاه: در مسائل و احكام و بعنوان رسالة عمليه معظم له در اختيار مقلدين قرار داشت.
سر انجام آن زعيم عاليقدر و مجتهد فرهيخته، پس از عمري با بركت و سرشار از معنويت و خدمت كه بيش از يك قرن بوده است، در ماه شوّال سال 1345 قمري در 105سالگی دار فاني را وداع گفته و به ديار معبود شتافت. پیکر مطهر ایشان پس از تشییع باشکوه، در مسجد محدثین بابل در مقبره بارفروش و کنار مقبره مولی محمدنصیر (معروف به ملا نصیر) به خاک سپرده شد.
نويسنده: عبد الرحمن باقرزاده بابلي
منبع: گلشن ابرار/ ج 10
منابع
تبیان
