محمد بن ابراهیم نعمانی

ابو عبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نعمانی (م ۳۶۰ ه.ق) از اعلام اوائل قرن چهارم هجری قمری و صاحب کتاب مشهور «الغیبه نعمانی» است.

زندگی نامه

نام ایشان، محمد بن ابراهیم بن جعفر الکاتب و معروف به ابن ابی زینب است. وی اهل منطقه‌ی نعمانیه‌‌ی عراق بین واسط و بغداد و عراقی اصل بود. او کاتب محدّث بزرگ، شیخ کلینی بوده و بخش بسیاری از کافی را نوشته است.

نعمانی در حسن استنباط و سبک نوشتاری در قرن خود، بی نظیر بوده است. او بیشتر علم خود را از محضر مرحوم ثقه السلام کلینی اخذ کرده و به عنوان کاتب کلینی بوده است که لقب کاتب از این جهت به نعمانی اطلاق شده است. نعمانی برای علم آموزی و دست‌یابی به منابع ناب حدیث، مسافرت های زیادی را به شهرهای مختلف مثل شام، کوفه، مدینه، اردن، انجام داده و اخذ علم کرده است. سفر او به حلب، سفر پرباری بود؛ زیرا در آن‌جا توانست کتاب «غیبت» خود را منتشر کند.

او در علم رجال، شناساندن روات و حدیث صحیح و غیر صحیح از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. نجاشی درباره‌ی او می‌نویسد: شیخ من اصحابنا، عظیم القدر، شریف المنزله، صحیح العقیده. یعنی هیچ انحرافی در عقیده‌اش نیست و شیعه‌ دوازده ‌امامی است.

اساتید

از اساتید نعمانی می توان شیخ کلینی، ابوالقاسم موسی بن محمد اشعری، ابن عقده کوفی، محمد بن همام، ابو علی احمد بن محمد کوفی، سلامه بن محمد بن اسماعیل ارزنی، عبدالله بن عبدالملک طبرانی را نام برد.

تألیفات

نعمانی، به جز کتاب الغیبة نگاشته ‌های دیگری نیز مانند «الفرائض، الرد علی الاسماعیلیه، التفسیر و التسلی» دارد که همه آن‌ها جز همین کتاب غیبت از بین رفته‌‌اند. علامه حر عاملی می‌‌گوید که بخشی از تفسیر نعمانی را دیده است. شاید بخش مورد نظر حر عاملی، همان روایت‌هایی است که از امام صادق (ع) نقل کرده و مقدمه‌ی تفسیر خویش را به نام «محکم و متشابه» قرار داده است. البته باید دانست که برخی از نویسندگان، «تفسیر محکم و متشابه» را به سید مرتضی نسبت می‌دهند.

منابع

• الغيبة (نعماني)، راسخون، بازیابی:31 شهریور 1393

• نگاهي به كتاب غيبت نعماني، نجم الدين طبسي، در دسترس در کتابخانه دیجیتال اهل البیت علیهم السلام، بازیابی:31 شهریور 1393

پیوندها:

• زندگينامه

• کتاب الغيبة