عبدالواحد تمیمى آمدى
عبدالواحد بن محمد تمیمی آمِدی (م 550 ق) از علما و محدثان شیعه و مولف کتاب غرر الحکم است که كلمات قصار امام على عليه السلام در آن گرد آمده است. این کتاب پس از نهج البلاغه مشهورترین کتاب حاوی سخنان امام علی علیه السلام است.
زندگی نامه
نام ابوالفتح آمدی را برخی «محمد بن عبدالواحد» ذکر کرده‌اند. از زندگانی او آگاهی چندانی در دست نیست و تاریخ دقیق ولادت و وفات او در هیچ یک از کتاب‌های رجال نیامده است. آمدی خود در مقدمه جواهر الکلام از احمد غزالی (درگذشت ۵۲۰ق) به عنوان معاصر خویش یاد کرده است[۱] و ابن شهر آشوب (درگذشت ۵۸۸ق) گفته است که اجازه روایت غرر الحکم را از او دریافت کرده.[۲]
سال درگذشت وی را با اختلاف، ۵۱۰، ۵۲۰ و ۵۵۰ قمری یاد کرده‌اند و محدث ارموی در مقدمه غررالحکم با استناد به قراین و شواهد، ۵۵۰ق/۱۱۵۵م را ترجیح داده است.[۳]
آمدى، شاگرد احمد غزالى(م 520 ق)[۴] و استاد ابن شهر آشوب و گويا پدر شيخ فقيه، ابومحمد عبدالله بن عبدالواحد ـ استاد شاذان بن جبريل قمى ـ بوده است.[۵]
مذهب
ابن شهر آشوب که اجازه روایت غررالحکم او را داشته، این کتاب را از کتب شیعه برشمرده است،[۶] و علامه مجلسى، در آغاز بحار از او و كتابش ياد و بدان استناد كرده است و او را از علماى اماميه مى شمارد. سپس كلام ابن شهر آشوب را در معالم ذكر مى نمايد.[۷]
محدث بزرگ شيعه، مرحوم حاج ميرزا حسين نورى نيز هنگام شمارش مشايخ ابن شهر آشوب، از آمدى سخن گفته و با استناد به قرائن و شواهد بسيارى، امامى بودن او را ثابت كرده است.[۸] همچنین ميرزا عبدالله افندى نویسنده کتاب ریاض العلماء او را «فاضل عامل محدث امامى شيعى» دانسته است.[۹]
اما وى در آغاز شرح خود، على عليه السلام را همچون اهل سنت با عبارت «كرم الله وجهه» ستوده است كه شايد بتوان آن را بر تقيه، يا تصرف نا به جاى كاتبان و ناسخان حمل كرد.
تألیفات
از شيخ عبد الواحد آمُدى دو كتاب به يادگار مانده كه عبارتند از:
1- غُرر الحِكَم و دُرر الكَلِم :
اين كتاب شريف كه كلمات قصار و حكمت‌هاى امير مؤمنان على عليه السلام در آن گرد آمده، مشهورترين كتاب اوست كه چندين بار چاپ شده و بارها براى آن ترجمه و شرح نوشته شده است و يا خلاصه شده و منتخب آن به چاپ رسيده است.
اين كتاب در بين شيعيان و در ميان كتاب‌هايى كه درباره كلمات امير مؤمنان على عليه السلام نوشته شده، مقام پس از نهج البلاغه را حائز گرديده است. كتاب غرر الحكم يكى از مصادر و منابع علامه مجلسى در بحار الانوار می‌باشد.
2-الحِكم و الأحكام من كلام سيد الأنام برخى نام اين كتاب را جواهر الكلام في شرح الحكم و الأحكام نيز گفته اند. صاحب رياض به نقل از تاريخ اربل ـ نوشته شرف الدين ابوالبركات اربلى ـ حكايت می كند: «ابوعبدالله بستى(م 584 ق)، اين كتاب را از مؤلفش ـ عبدالواحد آمدى ـ شنيده است.»[۱۰] و حاجى خليفه، خصوصيات و بخشى از مقدمه كتاب را در کشف الظنون نقل كرده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ حاجی خلیفه،کشف الظنون، ج ۱، ص۶۱۶
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج ۱، صص ۱۱، ۱۲
- ↑ مقدمه غررالحکم و دررالکلم، ص«عط»
- ↑ المحقق الطباطبائى، ج 3، ص 1281.
- ↑ رياض العلماء، ج 3، ص 284.
- ↑ ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۸۱
- ↑ بحارالانوار، ج 1، ص 16 و 34.
- ↑ خاتمه مستدرك، ج 3، ص 92ـ96؛ مقدمه غرر الحكم، ص رـز،(ترجمه انصارى).
- ↑ ر.ك: رياض العلماء، ج 3، ص 281ـ282؛ مقدمه غررالحكم، ص ذ،(ترجمه انصارى).
- ↑ رياض العلماء، ج 3، ص 284.
- ↑ كشف الظنون، ج 1، ص 616.
منابع
- جعفر شعار، مدخل «آمدی، ابوالفتح» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 2، ص194 و 195.
- محمدرضا ضميري، کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، صفحه 375.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الحادیث 3 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
- ناصرالدين انصارى قمى، کتابشناسی «غررالحکم و دررالکلم»، علوم حدیث، بهار 1378، شماره 11
پیوندها
