غیرت

غیرت یکی از فضایل اخلاقی است که موجب می شود انسان دین، آبرو، مال، ناموس و هر آنچه را که مورد علاقه اوست یا برایش مقدس و ارزشمند است از دستبرد و تجاوز دیگران محافظت نماید.

حدود غیرت

غیرت ورزی حد و حدودی دارد و افراط و تفریط در آن پیامدهای نامطلوبی برای فرد و خانواده و جامعه به وجود خواهد آورد. به عبارت دیگر غیرت تا زمانی یک فضیلت اخلاقی به حساب می آید و کارکرد مثبت اجتماعی و اخلاقی دارد که در حدود عقل و شرع قرار داشته باشد. به عنوان نمونه آداب و رسوم سخت گیرانه بعضی از اقوام درباره یک امر مشروع مانند خواستگاری و ازدواج که مورد تأیید شرع و عقل است نوعی خروج افراط گونه از محدوده غیرت ممدوح به حساب می آید. امام صادق (ع) می فرماید: «لا غیرة فى الحلال»؛ در امور حلال، غیرت ورزى نابجاست».

همچنین در جایی که هیچ امر مشکوکی مبنی بر تجاوز به حریم شخصی انسان وجود ندارد غیرت ورزی بی معناست. پیامبر (ص) فرمود: «مِنَ الغَیرَة ما یُحِبُّ اللّهُ، وَ مِنها ما یَکرَهُ اللّهُ، فَاَمّا ما یُحِبُّ فَالغَیرَةُ فِى الرَّیبَةِ، وَ اَمّا ما یَکرَهُ فَالغَیرَةُ فِى غَیرِ الرَّیبَة»؛ غیرت بر دو گونه است، نوعى از آن را خدا دوست دارد و نوعى از آن را دوست ندارد، اما آن غیرتى را که خدا دوست دارد، غیرتى است که در موارد مشکوک مى ‏باشد (احتمال فساد وجود دارد)، و اما آنچه از غیرت را که دوست ندارد غیرتى است که در غیر این موارد باشد».

افراط در غیرت

افراط در غیرت زمانی است که انسان دچار سوءظن و بدگمانی نسبت به دیگران شود. ملا احمد نراقی می گوید: «صفت غیرت اگر چه خوب، و در نظر شرع و عقل مستحسن و مرغوب است، اما باید که به حد افراط نرسد و آدمی به نحوی نشود که بی سبب به اهل خود بدگمان، و بر ایشان تنگ بگیرد، و در صدد تجسس باطن ایشان برآید». همچنین از نشانه های سوءظن و افراط در غیرت ورزی این است که انسان به تجسس در امور شخصی دیگران بپردازد.

افراط در غیرت ورزی نه تنها موجب حفظ حریم ها نمی شود، که نتیجه عکس هم خواهد داشت. امام علی (ع) می فرمایند: «ایّاک والتّغایر فى غیر موضع الغیرة، فانّ ذلک یدعو الصّحیحة الى السقم و البریئة الى الرّیب»؛ از غیرت ورزى در غیر موردش پرهیز کن، زیرا این گونه غیرت (افراطى) سبب گرفتارى و انحراف افراد درستکار از آنان شده، و موجب آن مى‏ شود که افراد بى ‏گناه در معرض تهمت قرار گیرند.»

بی غیرتی

آنسوی افراط در غیرت ورزی، بی غیرتی و بی تفاوتی نسبت به تجاوز بیگانه به حریم دین و ناموس و مال انسان است. پیشوایان دین اسلام بی غیرتی را به شدت مذموم دانسته اند. رسول خدا (ص) می فرمایند: «جدع الله انف من لایغار من المؤمنین و المسلمین»؛ خدای متعال بینی کسی را که (به حریم خویش) غیرت نورزد، قطع می کند». همچنین امیرمؤمنان (ع) فرمود: «من لا یغار فانّه منکوس القلب»؛ کسى که غیرت نورزد قلبش واژگونه است.»