جارالله زمخشری
ابوالقاسم محمود زمخشری
قرن: 6
(538-467 ق)
مفسر، محدث، نحوى، متكلم، لغوى و شاعر حنفى معتزلى. ملقب به جاراللَّه. نسبت وى به زمخشر، از آبادی هاى خوارزم است در زمخشر به دنیا آمد. او در ادب و لغت عرب و فقه و حدیث و تفسیر استاد و متكلم معتزلى بود و شعر را بسیار نیكو مى‌سرود.
در ضمن مسافرت هاى خود مدت مدیدى در مكه اقامت كرد و به همین مناسبت به جاراللَّه (همسایه‌ى خدا) معروف شد. به بغداد نیز سفر كرد و در آنجا از نصر بن بطر و دیگران حدیث شنید. ادب را از ابومضر محمود بن جریر ضبى اصفهانى و ابوالحسن على بن مظفر نیشابورى فراگرفت و از ابومنصور نصر حارثى و ابوسعد شقانى حدیث روایت كرد است.
ابوطاهر سلفى و زینب دختر شعرى از زمخشرى با اجازه روایت كرده‌اند. اسماعیل بن عبداللَّه خوارزمى و ابوسعد احمد بن محمود و دیگران از وى اشعارش را نقل كرده‌اند. سرانجام در جرجانیه‌ى خوارزم درگذشت. از آثار متعددش: «الكشاف عن حقایق التنزیل»، در تفسیر قرآن؛ «الامالى»، در نحو؛ «الانموذج»، در نحو؛ «مقدمه الادب»، در لغت؛ «اساس البلاغه»، در لغت؛ «اعجب العجب فى شرح لامیه العرب»؛ «اطواق الذهب»، در مواعظ و خطب؛ «الجبال والامكنه والمیاه»؛ «دیوان» خطب؛ «دیوان» شعر؛ «دیوان» رسائل؛ «دیوان» تمثیل؛ «الرائض فى علم الفرائض»؛ «روس المسائل»، در فقه؛ «ربیع الابرار»، در ادبیات؛ «سوائر الامثال»؛ شرح «ابیات الكتاب» سیبویه؛ شرح مشكلات «المفصل»؛ «ضاله الناشد»؛ «القسطاس»، در عروض؛ «المجاز و الاستعاره»؛ «متشابه اسامى الرواه»؛ «المستقصى»، در امثال عرب؛ «معجم الحدود»؛ «المفرد والموتلف»، در نحو؛ «المقامات»، در اخلاق؛ «المنهاج»، در اصول؛ «النصائح الكبار یا كبرى»؛ «النصائح الصغار»؛ «الكلم النوابغ»، در مواعظ؛ «الاحاجى النحویه»؛ «المفصل»، در نحو؛ «الفائق فى غریب الحدیث».
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج3، ص164.
