آب چین
آب چین نام پارچه ای است که از آن برای خشک کردن میت پس از غسل استفاده می شده است.
معنای آب چین
آب چيننده يا قطيفه (به عربي) در لغت به پارچه يا جامه‌اي اطلاق مي‌شده است كه پس از غسل دادن مرده، او را به وسيله آن خشك مي‌كرده‌اند. در عُرفِ كاتبان متأخر به گونه‌ای از كاغذ گفته مي‌شده كه سياهي و مركّب نوشته تر و آبگين را توسط آن خشك مي‌كرده‌اند. اين نوع كاغذ ـ كه "مداد پاك‌كن" و "كاغذ آب خشك‌كن" نيز ناميده شده ـ به لحاظ آن كه الياف آن از بافتي فشرده برخوردار نيست، با سرعت، آب مركّب مانده بر حروف و نوشته‌ها را به خود مي‌كشد. به همين سبب آن را جاذب و هم كاغذ نشاف خوانده‌اند.
البته كاربرد صورت‌هاي مفرد و تركيبي اين واژه، در حوزه كتابت و نسخه‌نويسي، پيشينه‌اي ديرينه ندارد و ظاهراً از سده 10 ق. به بعد ـ كه گونه‌هاي كاغذ فرنگي به مشرق زمين راه و رواج يافته است ـ با كاغذ مورد بحث آشنا شده‌اند. پيش از آن كاتبان، نوشته‌ها را در معرض هوا مي‌گذاشته و خشك مي‌كرده‌اند يا بر نوشته آبگين و تر، خاك نرم و ماسه مي‌ريخته و آب مركّب و سياهي را مي‌گرفته و به اين عمل "خاك‌پاشي" مي‌گفته‌اند. معزالدين استرآبادي در كشكول خويش اين عمل كاتبان را از زمره آداب كتابت برشمرده و به‌استناد حديث نبوي: "اذا كتب احدكم فليتربه فانّ التراب مبارك"، آن را مؤكد كرده است.
در عملِ خاك‌پاشي بر نوشته‌هاي تر، كاتبان از ماسه قرمز يا خاك استفاده مي‌كرده‌اند و به اين مناسبت ظرفي مانند دوات چوبي يا فلزي با سوراخ‌هايي بسيار كوچك و تَنگ داشته‌اند كه خاك نرم يا ماسه را در آن مي‌كرده و بر نوشته مي‌پاشيده‌اند. اين ظرف را كاتبان عربي‌زبان مِرمَلَه و مِترَبَه مي‌خوانده‌اند.
منابع
- دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "آب چین" از نجيب مايل‌هروي، بازیابی: 5 مرداد 1392.
