محبت اهل بیت علیهم السلام
خداوند، دوستى و مودت خاندان پيامبر صلی الله علیه و آله را در قرآن، اجر رسالت آن حضرت قرار داده و واجب ساخته است: «قل لااسئلكم عليه اجرا الا المودة فى القربى».[۱]؛ بگو من برای رسالت خود از شما مزدی نمی خواهم مگر محبت اهل بیتم.
وجوب محبت اهل البیت علیهم السلام اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است. امام شافعى در این مورد می گوید:
يا اهل بيت رسول الله حبكم فرض من الله فى القرآن انزله
كفاكم من عظيم القدر انكم من لم يصل عليكم لا صلاة له[۲]
اى خاندان پيامبر خدا! حب شما فريضه اى است خدايى كه خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همين بس كه هر كس (در نماز) بر شما صلوات و درود نفرستد، نمازش درست نيست و نماز ندارد. محبت خاندان رسول، مرز حركت در خط صحيح دين است.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرموده است كه مردم را دوستدار اهل بيت بار آوريد و بر مبناى اين محبت، تربيت كنيد: «ادبوا اولادكم على حبى و حب اهل بيتى والقرآن؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت خاندان من و محبت قرآن تربيت و تاديب كنيد».
امام صادق عليه السلام نيز فرموده است: «رحم الله عبدا حببنا الى الناس ولم يبغضنا اليهم؛ خدا رحمت كند كسى را كه ما را محبوب مردم سازد و ما را در نظر مردم مبغوض و منفور نسازد».
نيز از سخنان آن حضرت در توصيه به شيعه است: «احبونا الى الناس و لا تبغضونا اليهم، جروا الينا كل مودة‌وادفعوا عنا كل قبيح؛ ما را در نظر مردم محبوب سازيد و در نظرشان ما را منفور نگردانيد، هر مودت و دوستى را به طرف ما بكشيد و هر زشتى را از ما دور سازيد».
تولاى شما فرض خدايى است قبول و رد آن مرز جدايى است
ديانت بى شما كامل نگردد بجز با عشقتان دل، دل نگردد
هر آن كس را كه در دين رسول است ولايت، مهر و امضاى قبول است[۳]
دوستدار اين خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدايند.[۴]
تاكيد به دوست داشتن اهل بيت، استفاده از اهرمى نيرومند در جهت سازندگى انسان و حركت تربيتى و اجتماعى اوست. آن كه طعم محبت اهل بيت را بچشد، محبت هاى ديگر برايش جذاب نيست. رشته محبت اين دودمان تا درون خانه‌هاى شيعيان كشيده شده و همه جا را روشن و گرم مى‌سازد. اتصال به اين رشته محبت، مايه گرمى جان و روشنايى‌دل است و محب آنان، محبوب خدا مى‌شود. محبت امام حسين علیه السلام در اين ميان، ويژگى خاصى دارد.
پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «حسين منى و انا من حسين، احب الله من احب حسينا».[۵] و درباره حسن و حسين علیهم السلام و ثمره دوستى و محبت اين دو ريحانه رسول فرمود: «من احب هذين الغلامين و اباهما و امهما فهو معى فى درجتى يوم القيامة».[۶] هر كس اين دو نوجوان و پدر و مادرشان را دوست بدارد، روز قيامت در رتبه من همراهم خواهد بود.
هر چه محبت و دلباختگى و ارتباط قلبى بيشتر باشد، تبعيت و همرنگى و همراهى و همدلى هم بيشتر خواهد شد. نقش عشق و محبت در ايجاد همسانى و همفكرى و همراهى و هم‌سويى بسيار عظيم است و مردم پيوسته از چهره‌هاى محبوبشان الگو و سرمشق مى‌گيرند. ايمان عاطفى به رهبرى حتى در اطاعت سياسى و اجتماعى هم تاثير مى‌گذارد و زمينه‌ساز تبعيتى عاشقانه مى‌شود، نه صرفا تشكيلاتى و رسمى.
از اين رو، ارتباط شيعه با اهل بيت را علاوه بر جنبه‌هاى اعتقادى بر مبناى علمى و احاديث و منابع دينى، بايد عاطفى و روحى و احساسى قرار داد و «آگاهى عقلى» را با «عاطفه قلبى» در هم آميخت و عقل و عشق را با هم پيوند زد. همچنان كه در آموزش هم اگر معلم بيش از رابطه علمى، رابطه قلبى و زمزمه محبت و مودت باشد «جمعه به مكتب آورد طفل گريزپاى را» در ارتباط هاى ولايى با ائمه نيز دل، قلمرو فرمانروايى آنان مى‌گردد.
در اين صورت، ميان «شناخت»، «عشق» و «پيروى» رابطه‌اى مستحكم پديد مى‌آيد و «معرفت»، محبت مى‌آورد و محبت «ولايت و تبعيت». در حديثى رسول اكرم صلى الله عليه و آله به اين سه عنصر و نقش آن در سعادت انسان اشاره فرموده است: «معرفة آل محمد برائة من النار و حب آل محمد جواز على الصراط والولاية لآل محمد امان من العذاب».
معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از دوزخ است و «محبت» آل محمد، جواز عبور از صراط است و «ولايت» نسبت به آل محمد، امان از عذاب است.
اين رابطه را مى‌توان چنين ترسيم كرد: معرفت محبت اطاعت.
در حديث امام صادق عليه السلام نيز آمده است: «الحب فرع المعرفة؛ محبت، فرع و شاخه شناخت است».
در سيره پيامبر اكرم نيز آمده است كه هر كس با او از روى معرفت و شناخت، رفاقت و نشست و برخاست مى‌كرد، محبت او در دلش مى‌افتاد.
اين نشان‌دهنده تاثير معرفت در پيدايش محبت است. ايجاد محبت و عشق را بايد از مراحل ساده و بسيط و عاطفى شروع كرد و در مراحل بعدى با بصيرت و شناخت بيشتر آن را تعميق داد، تا آنجا كه «حب»، جزء سرشت انسان گردد و «محبت اهل بيت»، جزء دين يك مسلمان و شيعه درآيد.
امام صادق عليه السلام فرمود: هل الدين الاالحب؟؛ آيا دين جز محبت است؟ و امام باقر عليه السلام فرمود: الدين هوالحب والحب هوالدين؛ دين همان محبت است و محبت همان دين است.
روشن است كه محبت راستين به عمل و تبعيت هم مى‌انجامد و از عصيان و تخلف دور مى‌سازد.
براى اين كار بايد زمينه‌هاى روحى و آمادگى‌هاى قبلى افراد را در نظر گرفت وگرنه محبت اهل بيت به دلهاى غيرمستعد و غيرآماده نمى‌چسبد، آنچنان كه كاشى به ديوار كاهگلى نمى‌چسبد. گاهى هم بايد موانع را زدود، همچنان كه در لحيم‌كارى ابتدا با سنباده و مواد ديگر چربي ها، آلودگي ها و جرم ها را از محل مى‌زدايند تا لحيم بچسبد و جوش بخورد.
پانویس
منابع
- جواد محدثی، عشق برتر راههاي ايجاد محبت اهل بيت عليهم‌السلام در كودكان و نوجوانان
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
