رضا استادی مقدم
آیت الله رضا استادی مقدم، متولد ۱۳۱۶ در تهران مدرس دروس فقه و اصول در حوزه، مفسر قرآن و صاحب تالیفات عدیده است. از آثار ارزشمند او فهرست های نسخ خطی برخی از کتابخانه هاست. ایشان یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نماینده دوره‌های سوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری بوده است.
محتویات
تولد و دوران كودكي
آیت الله رضا استادي مقدم (تهراني) در سال 1316 در تهران در خانواده‌اي مذهبي به دنيا آمد. پدرش مرحوم حاج خداداد كه در سال 1372 دار فاني را وداع گفت، مردي متدين، اهل خير بود كه همواره فرزند خود را در مسائل معنوي و مادي كمك مي‌كرد. او در قبرستان وادي‌السلام قم در مقبره‌اي كه خود تهيه كرده بود، مدفون است.
دوران تحصيل
آیت الله استادي در سن هفت سالگي به دبستان رفت و در دوازده سالگي تحصيلات دوره ابتدايي را به پايان رساند پس از آن تا شانزده سالگي به كار و كسب مشغول بود. سپس برای فراگیری تحصیلات حوزوی به مسجد "امین الدوله" واقع در بازار و مدرسه علمیه "مروی" رفت و پس از 4 سال برای آموختن دروس دورهٔ "سطح و "خارج" عازم قم شد و در دروس دوره سطح شركت مي‌كرد. سپس حدود ده سال در دروس خارج فقه و اصول شركت كرد و از محضر استادان برجسته روزگار خود بهره برد او دو بار به عتبات عاليات مشرف شده بود كه نخستين بار آن در دوران كودكي و بار دوم در دوران تحصيل بود و چند ماه به طول انجاميد كه در طي اين چند ماه در درس خارج برخي از استادان آن ديار نيز حاضر شد.
آیت الله استادي در طي اين سال‌ها، شوق فراوان به گردآوري كتب و مطالعه آن‌ها داشت كه اين مسأله، بعدها در شكل‌گيري روحيه پژوهشگري او تأثير بسزايي داشت. همچنين در اين سال‌ها در درس اخلاق استادان حوزه علميه تهران و قم حاضر مي‌شد.
استادان و دوستان
آیت الله رضا استادي در سال‌هاي تحصيل خود، محضر استادان بسياري را درك كرد. او در حدود چهار سال در تهران، از محضر آقايان حاج شيخ عبدالكريم حق‌‌شناس امام جماعت مسجد امين‌‌الدوله ـ حاج شيخ احمد مجتهدي امام جماعت مسجد حاج ملا جعفر، مرحوم حاج شيخ هادي مقدس واعظ، مرحوم حاج ميرزا عبدالعلي تهراني امام جماعت مسجد بزازهاي تهران و... استفاده كرد.
در قم نيز در چند سالي كه دروس دوره سطح را مي‌خواند به درس آیت الله ستوده، آیت الله ميرزا حسين نوري، آیت الله خزعلي، آیت الله محمد شاه‌آبادي، آیت الله جعفر سبحاني، آیت الله منتظري، آیت الله مكارم شيرازي، آیت الله سلطاني بروجردي، آیت الله آذري قمي رفت و از درس ايشان بهره برد. در ضمن در درس اخلاق و توسل مرحوم آیت الله حاج شيخ عباس طهراني و مرحوم حاج آقا حسين فاطمي شركت كرد.
با پايان يافتن دوره سطح نيز به دروس خارج آيات عظام مرحوم سيد حسن فريد اراكي، مرحوم سيد محمد محقق داماد يزدي، مرحوم سيد محمدرضا گلپايگاني، مرحوم سيد كاظم شريعتمداري، مرحوم حاج شيخ محمدعلي اراكي و آیت الله حاج سيد موسي شبيري زنجاني رفت و در چند ماهي كه در نجف حضور داشت، در درس خارج امام خميني، آیت الله العظمي خويي و شهيد سيد محمدباقر صدر شركت جست.
او در سال‌هاي تحصيل خود كه نزديك به بيست سال بود، با برخي از فضلا و بيش از همه با آیت الله سيد محسن خرازي درس‌ها را مباحثه مي‌نموده است و در طي اين سال‌ها، خود از تدريس دروسي كه خوانده بود، غافل نماند. ايشان از باب تيمن و تبرك از مرحوم آیت الله سيد مصطفي صفايي خوانساري و مرحوم آیت الله شيخ محمدتقي تستري ـ مؤلف قاموس الرجال ـ و آیت الله نجومي اجازه روايت دريافت كرد.
فعاليت‌هاي علمي و فرهنگي
آقاي استادي تا به امروز فعاليت‌هاي فرهنگي بسياري را به عالم اسلام تقديم داشته است. او در طول سال‌هاي متمادي به تدريس كتاب‌هاي شرح لمعه، اصول فقه، مكاسب، رسائل، كفايه و نيز اصول عقايد و تفسير پرداخته و از اين رهگذر، شاگردان بسياري را پرورانده است.
از آغازين سال‌هاي تحصيل به امر تبليغ اهتمام داشته و به نقاط گوناگوني رفته و مردم آنجا را ارشاد نموده است. همچنين در برخي سمينارها و همايش‌هاي علمي، مانند كنگره شيخ انصاري، شيخ فضل الله نوري، ميبدي، سيد حسن مدرس، ميرزا كوچك خان، سيد شرف‌‌الدين و كنگره امام رضا علیه‌السلام و نيز همايش اقتصاد اسلامي به ايراد سخن پرداخته است.
از كارهاي مهم ايشان در اين عرصه، تهيه، تنظيم و چاپ آثار سه كنگره عظيم شيخ مفيد، مقدس اردبيلي و آقا حسين خوانساري است كه حدود 5 سال، بيشتر اوقات ايشان را به خود مصروف داشته است. پس از آن نيز تنظيم آثار كنگره فاضلين نراقي و نخبگان گلپايگان و چاپ آن به عهده ايشان بوده است.
آیت الله استادي سه سال مدير حوزه علميه قم و پنج سال سرپرست كتابخانه مسجد اعظم بود و چند سال است كه عضو شوراي عالي حوزه علميه قم مي‌باشد. او حدود شش سال از اعضاي هيأت امناي دائرة‌المعارف اسلامي، سه سال از اعضاي مشاوران كتابخانه آستان قدس رضوي بود و حدود سي سال است كه به همراه آیت الله خرازي، در هيأت مديرة مؤسسة در راه حق مي‌باشد.
آثار و تالیفات
آیت الله استادی از سال 1350 تاكنون در كنار درس به تأليف، تصحيح و ترجمه نيز اشتغال داشته است.
برخي از كتب تأليفي ايشان به شرح زير است:
- 1. فهرست كتاب‌هاي خطي كتابخانه مدرسه فيضيه؛
- 2. فهرست كتاب‌هاي خطي كتابخانه عمومي آیت الله گلپايگاني؛
- 3. فهرست كتاب‌هاي خطي كتابخانه مدرسه حجتيه قم؛
- 4. فهرست كتاب‌هاي خطي كتابخانه مسجد اعظم قم؛
- 5. فهرست كتاب‌هاي خطي كتابخانه مدرسه مروي؛
- 6. فهرست صد و شصت نسخه خطي؛
- 7. آشنايي با چند نسخه خطي؛
- 8. فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه حسينیه شوشتري‌هاي نجف؛
- 9. فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه آقاي طبسي حائري، فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه حاج شيخ علي خوانساري، فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه مرحوم حجت كوه‌‌كمري، فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه مدرسه حجازي‌ها، فهرست صد نسخه از نسخه‌هاي خطي حاج آقا اسماعيل هدايتي، فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه امامزاده هلال آران كاشان و فهرست دويست و سي نسخه خطي (اين هفت فهرست در مجلات گوناگون به چاپ رسيده است).
- 10. فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه مرحوم آقا سيد مصطفي صفايي خوانساري؛
- 11. كتابنامه نهج‌البلاغه؛
- 12. كتابنامه امام صادق علیه‌السلام؛
- 13. اصول دين براي همه؛
- 15. مدارك نهج‌البلاغه؛
- 16. تحقيق در يك مسأله فقهي؛
- 17. شفاعت در قرآن و حديث؛
- 18. چهل داستان؛
- 19. امامت در چند درس؛
- 20. تحقيقي درباره دعاي ندبه؛
- 21. توضيحي پيرامون غنيمت در آيه خمس؛
- 22. بررسي قسمتي از كتاب شهيد جاويد؛
- 23. كلمات الاعلام حول جواز الشهادة بالولاية في الاذان والاقامه؛
- 24. يادنامه علامه سيد ابوتراب خوانساري؛
- 25. خاتميت از ديدگاه عقل و قرآن و حديث؛
- 26. ده رساله؛
- 27. بيست مقاله؛
- 28. سي مقاله؛
- 29. چهل مقاله؛
- 30. مقدمه‌اي بر ملل و نحل؛
- 31. شرح احوال و آثار محقق حلي؛
- 32. رساله‌اي پيرامون لغت نامه دهخدا؛
- 33. شرح‌‌حال آیت الله العظمي اراكي؛
- 34. سي جلس پيرامون قرآن و عترت؛
- 35. بيست مجلس پيرامون عهدنامه مالك اشتر؛
- 36. اصول عقايد؛
- 37. آيينه صدق و صفا؛
- 38. گزيدة منتهي الآمال؛
- 39. مختصر نجم الثاقب؛
- 40. آشنايي با تفسير و مفسران؛
- 41. فدك؛
- 42. سرگذشت كتاب شهيد جاويد؛
- 43. هفتاد دو منبر؛
- 44. دانشمندان شيعه؛
- 45. دانشمندان گلپايگان؛
- 46. شرح احوال خاندان نراقي؛
- 47. نوزده ستاره و يك ماه؛
- 48. من اعلام الشيعه؛
- 49. ابناء الزهراء ابناء الرسول؛
- 50. شرائط اجتهاد؛
- 51. مجموعه مقالات درباره حديث؛
- 52. رؤياي نور؛
- 53. نگاهي به خوانسار.
آیت الله استادي تاكنون حدود 150 مقاله نگاشته كه پس از چاپ در مجلات به صورت كتاب‌هايي با نام‌هاي مختلف تجديد چاپ شده كه در بخش تأليفات ايشان ياد شد. وي كتب بسياري را تصحيح نموده است كه از جمله مي‌توان الكافي في الفقه، تقريب المعارف، نفس المهموم، دو جلد از جواهرالكلام، المسلك محقق حلي، نه رساله از محقق حلي، منهج الرشاد، هفده رساله فارسي، چهارده رساله عربي، سي رساله مرحوم آقا ميرزا احمد آشتياني را نام برد.
همچنين وي بر چاپ كتب بسياري نظارت داشته است كه از جمله آن‌ها به ميزان الطالب، چهارده جلد از تفسير نور، التوازن الاسلامي، الحكومت الاسلاميه في روايات الشيعة و چند جلد از تأليفات آیت الله العظمي اراكي را مي‌توان اشاره كرد.
در دوازدهمین آئین بزرگداشت نسخ خطی در 28 آبان ماه 1391 از آیت الله استادی مقدم به عنوان یکی از شخصیت‌های علمی و فهرست نویسان مشهور نسخ خطی که بالغ بر 12 هزار نسخ خطی بیش از 20 کتابخانه را فهرست کرده است، تقدیر شد.
فعاليت‌هاي سياسي
آيت الله استادي در پيش از انقلاب، دوشادوش مردم به مبارزه براي سرنگوني رژيم شاه پرداخت و پس از انقلاب به عضويت جامعه مدرسين حوزه علميه قم درآمد. وي همواره به تبعيت از راه امام خمینی و حمايت از رهبري مقام معظم رهبري حضرت آيت‌الله خامنه‌اي تأكيد داشته و هماره دستاوردهاي انقلاب را كه همانا حاصل خون هزاران شهيد بوده، پاس مي‌داشته است.
برخي از مسئوليت‌هاي وي پس از انقلاب اسلامي به شرح زير است:
عضو شورای نگهبان
در دورهٔ چهارم شواری نگهبان در سال 1378 پس از آنکه آیت الله امامی کاشانی و آیت الله خزعلی به خاطر کسالت‌هایی که داشتند نتوانستند در شورای نگهبان حضور داشته باشند و 1 سال و نیم از حکم مسئولیت 6 ساله آن‌ها باقی مانده بود، آیت الله رضا استادی جایگزین "آیت الله امامی کاشانی" شد. اما در دورهٔ پنجم شورای نگهبان، آیت الله رضا استادی از ادامه همکاری با شورای نگهبان استعفا کرد.
ایشان در صفحات 240 تا 243 کتاب خاطرات خود در خصوص علت استعفای خود از شورای نگهبان چنین می‌گوید: «چند روز قبل از اتمام یک سال و نیم، نامه‌ای به رهبر انقلاب و آقای جنتی نوشتم و درخواست کردم که در شورا نباشم و از ادامه همکاری عذرخواهی نمودم. متن نامه هم به گونه‌ای بود که مورد قبول واقع شد. البته بعضی‌ها که بعداً خبر را شنیدند می‌گفتند اگر ما از قبل می‌دانستیم چنین می‌کردیم و چنان می‌کردیم ولی واقعاً برای من کار در شورای نگهبان به دو جهت خیلی مشکل بود؛ جهت اول اینکه هر کس به شورای نگهبان می‌رود یا هر کار اجرایی در تهران قبول می‌کند باید کارهای خود را در قم تعطیل کند. این برای من مشکل بود چون من در اینجا درس و بحث عمومی داشتم و "رسایل" و "کفایه" می‌گفتم و مجبور بودم چهارشنبه‌ها را کلاً تعطیل بکنم [چون] چهارشنبه به تهران می‌رفتم. دلیل و جهت دوم که به دوستان گفتم و الآن هم همین عقیده را دارم اگرچه خیلی‌ها مخالف آن هستند این است که رد و قبول صلاحیت کاندیداهای مجلس و ریاست جمهوری نباید با شورای نگهبان باشد.
مسئله انتخابات یک مسئله سیاسی و سختی است و به طور طبیعی تنش‌هایی به دنبال خود دارد و در نهایت به جایگاه رفیع این شورا لطمه وارد می‌کند. اعضای شورای نگهبان متشکل از 6 نفر فقهای مورد احترام و مورد اعتماد هستند که وظیفه اصلی آن‌ها تطبیق مصوبه‌های مجلس شورای اسلامی با شرع مقدس اسلام و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است.
من می‌بینم این‌ها تلاش می‌کنند تا یک قانون و مصوبه خلاف شرع از کانال شورای نگهبان عبور نکند و نظارت بسیار دقیقی بر این کار دارند ولی در این میان وقتی مسئله انتخابات پیش می‌آید تنش‌ها و نزاع‌های جناحی که آغاز می‌شود جایگاه رفیع و معنوی این شورا در لای چرخه این کشمکش‌های سیاسی خطی و جناحی قرار می‌گیرد و از منزلت آن‌ها می‌کاهد. یکی می‌گوید چرا مرا رد صلاحیت کردند. دیگری شورای نگهبان را به جناحی و خطی بودن متهم می‌کند. سومی می‌گوید فلانی با من غرض شخصی دارد و این موضوع برای من هرگز قابل تحمل نبود...چون این سری مسائل با روحیه من سازگار نبود، بنابراین از ادامه همکاری عذرخواهی کردم.» (با استناد به کتاب "خاطرات حاج شیخ رضا استادی"، تدوین "عبدالرحیم اباذری" منتشر شده توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1387)
نمایندگی مجلس خبرگان رهبری
آیت الله استادی در دوره های سوم و چهارم مجلس خبرگان نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان بوده است. از جمله اعتقادات ایشان در مورد مجلس خبرگان آن است که چون نظام اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه، بدون ولی فقیه مشروعیت نخواهد داشت و از طرفی تعیین ولی فقیه به مجلس خبرگان بستگی دارد، مشروعیت نظام اسلامی به وجود مجلس خبرگان و اقدام این مجلس در تعیین رهبر بستگی دارد.
پیوندها
فایل صوتی تعدادی از جلسات علمی آیت الله استادی، سایت راسخون
منابع
- آیت الله استادی مقدم، سایت شخصیت نگار، بازیابی:8 شهریور 1393
- مجلس خبرگان و مشروعیت نظام/ گفت و گو، پایگاه اندیشوران، بازیابی:8 شهریور 1393
