مسجد جامع سامرا
به «جامع المتوكل» مشهور شده و از ساختمان هاى يكى از پليدترين خلفاى عباسى؛ يعنى متوكل عباسى (232-/247 ه.) است.
اين مسجد يكى از عظيم‌ترين مساجد جهان اسلام در آن دوره بشمار مى‌رفته. امروزه فقط مأذنه و ديوارهاى آن باقى است كه همين دو نيز دليل بر عظمت اين ساختمان است. ابعاد ديوارهاى مسجد 160*240 متر است آنچه بر اهميت معمارى اين مسجد مى‌افزايد گلدسته آن است كه به «ملويه» شهرت دارد و در شمال برج و باروى مسجد و در فاصله 25 مترى آن ساخته شده است. ساختمان اين گلدسته مخروطى شكل است كه بر قاعده‌اى مربع به طول 32 متر قرار دارد.
اين مأذنه برخلاف سنت تمام گلدسته‌ها كه راه رسيدن به بام آن از پله‌هايى است كه درون مأذنه تعبيه شده، از بيرون آن مى‌باشد؛ از اين رو پله‌ها گِرداگرد سطح بيرونى گلدسته را دور زده و به بام آن كه در ارتفاع 52 مترى از زمين است مى‌رسد.
بنا به روايت مورخان، متوكل مبلغ 5 ميليون درهم براى ساختمان اين مسجد هزينه كرده است.
منابع
محمدرضا قمى، اماكن زيارتى و سياحتى عراق، نشر مشعر، تهران، ص74.
