مداحی
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
مداحان اهل بيت، كه با ذكر مصيبت و ذكر فضايل خاندان وحى مجالس حسينى راگرم و اشك عاشقانه شيعيان آل الله را جارى مى‌سازند، از عوامل مهم بقاء فرهنگ عاشورايند.
مداح، در اصطلاح شيعى به كسانى گفته مى‌شود كه در ايام ولادت ها و شهادت هاى ائمه اطهار علیهم السلام در مجالس جشن و عزا به خواندن اشعارى در فضايل و مناقب محمد و آل محمد، يا در مظلوميت آنان مى‌پردازند ولى اغلب، به مرثيه خوانان حسينى گفته مى‌شود كه با خواندن شعر مرثيه و ذكر مصيبت، اهل مجلس را مى‌گريانند.
«مداح: روضه‌خوانى كه ايستاده در پيش منبر به شعر، مدايح اهل بيت و مصائب آنان را خواند، آن كه ايستاده در كنار منبر در مجالس روضه خوانى يا روان در كوى و بازار، اشعار مدايح اهل بيت را به آواز بخواند».[۱]
مداحى اهل بيت و نوحه خوانى در سوگ آنان، از جمله كارهايى است كه حادثه عاشورا را زنده نگه داشته است. ائمه نيز از مداحان و ذاكران، تقدير و تشويق مى‌كردند، صله مى‌دادند، دعا مى‌كردند و براى اين كار، فضيلت و ثواب بسيار مى‌شمردند.
امام صادق علیه السلام فرموده است: «الحمدلله الذى جعل فى الناس من يفد الينا و يمدحنا و يرثى لنا»،[۲] خدا را سپاس كه در ميان مردم، كسانى را قرار داده كه به سوى ما مى‌آيند و ما را مدح و مرثيه مى‌گويند.
و حضرت امام رضا علیه السلام در تشويق دعبل به مرثيه خوانى در ايام عزاى حسينى فرمود: «يا دعبل! احب ان تنشدنى شعرا فان هذه الايام حزن كانت علينا اهل البيت»[۳] اى دعبل، دوست دارم برايم شعر بسرايى و بخوانى، چون اين روزها، روزهاى اندوه ما اهل بيت است.
همين گونه مجالس و برنامه‌ها، آن شهادت عظيم و حادثه شگفت را با مرور اين همه سال، همچنان زنده نگهداشته و به بركت آن نيز، دين و احساسات دينى و انس و آشنايى مردم با خط اهل بيت زنده مانده است. به تعبير امام خمينى قدس سره: «روضه سیدالشهدا، براى حفظ مكتب سيدالشهدا است... اين گريه‌ها و اين روضه‌ها حفظ كرده مكتب را».[۴]
مداحى، نوعى الگو دادن به مخاطبان و شخصيت پردازى اجتماعى و الگويى براى جامعه ارزشى است، سنگرى براى پراكندن و نشر فضيلت ها در قالبى مؤثر و فراگير نسبت به همه است و مداحان به خاطر اهميت كارشان در جامعه و در شكل دهى افكار و عواطف، نقش مهمى دارند و فلسفه اساسى مداحى، ترويج خوبي ها و تبيين روحيه‌هاى والاى شهيدان كربلا و دميدن روح تعهد و حماسه در شيعه است و يك عشق و ايمان است، نه يك حرفه و شغل.
به تعبير آيت الله خامنه‌اى: «جامعه مداح و ذاكر و ستايشگران اهل بيت، طبقه‌اى هستند كه در سايه اين روش، بيشترين تاثير را در تعميق فرهنگ و معارف اسلامى در ذهن مردم دارند... قضيه، فقط قضيه شعر خوانى نيست. مساله، مساله پراكندن مدايح و فضايل و حقايق در قالبى است كه براى همه شنوندگان، قابل فهم و درك باشد و در دل آنها تاثير بگذارد».[۵]
مداحان، به لحاظ آن كه كارشان بر عنصر «صدا»، «شعر»، «اجرا» و «مخاطب» متكى است، بايد هر چه بيشتر نسبت به آموزش ديدن هاى لازم، پختگى اجرا، تمرين پيوسته، گزينش شعرهاى خوب و پرمعنى و زيبا و بديع و ولايى، مطالعه مقتل هاى معتبر و منابع تاريخى، تكيه روى اشعار و مطالب اخلاقى، فكرى و عقيدتى، پرهيز از غلو و مبالغه و گفتن حرف هاى اغراق آميز و غيرقابل قبول كه اثر منفى دارد، اهتمام ورزند.
از دروغ و تصنع و بازار گرمى بپرهيزند، خلوص و صداقت و مناعت طبع را فراموش نكنند، نوكرى ابا عبدالله الحسين و اخلاص نسبت به آن حضرت را از ياد نبرند و از آنجا كه شعر خوب از نظر مضمون، قالب و تعبير در دلها و افكار، تاثير ماندگار مى‌گذارد، در شناخت و مطالعه و انتخاب شعرهاى پخته و عميق و زيبا بكوشند تا بهتر بتوانند در اين سمت، به ترسيم چهره الگوهاى كمال و اسوه‌هاى پاكى، يعنى معصومين علیهم السلام بپردازند و خود نيز الگوى اخلاق و تعهد باشند.
رسالت مقدس مداحان در عصر حاضر عبارتست از:
- استفاده شايسته از عواطف پاك مردم و جهت دادن به آنها در مسير پاكى و تهذيب و تقوا.
- تعميق محبت ها و عشق هاى درونى به انسان هاى اسوه و پاك.
- روشنگرى افكار جامعه و هدايت به ارزش ها و خوبي ها و تقويت ايمان مردم.
- حفظ و اشاعه فرهنگ شهادت از طريق ياد شهداى كربلا و شهداى انقلاب و جنگ و طرح معارف اسلام و انقلاب و خط امام و رهبرى و مسئوليت هاى اجتماعى.
پانویس
- ↑ لغت نامه، دهخدا.
- ↑ وسائل الشيعه، ج 10، ص 469.
- ↑ جامع احاديث الشيعه، ج 12، ص 567.
- ↑ صحيفه نور، ج 8، ص 69.
- ↑ ستودگان و ستايشگران، ص 30 و 31. اين كتاب كه مجموعه‌اى برگرفته از سخنان آيت الله خامنه‌اى در ديدارهاى مكرر با وعاظ و مداحان و شاعران و... است، بر محور مداحى و روضه خوانى و مرثيه سرايى و... است و براى مداحان و ذاكران و شاعران اهل بيت، نكات بسيار سودمندى دارد، نشر «حوزه هنرى»، 1372.
منابع
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
