جامع الرواة (کتاب)
جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطُرق و الأسناد تألیف محمد بن علی اردبیلی
اهمیت کتاب رجالی وی
اهمیت وی به سبب تالیف کتاب «جامع الرواة» در موضوع رجال امامیه است. وی در مقدمه کتاب خود، کوشیده است که احوال راویان را بر اساس شناخت طبقه روایی هر یک از آنان بررسی کند، زیرا به سبب ناشناخته بودن گروهی از راویان حدیث، شماری از احادیث، غیر قابل اعتماد مینمودند. وی برای برطرف کردن ناآگاهیهای علما از احوال راویان و نیز تبیین نامهای مشترک میان آنان، کتب اربعه حدیثی شیعه و نیز «الفهرست» شیخ طوسی و «الفهرست» منتجب الدین و همچنین دو مشیخه صدوق و طوسی را مورد بررسی قرار داده است.
در واقع اثر او، همچون شرحی بر کتاب تلخیص المقال استرابادی، همراه با اضافاتی از کتابهای دیگر، به ویژه الفهرست منتجب الدین است. همچنین وی در این کتاب، به ذکر برخی علمای متاخر شیعه پرداخته است. به هر حال، کتاب او، در تشخیص مشترکات، کارآیی بسیار دارد. جالب این است که او در این اثر، به اختلاف نسخههای کتابهای حدیث در ذکر نام راویان توجه داشته و آنها را بررسی کرده است.
اثری ماندگار
تاریخچه تالیفات رجالشناسی نشان میدهد که پس از عصر شیخ طوسی و نجاشی، کتابهای «معالم العلماء» و «خلاصة الاقوال» علامه حلی کمک اندکی به علم رجال امامی کردند و از آن پس، گرچه «رجال کبیر» استرابادی «منهج المقال» و نیز «نقد الرجال» تفرشی نوشته شد، اما هیچ کدام به اندازه اثر اردبیلی، مرجع فقها نبودند.
استنساخ برای شاه
اردبیلی، تالیف کتاب خود را در ۱۹ ربیع الاول ۱۱۰۰ به پایان رسانید. او این اثر را در مدت ۲۵ سال تالیف کرده بود و آنگاه که تالیف آن به پایان رسید، شاه سلیمان صفوی دستور داد تا نسخهای بر اساس اصل مؤلف برای وی استنساخ شود و بعد از آنکه کاتب تصمیم به استنساخ کرد، اردبیلی جماعتی از علمای آن دوره را به حجره خود در مدرسه مبارکیه دعوت کرد و به انشای آنان، خطبه کتاب را برنوشت. اینان شامل: علامه مجلسی، آقا جمال خوانساری، سید علاءالدین گلستانه، میرزا محمد رحیم عقیلی و چند تن دیگر بودند.
منابع
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۷، ص۴۸۳-۴۸۴، تهران، ۱۳۷۷.
- نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
