بیت الاحزان

در ادبیات و اشعار به خانه یعقوب پیامبر که در هنگام دوری یعقوب از فرزندش یوسف به ماتمسرا تبدیل شده بود بیت الاحزان می گویند. همچنین مکانی در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب در قبرستان بقیع است که «بیت الحزن» نیز نامیده شده است و این مکانی است که امام علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبر برای حضرت فاطمه ساخت تا در آن به عزاداری در ماتم و فراق پدر خود بنشیند.

بیت الاحزان در کتابهای تاریخ انبیاء

بیت الاحزان (بیت الحزن)، به معنای ماتمسراست. در کتابهای تاریخ انبیا، خانه یعقوب پیامبر به هنگام دوری از فرزندش یوسف است. در ادب غنایی فارسی، بویژه در اشعار حافظ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند کلبه احزان، کلبه غم) تکرار شده است.

بیت الاحزان در تاریخ اسلام

مهمترین و معروفترین مصداق «بیت الاحزان»، مکان یا مسجدی است در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب که «بیت الحزن» نیز نامیده شده است. مطابق برخی گزارشها، پس از رحلت پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم (سال 11) و به دنبال تألّمات شدید روحی حضرت فاطمه سلام اللّه علیها و نارضایتی از وضع موجود، امام علی علیه السّلام مکانی را در قبرستان بقیع، بیرون مدینه، برای وی ساخت تا در آن به عزاداری در ماتم و فراق پدر خود بنشیند. این مکان بیت الاحزان نامیده شد. وی روزها با دو فرزند خود حسنین علیهماالسلام به بیت الاحزان می رفت و هنگام غروب امیرالمؤمنین ایشان را به خانه برمی گرداند؛ پس از گذشت بیست و هفت روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست بدانجا برود. منابع عامه نیز به این مکان در بقیع اشاره کرده اند. سمهودی (متوفی 911) به نقل از غزالی (متوفی 505)، ضمن بیان آداب زیارت بقیع، نمازگزاردن در مسجد بیت الحزن را مستحب دانسته و آن را محل اقامت حضرت فاطمه در ایام حزن او بر پدرش یاد کرده است. طبق این بیان، بعدها مسجدی نیز در مکان مزبور ساخته شده است. همچنین به اقامت حضرت فاطمه پس از وفات پدرش در بیت الاحزان واقع در بقیع تصریح شده است گذشته از این، احتمال دارد که قبر حضرت فاطمه در بیت الاحزان باشد و پس از مسجدالنبی و قبرستان بقیع، بیت الاحزان را سومین مکان محتمل دفن ایشان ذکر کرده اند.

بیت الاحزان در ادبیات شیعه

در ادب رثایی شیعی نیز بیت الاحزان جایگاه ویژه ای دارد. رؤیاهایی نیز نقل شده که بنابر آنها حضرت مهدی با سرودن شعری، بیت الاحزان را مایه غم و اندوه همیشگی خود دانسته است ازینرو بعضی علمای شیعه آثاری به همین نام در شرح حوادث پس از رحلت پیامبر و مصائب اهل بیت خصوصاً حضرت فاطمه نگاشته اند که معروفترین آنها عبارت اند از: بیت الاحزان فی مصائب سیّده النسوان، اثر شیخ عباس قمی (متوفی 1359)؛ بیت الاحزانِ فی مصائب سادات الزمان الخمسه الطاهره من ولد عدنان، اثر عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی (متوفی 1268)

منبع

محمدهانی ملاّ زاده، بیت الاحزان، دانشنامه جهان اسلام.

بیت الاحزان در تصویر قدیمی قبرستان بقیع

در این تصویر که مربوط به قبل از تخریب بقیع توسط وهابیت است شماره 1 محل بیت الاحزان می باشد.