شیخ مجتبی قزوینی
آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی (۱۳۱۸ - ۱۳۸۶ ق)،
تحصیل
شیخ مجتبی قزوینی خراسانی، فرزند میرزا احمد تنکابنی در سال 1318 ق. در قزوین متولد شد . تحصیلات مقدماتی را در شهر قزوین به پایان برد و بعد راهی نجف اشرف گشت و حدود 7 سال در آن سامان مقدس بماند و از اساتید و عالمان بزرگی چون سید محمدکاظم یزدی و میرزا محمدتقی شیرازی کسب فیض کرد. وی پس از بهره مندی کامل از رشته های مختلف علوم معقول و منقول و کمال پذیری با ریاضات و عبادات، خود انسانی بزرگ و کامل گشت و در شمار کاملان و بزرگ عالمان اسلام درآمد و از سال 1347 ق. در حوزه علمیه مشهد، شروع به تدریس کرد و 40 سال در مرکز علمی مشهد بدین مهم اشتغال داشت و پدرانه و با رفتاری مهربان به حال و احوال طلاب رسیدگی می کرد . زندگی بسیار ساده ای داشت و از نیازهای خود چشم می پوشید و آن چه را می توانست به طلبه ای تنگدست برساند، می رسانید و با تواضع و افتادگی بسیار، با آنان سلوک می کرد .
شیخ مجتبی قزوینی مرحوم آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی مراحل ابتدايي تحصيلات خود را در زادگاهش قزوين گذرانده‌است و سپس در دوازده سالگي به همراه پدر به نجف رفته و مدت هفت سال تحصيل مي‌نمايد و در درس اساتيدي چون ميرزا محمد تقي شيرازي (م: ۱۳۳۸ ه.ق) و ميرزاي نائيني نيز حاضر مي‌شود. در سال ۱۳۳۷ه.ق در ۱۹ سالگي به قزوين باز مي‌گردد و نزد شوهر خواهر خويش سيد موسي زرآبادي (۱۲۹۴- ۱۳۵۳ ه.ق) [۳] به مدت دو سال به كسب معارف الاهي و اخلاقي و تحصيل علوم غريبه مي‌پردازد و ريشه‌هاي مخالفت با حكمت در وجودش شكل مي‌گيرد.
پس از آن دو سال نيز به خدمت شيخ عبدالكريم حائري در قم مي‌رسد و سرانجام در ۱۳۴۱ در سن ۲۳ سالگی به مشهد مشرّف می‌شود. و به حلقة درس ميرزا مهدي اصفهاني مي‌پيوندد و از محضر آقا بزرگ حكيم و شيخ اسد الله يزدي نيز در حكمت و از ميرزا محمد آقازاده و حاج‌آقا حسين قمي در فقه استفاده مي‌نمايد. وي بعدها فلسفه را همراه با نقدش تدريس مي‌نمود و به كتب فلسفي و اصطلاحات آن في الجمله وقوف داشت ولي از آنجا كه همچون ديگر شاگردان ميرزا از آغاز فلسفه را به ديدة نقد مي‌خواند در فهم و تدريس فلسفه توفيق كامل نيافت و در آثار ايشان هيچ نكته عميق فلسفي يافت نمي‌شود و درسشان براي طلاب خوش استعداد و كوشا قانع كننده نبود.
دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی، در شرح خاطرات تحصیل خود در مشهد به همراه مرحوم فلاطوری می‌گوید: «شرح تجرید را نزد روانشاد، حاج شیخ محمد رضا کلباسی فرا گرفتیم... آنگاه در فلسفه به درس مرحوم أیسی و شادروان حاج شیخ مجتبی قزوینی حاضر شدیم. امام سرانجام گمشدة خود را در محضر فیلسوف بزرگ، حاج شیخ هادی کدکنی یافتم که از بهترین شاگردان آقا بزرگ حکیم و فیلسوف مشّائی وقت در خراسان بود.»
مرحوم قزويني از جهت فكري شخصيتي دو رگه است و آثار وي از نظر محتوي تفاوت‌هاي بنياديني با آثار ميرزاي اصفهاني دارد و به تعبيري مي‌توان افكار وي را تلفيقي از آراء ميرزا و مرحوم زرآبادي شمرد. گرايش‌هاي عرفاني در آراء وي بسيار كم‌رنگ است و تمايل به حكمت مشّاء در آن ديده مي‌شود و مواضع وي در قبال فلسفه و تعقل منعطف‌تر از ميرزا است و اين امر بر رويكرد طبقة بعدي مكتب تفكيك در خراسان اثر فراواني گذاشت.
آن مرحوم در نهضت انقلاب بسيار فعّال بوده و در جهت‌دهي نهضت به سوي رهبر عظيم الشأن نهضت اسلامي ـ با وجود اختلاف عميق فكري ـ از خود گذشتگي بسياري نشان داد.
و سرانجام پس از چهل سال تدريس منقول و نقد فلسفه در ۲۲ ذي الحجه ۱۳۸۶ به ديار باقي شتافت. مهمترين اثر بر جاي مانده وي «بيان الفرقان» است كه به بررسي توحيد و معاد و نبوت و امامت از منظر قرآن كريم مي‌پردازد.
منابع
شیخ مجتبی قزوینی، سایت عرفان و حکمت
سایت اندیشه قم
