شیخ حسین نجفی اهری
آيت الله حاج حسين نجفى اهرى (1386-1282 ق)، از فقهای مجاهد شیعه در قرن 14 قمری و از شاگردان سيد محمدكاظم يزدى و سيد ابوالحسن اصفهانى بود. وى با بزرگان نجف در انقلاب مشروطه همراهی کرد، و در جريان نهضت اسلامي ايران نیز به حمايت همه جانبه از امام خمينى پرداخت. «حديقة الاحباب» و «شجره طوبى» از جمله آثار علمی اوست.
محتویات
تحصيل و اساتيد
حسين آقا نجفى اهرى فرزند فتح‌الله، به سال 1282 هـ.ق در شهرستان اهر (آذربايجان شرقى) ديده به جهان گشود. وى در سن ده سالگى موفق به شروع تحصيل در زادگاه خود شد و به مدت دوازده سال در محضر ميرزا عبدالغنى مجتهد اهرى (م، 1306 هـ.ق) و ملا جواد اهرى به تحصيل علوم مقدماتى و كتاب هاى درسى متداول طلبه هاى آن زمان (نصاب، صرف و نحو، منطق و...) پرداخت. در سن 22 سالگى براى تكميل دروس سطح به حوزه علميه تبریز وارد شد و به مدت نه سال - تا سال 1313 هـ.ق - از محضر بزرگان حوزه تبريز كسب فيض كرد.
وی بعد از فراگرفتن دروس سطح، در 31 سالگى (1313 هـ.ق) براى رسيدن به مقامات عالى علمى و اجتهاد به حوزه نجف مشرف شد و به محافل علمى و جلسات درسى برخى از بزرگان راه يافت، از جمله:
- آيت الله سيد محمدكاظم طباطبائى يزدى (م، 1337 هـ.ق) صاحب «عروة الوثقى».
- آيت الله شيخ محمدكاظم خراسانى (م، 1329 هـ.ق) صاحب «كفايه الاصول».
- آيت الله سيد ابوالحسن اصفهانى (م، 1365 هـ.ق) صاحب «وسيلة النجاة».
- میرزا محمدحسين نائينى (م، 1355 هـ.ق).
- شيخ عبدالكريم مامقانى.
مرحوم آقا نجفى اهرى بعد از تكميل تحصيلات عاليه، موفق به كسب اجازه اجتهاد و نقل روايات از آيات و بزرگانى مانند سيد محمدكاظم طباطبائى يزدى، شيخ محمدحسين نائينى و سيد ابوالحسن اصفهانى شد كه گوياى موقعيت ممتاز علمى آن فقيه فرزانه و توجه اساتيد معظم‌له به ايشان است. همچنين ارجاع مسائلى از ناحيه آيت الله بروجردى به وى، گوياى عنايت ايشان و فضل معظم‌له بود.
تدريس و شاگردان
مرحوم آقا نجفى اهرى در دوران پربركت عمر شريف خود به مدت ده سال در حوزه نجف اشرف در مسجد هندى و مقبره صاحب عروة الوثقى بر كرسى تدريس تكيه زد و كتاب‌هايى مانند «قوانين الاصول» ميرزاى قمى، «فرائدالاصول» و «مكاسب» شيخ انصارى را به شاگردانش از كشورهاى هندوستان، پاکستان، افغانستان و ايران تدريس نمود.
برخی از شاگردان وى عبارتند از:
- شيخ عبدالعلى آخوندى اهرى،
- سيد صادق آل محمد اهرى (اولين امام جمعه اهر بعد از انقلاب)،
- حاج ميرزا يداله دهقان،
- حاج آقا بخارايى،
- حاج آقا نجومى،
- حاج آقا دهدشتى.
آثار و تألیفات
آقا نجفى اهرى در كنار تعليم و تربيت، كتاب هايى را نيز تأليف كرد. فهرست كتاب‌هاى وى عبارت است از:
- «حديقة الاحباب» كتابى وزين و شامل ادعيه، روايات، كرامات، نصايح و مناقب خاندان عصمت و طهارت است و به تعبير مؤلف: «كشكولى است جمع‌آورى شده از كتب معتبره»، در تاريخ (1358 هـ.ق) در نجف چاپ و به تقريظ مرجع بزرگ شيعه سيد ابوالحسن اصفهانى مزين شد. متن تقريظ چنين است: «بسم الله الرحمن الرحيم: الحق والانصاف كتاب نفيسى است، مشتمل بر اخبار شريفه و مطالب نفيسه و حكايات ظريفه. البته اخوان مؤمنين در طبع و نشر آن ساعى باشند. «للّه درّ مؤلفه»، جناب علم الاعلام ثقة الاسلام آقاى آقا شيخ حسين مجتهد اهرى دامت افاضاته - ابوالحسن الموسوى الاصفهانى -».
- «شجره طوبى» همانند حديقه او است.
- «رساله عمليه به نام (سدرة المنتهى فى دين المصطفى)» در سال (1366 هـ.ق) در تبريز به چاپ رسيد.
از حاج شيخ شش كتاب چاپ نشده نيز به يادگار ماند كه عبارت است از:
- «شرح رسائل و مكاسب شيخ انصارى»؛
- «مناسك حج»؛
- «اربع مائه (از فرموده هاى امام صادق علیه‌السلام)»؛
- «رد بهائي‌گرى»؛
- «آيا قرآن قابل ايراد است؟».
فعالیتهای اجتماعی و سیاسی
آقا نجفى اهرى پس از 36 سال تحصيل و تفقّه در دين و رسيدن به جايگاه رفيع اجتهاد و كسب اجازات علمى و فقهى، در سن 67 سالگى به سال (1349 هـ.ق) براى هدايت مردم به ديار خويش بازگشت تا مصداق «آيه نَفْر» (توبه، 122) گردد.
معظم‌له از آغاز ورود به منطقه ارسباران (اهر) مرجعيت دينى يافت و در كنار اقامه نماز جماعت ظهر و عصر در مسجد امام خمينى (مسجد سفيد سابق) و نماز مغرب و عشاء در مسجد شيخ عماد، مدرسه علوم دينى شمس (مدرسه امام صادق علیه‌السلام کنونی) را كه به تصرف رژيم منحوس پهلوى درآمده بود، بازپس گرفت و به تربيت شاگردان پرداخت. حاج شيخ علاوه بر بازسازى مدرسه، باقيات و صالحاتى همچون مرمت و بازسازى مسجد امام خمينى و احداث يك باب «غسالخانه» در نزديكى گلزار شهداى اهر از خود به يادگار گذاشت.
در مورد زندگى مبارزاتى آقا نجفى اهرى مى توان به همراهى وى با بزرگان نجف در نهضت مشروطیت، كه به رهبرى روحانيان آغاز گرديد و همچنین به حمايت همه جانبه معظم‌له از حضرت امام خمينى در اوائل شكل گيرى نهضت، اشاره كرد. معظم‌له انس و الفت و علاقه زيادى به حضرت امام داشت، از نزديك با ايشان در ارتباط بود و از حركت‌هاى حضرت امام قاطعانه پشتيبانى مى كرد. در سال 1343 هـ.ش بود كه حضرت امام سخنرانى تاريخى و افشاگرانه خود نسبت به جنايات رژيم سفاك پهلوى و قرارداد ننگين كاپيتولاسيون را ايراد فرمود و به دستگيرى و بازداشت امام انجاميد؛ مرحوم آقا نجفى اهرى، شبانه اعلاميه اى صادر فرمود و ضمن محكوم كردن دستگيرى امام، مردم را دعوت به قيام كرد و مهاجرت خود را به تهران به اطلاع عموم رساند.
اعلاميه هاى حاج شيخ شبانه در كوچه و بازار نصب شد و صبح آن روز شور و غوغاى عجيبى بين مردم راه افتاد. آقا نجفى اهرى در مقابل صفوف به هم فشرده مردم تا دروازه شهر اهر حركت كرد و از آنجا با بدرقه مردم به همراهى آيت الله سيد جعفر بنى هاشمى اهرى جهت اعتراض به بازداشت حضرت امام، به تهران عزيمت كرد و به مجمع بزرگ روحانيان طراز اول ايران (حضرات آيات عظام: گلپايگانى، مرعشى نجفى، ميلانى، پسنديده (اخوى امام)، شهيد صدوقى و دستغيب و...) كه در باغ ملك تشكيل شده بود، پيوست. آنان مدت پانزده شبانه‌روز مشغول برنامه‌ريزى جهت آزادى حضرت امام بودند و اعلاميه هاى كوبنده اى در همين زمينه صادر مى كردند. متن اين اعلاميه ها با امضاء نزديك به پنجاه نفر از بزرگان در بعضى از اسناد و كتب به ثبت رسيده است. همه روزه نماز جماعت به امامت آقا نجفى اهرى برگزار مى گرديد تا اين كه يك شب به طور ناگهانى برق منطقه خاموش شد و در تاريكى چهار جيپ ارتشى وارد باغ شدند و آقا نجفى اهرى را دستگير و به ساواک انتقال دادند. پس از بازجوئى هاى انجام شده، معظم‌له را چشم بسته به تبریز فرستادند و بالاخره پافشارى روحانيان و مردم موجب آزادى حضرت امام شد و امام بعد از آزادى طى تلگراف جداگانه اى از آقا نجفى اهرى تشكر و قدردانى كرد.
اخلاق و سيره
اخلاق پسنديده و فضائل انسانى آقا نجفى اهرى زبانزد خاص و عام بود. معظم‌له به تواضع، حلم، عفو و گذشت، سعه صدر، مدارا و خوش‌برخوردى، احترام به كوچك و بزرگ، احساس مسئوليت، هميارى و دستگيرى از فقرا و محرومان و ديگر صفات كريمه معروف بود. درِ خانه اش همواره به روى مراجعين باز بود و هر كس به حضورش مى رسيد، بى‌بهره بازنمى گشت.
محفل او مجلس انس با قرآن و حديث بود. نه كسى از ديدار او دلتنگ مى شد و نه او از كثرت سئوال و جواب ابراز خستگى مى كرد. هر چند از او مى خواستند، مطلب را تكرار مى كرد. عشق و علاقه بى‌اندازه اى به اهل بيت عصمت و طهارت - خاصه حضرت سيدالشهداء علیه‌السلام و عزادارى او - داشت.
وفات
مرحوم آيت الله شيخ حسين نجفى اهرى، سرانجام بعد از 104 سال عمر بابركت و صرف آن در جلب رضاى خالق متعال و خدمت براى اعتلاى اسلام و مسلمين، در 23 بهمن 1345 شمسی در اهر دار فانی را وداع گفت. پيكر مطهر ایشان به قم انتقال يافت و به سوى حرم حضرت معصومه سلام الله علیها تشييع و در مقبره ابوحسين به خاك سپرده شد.
منابع
- سيد شهاب‌الدين حسينى اهرى، "حاج شيخ حسين نجفى اهرى"، ستارگان حرم، جلد 6.
