دیک الجن

ابومحمد عبدالسلام بن رغبان بن عبدالسلام بن حبیب بن عبدالله بن رغبان بن یزید بن تمیم کلبی ملقب به دیک الجن در سال 161 ه.ق در شهر حمص دیده به جهان گشود و در آنجا بزرگ شد و زندگی خود را در همین شهر سپری کرد و از سرزمین شام خارج نشد تا این که در سال 235 و یا 236 درگذشت. تمیم جد اعلای او اولین کسی است که از این خاندان اسلام آورده است و دیک الجن خود از شعرای اهل بیت علیهم السلام است.

ملقب شدن شاعر

در خصوص ملقب شدن شاعر به دیک الجن روایات متعددی نقل شده است: از جمله آنهاست:

1. دیک الجن لقب گرفته چون به طور مستمر به باغستانها می رفت و از این جهت شبیه به جانور کوچکی بود بنام دیک الجن.
2. خیرالدین زرکلی گفته است به جهت سبز بودن چشمان شاعر به دیک الجن ملقب گردید.
3. شیخ محمد سماوای در وجه تسمیه ی شاعر به دیک الجن می گوید: عمیر بن جعفر خروسی را ذبح کرد و از گوشت آن مهمانی بپا کرد و در این مهمانی دوستان خود را از جمله عبدالسلام بن رغبان را دعوت کرد و عبدالسلام در این میهمانی در رثای خروس قصیده ای سرود و از همین جا به دیک الجن ملقب گردید.

دیک الجن دارای مناعت طبع و روحیه ی ستم ناپذیر بود با این که او یکی از بزرگترین شاعران عصر عباسی به شمار می آید و در عصر بسیاری از خلفای عهباسی همچون مهدی، هادیپف رشید، امین و مأمون و معتصم و واثق و متوکل زندگی کرده است ولی به هیچ کدام از آنها نزدیک نشد و یک بیت شعر هم در مدح آنها نگفت. او حاضر نشد با مدح حاکمان ستمگر، ستم آنان را بپذیرد و مرگ را بر زندگی همراه با لذت و خواری ترجیح می داد.

غربت شاعر در زمان حیاتش

با آن که در زمان حیات شاعر بزرگان علم و ادب به ویژه شعرا با دیده ی احترام و تجلیل به او می نگریستند، در میان توده مردم چندان شناخته شده نبود زیرا او شاعر دربار نبود. او با آن که با اشعارش توانست توجه خلفای عباسی را جلب کند اما یکبار هم به بغداد سفر نکرد و گمنامی را بر شهرتی که از مدح ستمگران بدست آید، ترجیح داد.

اهل بیت در اشعار دیک الجن

با توجه به این که بسیاری از اشعر دیک الجن در مدح اهل بیت علیهم السلام از بین رفته است ولی بخش بسیاری از آن هم اکنون به چاپ رسیده است که تقریباً یک چهارم دیوان وی را تشکیل می دهد وی ابتدا به وقایع دلخراش واقعه عاشورا اشاره می کند و آنگاه در بخش دوم به فضائل علوی اشاره می کند و با بیانهای گوناگونی که همه برگرفته از حدیث و سنت پیامبر گرامی است حقانیت جانشینی بلافصل علی بن ابیطالب را اثبات می کند و با این ترتیب می خواهد که اثبات کند که سر منشأ حادثه کربلا انحرافی است که پس از رحلت پیامبر در مسأله خلافت اسلامی پدید آمده است.

منابع

• حسن عبداللهی؛ دیک الجن شاعر مظلوم اهل بیت علیهم السلام؛ مجله زبان و ادبیات عربی (مجله ادبیات و علوم انسانی سابق)، شماره 1؛ پاییز و زمستان 1388، ص 97 تا 116.