سهل بن حنیف

نسب

سهل بن حُنَيْف انصارى برادر عثمان بن حُنَيْف از اصحاب پیامبر است. پدر و مادر او هر دو از قبیله اوس بودند که بعد از اسلام به همراه قبیله خزرج به انصار شهرت پیدا نمودند

اسلام آوردن

مهمترین سند در رابطه با اسلام آوردن سهل بن حنیف روایتی است که امام علی(ع) نقل کرده است. بدین شرح که پس از آنکه پیامبر(ص) از مکه به مدینه هجرت کردند امام علی(ع) در مکه امانتهای آن حضرت را به صاحبانشان رساند و به دنبال آن حضرت روانه مدینه شدند. در بین راه امام علی(ع) مهمان زنی بنام کلثوم بن هدم شد در نیمه شب امیرالمؤمنین مردی را مشاهده کرد که به منزلگاه آن زن نزدیک شد وقتی امام(ع) مسئله را از آن زن جویا شد او گفت: این شخص سهل بن حنیف است و چون میداند من زنی تنها هستم شبها بتهای قوم خود را شکسته و هیزم آنها را برای استفاده من میآورد. منابع این روایت را سه ماه پس از هجرت میدانند. با توجه به بیان کلثوم بن هدم میتوان گفت که سهل بن حنیف قبلاً هم برای وی هیزم می‌برده است. از طرفی در آن شرایط اولیه حضور پیامبر(ص) و اینکه اسلام هنوز دشمنان زیادی در مدینه داشت اقدام سهل به شکستن بتهایی که اهمیت زیادی برای مشرکان داشت نشان از اعتقاد راسخ او به پیامبر(ص) و اسلام دارد. همچنین باید افزود که مسلماً این اعتقاد نمی‌توانسته فی البداهه باشد و به نظر میرسد که سهل پیش از اینکه پیامبر(ص) به مدینه هجرت کنند، به اسلام گرویده باشد. اگرچه با اعتماد بیشتری میتوان گفت که سهل در همان ابتدای ورود رسول خدا(ص) به مدینه مسلمان شده است.

سهل در زمان پیامبر

سهل در جنگ بدر و دیگر غزوات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شرکت داشت. در جنگ احد که شرایط سخت جنگ باعث شد برخی از مسلمانان بگریزند سهل از معدود کسانی بود که فرار نكرد و با تیر از پیامبر دفاع می کرد. پيامبر می فرمود به سهل تير بدهيد و سهل آن تيرها را به طرف دشمن نشانه می رفت.

هنگامی که رسول خدا (ص) علی (ع) را همراه صد و پنجاه مرد انصاري که در بین آنان بزرگان اوس و خزرج بودند به سوي قبیله طی در سرزمین نَجْد فرستاد و دستور داد بتخانه فُلْس را ویران کند. امیرالمؤمنین رایت سپاه را به سهل بن حُنیف و پرچم را به جبّار بن صخر داد. این خود نشان از جایگاه سهل در زمان پیامبر دارد.

سهل در زمان امام علی علیه السلام

پس از رحلت پیامبر، سهل انصاری از جمله مخالفان خلافت ابوبکر بود که به همراه یازده تن از صحابه به مخالفت از بیعت با ابوبکر داد سخن داد. او بعد از قتل عثمان از نخستین گروندگان به امیرالمؤمنین علیه السلام بود.

هنگامی که امام برای سرکوبی شورشیان پیمان شکن راهی بصره شد، سهل انصاری را به عنوان جانشین خود در مدینه منصوب نمود. از این رو او در نبرد جمل حضور نداشت ولی پس از آن، جهت شرکت در جنگ با ستم پیشگان شامی راهی عراق شد و به همراه امام علی علیه السلام در جنگ صفین شرکت جست. پس از پایان نبرد صفین وی به عنوان استاندار فارس راهی آن سامان شد ولی مردم آن دیار وی را پذیرا نشدند و او به کوفه بازگشت.

این قهرمان انصاری سرانجام در سال 38 قمری در شهر کوفه دار فانی را وداع گفت و امیر مومنان علیه السلام را از مرگ خود محزون و نگران ساخت. امام بر پیکر سهل انصاری نماز گزارد و او را کفن کرد و به خاک سپرد.

منابع

• حاج شیخ عباس قمی، منتهی الامال، قسمت اول، باب سوم، در تاريخ حضرت علي عليه السلام.
• المغازى، محمد بن عمر الواقدي، تحقيق مارسدن جونس، بيروت، مؤسسة الأعلمى، ط الثالثة، 1409/1989.

• دانشنامه رشد