فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام (کتاب)
فرازهايى از تاريخ پيامبر اسلام(ص) اثر آيت‌الله جعفر سبحانى، كتابى است جامع درباره تاريخ صدر اسلام كه به زندگى و وقايع عمر شريف پيامبر گرامى اسلام(ص)، از آغاز تولد تا پايان عمر پربركت ايشان پرداخته است. كتاب به زبان فارسى و در سال 1349ش نوشته شده است.
گرچه تاكنون صدها كتاب به زبان‌هاى گوناگون، از طرف مورّخين شرق و غرب، درباره زندگى پيامبر(ص) نوشته شده و هريك به سهم خود، قدم مؤثرى براى روشن ساختن نقاط مختلف اين تاريخ بزرگ برداشته‌اند، ولى متأسفانه غالب آنها خالى از نقاط ضعف نيست؛ مخصوصاً نوشته‌هاى مستشرقان و خاورشناسان، گاهى چنان آميخته به اشتباهات روشنى شده، كه انسان را به حيرت مى‌اندازد. بدين‌منظور، نويسنده اقدام به تأليف كتابى نموده است كه تاريخى روشن و گويا از زندگى آن حضرت، با اتكاء به معتبرترين مدارك تاريخى اسلام، ارائه نمايد[۱]
ساختار
كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهل‌وپنج عنوان تنظيم شده است.
مباحث كتاب، دربردارنده دوره‌اى كامل و گويا درباره زندگى پيامبر(ص) است كه با استناد به معتبرترين مدارك تاريخى و با قلمى روان و شيوا، فراهم آمده است.
سعى نويسنده براى تجزيه و تحليل حوادث گوناگون، از مزاياى مهم اين كتاب است تا تاريخى آموزنده به جامعه بشرى عرضه شود.
گزارش محتوا
در مقدمه، به برخى امتيازات و ويژگى‌هاى كتاب اشاره شده است[۲]
نويسنده معتقد است كه پرارزش‌ترين فرازهاى تاريخ، صفحاتى است كه از زندگانى مردان بزرگ بحث مى‌كند؛ زيرا زندگى آنها، امواج مخصوصى داشته و مملو از انواع حوادث است. آنها بزرگ بوده‌اند و آنچه مربوط به آنهاست، از جمله تاريخشان، بزرگ و با عظمت است و درخشندگى خيره‌كننده‌اى دارد[۳]
به اعتقاد وى، در ميان اين مردان بزرگ تاريخ، هيچ‌يك به اندازه پيامبر اسلام(ص)، زندگى پرموج، پرحادثه و پرانقلاب نداشته است. هيچ‌يك با اين سرعت در محيط خود و سپس در تمام جهان، چنين نفود عميقى نكرده است و هيچ‌يك از آنها، از ميان چنان جامعه‌اى منحط و عقب‌افتاده، تمدنى آن‌چنان عالى و شكوهمند به وجود نياورده است[۴]
نويسنده ابراز اميدوارى كرده است كه مسلمانان و به‌خصوص حجاج و زوار مكه معظمه و مدينه منوره، قبل از تشرف به حج، اين كتاب را مطالعه كنند و از حوادثى كه در نقاط مختلف حجاز در زمان پيامبر(ص) رخ داده است مطلع شوند تا پس از تشرف به حج، با شناخت كافى از سرزمين وحى و تجديد خاطره زحمات پيامبر(ص) و مسلمين صدر اسلام، سفر خود را پربارتر و اندوخته‌هاى فكرى خود را غنى‌تر سازند[۵]
نويسنده در ابتداى كتاب، به معرفى شبه جزيره عربستان، به عنوان گهواره تمدن اسلامى پرداخته و سپس زندگى عرب پيش از اسلام را مورد واكاوى قرار داده است. عربستان، شبه جزيره بزرگى است كه در جنوب غربى آسيا قرار داشته و از زمان‌هاى گذشته اين سرزمين را به سه بخش تقسيم كرده‌اند: بخش شمالى و غربى كه «حجاز» مى‌نامند؛ بخش مركزى و شرقى كه آن را «صحراى غرب» مى‌گويند و بخش جنوبى كه «يمن» ناميده مى‌شود[۶]
اين شبه جزيره از زمان‌هاى گذشته مسكن قبايل زيادى بوده، كه برخى از آنان در طى حوادث نابود گرديده‌اند. ولى در تاريخ اين سرزمين، سه قبيله كه تيره‌هايى از آنها جدا شده است، بيش از همه نام و نشان دارند كه عبارتند از: «بائده»، «قحطانيان» و «عدنانيان». فرزندان عدنان به تيره‌هاى گوناگونى تقسيم شدند و از ميان آنان، قبيله‌اى كه شهرتى به دست آورد، قبيله قريش و در ميان آنان، بنى‌هاشم بودند[۷]
در ادامه، به معرفى نياكان پيامبر(ص) پرداخته شده و سپس مراحل مختلف زندگى آن‌حضرت از ميلاد، دوران كودكى و جوانى، از شبانى تا تجارت، از تجارت تا بعثت، دعوت سرى و عمومى و نخستين هجرت توضيح داده شده است[۸]
از جمله عناوين و سرفصل‌هاى مهم كتاب، عبارتند از: حربه‌هاى زنگ زده، محاصره اقتصادى، مرگ ابوطالب، معراج، سفرى به طائف، پيمان عقبه، سرگذشت هجرت، تبديل قبله، جنگ بدر، دفاع از حريم آزادى، فاجعه سپاه تبليغ، غزوه بنى النضير، سرگذشت فدك، عمره قضا، جنگ موته، فتح مكه، جنگ حنين، غزوه طائف، غزوه تبوك، حجة الوداع، نامه‌اى كه نوشته نشد و آخرين شعله‌هاى زندگى.
يكى از مزاياى مهم كتاب اين است كه تنها به ذكر حوادث تاريخى قناعت نشده است؛ بلكه سعى شده تجزيه و تحليل لازم، درباره علل حوادث گوناگون و نتايج آنها، آن‌چنان كه شيوه يك نويسنده محقق است به عمل آيد تا هدف نهايى كه همان آموزنده بودن تاريخ است، به‌طور كامل تأمين گردد[۹]
امتياز ديگر كتاب اين است كه با مدارك تاريخى شيعه، كاملاً منطبق است و از افسانه‌ها و خرافاتى كه دست‌هاى آلوده به تاريخ زندگى پيشواى بزرگ اسلام آميخته است، خالى مى‌باشد[۱۰]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر اشاره به منابع و توضيح برخى مطالب متن، نص آيات و رواياتى كه ترجمه آنها در متن آمده ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
منبع
ویکی نور
