املاء

املاء در لغت

«املاء» از «ملأ» گرفته شده و به معنای «اطالة مدت» و «ملی» به معنای «زمان طویل» و «ملاء» به معنی «دهر» است. «اطاله» عبارت اخری «مهلت دادن» می باشد.

املاء در اصطلاح

املا در اصطلاح عبارت از عجله نکردن در نزول عذاب است. سنت الهى در برابر طغيان و عصيان بشر بر مهلت دادن و تعجيل در عقوبت نکردن است زيرا اگر عجله در عقوبت کند همه هلاک و نابود مى‌شوند و کسى باقى نمى‌ماند چون غير از معصوم کسى نيست که گناه نکند خداى تعالى مى‌فرمايد: "ولو يواخذ الله الناس بظلمهم ما ترک عليها من دابة"؛ اگر کيفر دهد خداى تعالى مردم را بخاطر ظلم و گناه آن‌ها هيچ جنبده‌اى ديگر نمى‌ماند.

به همین خاطر است که خداوند مهلت مى‌دهد تا بندگان بوسيله توبه و انابه، گذشته خود را اصلاح کنند و اين مهلت دادن به سود مومنان است چنانچه براى کافران و اهل طغيان که بر گناهان خود اصرار مى‌کنند به زيانشان تمام مى‌شود و اين مهلت مکر و کيد الهى براى آن‌ها است.

سنت الهی املاء

یکی از سنن الهی و یکی از مصادیق کیفرهای معنوی، کیفر«املا و استدراج» است که در دنیا شامل حال مترفین و گناهکاران شده و به ظاهر برای آنان نعمت تلقی می شود، اما در باطن و حقیقت، نوعی عذاب است. قرآن کریم می فرماید:

«وَالّذینَ کذّبُوا بِایاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیثُ لایعْلَمُونَ * وَ أُمْلی لَهُمْ إِنّ کیدی مَتینٌ».؛ و آنها که آیات ما را تکذیب کردند، به تدریج از جایی که نمی دانند. گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد و به آنها مهلت می دهیم؛ همانا طرح و نقشة من قوی (و حساب شده) است.

مهلت دادن کفار و فجار و طول عمر کافران و گناهکاران و رسيدن به آرزوهاى خود هر چند به حسب ظاهر خوب و موجب خوشى اوست و خود را کامياب مى‌بينيد ولى در حقيقت يک نوع قهر و انتقام الهى است که از آن به مکر تعبير مى‌شود زيرا که اين طول عمر و موفقيت و رسيدن به آرزو؛ در حقيقت شر بوده و به ضرر او تمام خواهد شد چون موجب زيادى عذابش مى‌شود.

از حضرت امام رضا عليه السلام روايت شده است: "والله ما عذب الله بشى اشد من الاملاء". قسم به خداوند که عذاب نفرمود ايشان را به چيزى که از املاء، سخت تر باشد. (منظور از «املاء» مهلتى است كه گاهى خداوند طبق مصالحى به ستمگران و جباران مى دهد.)

هدف از املاء

با توجه به آیة شریفة: «وَلایحْسَبَنّ الّذینَ کفَرُوا أنّما نُمْلی لَهُمْ خَیرٌ ِلأنْفُسِهِمْ إِنّما نُمْلی لَهُمْ لِیزْدادُوا إِثْمًا وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ»؛ آنها که کافر شدند، تصور نکنند اگر به آنها مهلت می دهیم به سودشان است. ما به آنان مهلت می دهیم فقط برای این که بر گناهان خود بیفزایند و برای آنها عذاب خوار کننده ای است.

هدف از مهلت دادن به کافران از نظر قرآن این است که این افراد غیرقابل اصلاح هستند که در گناه و عصیان غرق شده و طغیان و نافرمانی را به مرحلة نهایی رسانده اند. خداوند نیز طبق سنت آفرینش و اصل آزادی و اراده و اختیار، آنها را به حال خود وامی گذارد تا به آخرین مرحلة سقوط برسند و پشتشان از بار گناه سنگین شود و استحقاق حداکثر مجازات را پیدا کنند.

منابع

• املاء، اصطلاحنامه جامع علوم اسلامی، بازیابی: 17 فروردین 1393.
• یعقوب جعفری مراغی، تفسیر کوثر، جلد دوم.
• محبوبه جوکار، سنت های الهی در پاداش ها و کیفرهای دنیوی (قسمت سوم و پایانی)، نامه جامعه، شماره 103، فروردین و اردیبهشت 1392.