نماز شب اول قبر

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

«نماز لیلة الدفن» (نماز شب اول قبر)، که «نماز هدیه» و «نماز وحشت» نیز نامیده می‌شود، از نمازهای مستحبی است. این نماز را برای میّت در شب اول قبر (از اول شب تا صبح) می‌خوانند و بهترین وقت آن بعد از نماز عشاء است.

اهمیت نماز شب اول قبر

خواندن نماز شب اول قبر یا نماز وحشت به نیت هدیه به فردی که به تازگی از دنیا رفته، علاوه بر اینکه ثواب بسیاری برای خود فرد دارد، از فشار و عذاب قبر متوفی می کاهد. به این سبب «نماز وحشت» نامیده شده که فردی که از دنیا رفته هنوز با عالم قبر آشنایی و انس ندارد و در خود احساس‌ ترس و وحشت دارد و این نماز با فضل الهی وحشت را از او دور می‌کند.

سید بن طاووس از حضرت رسول صلی الله علیه وآله روایت كرده كه فرمود: «لَا یأْتِی عَلَی الْمَیتِ سَاعَةٌ أَشَدُّ مِنْ أَوَّلِ لَیلَةٍ فَارْحَمُوا مَوْتَاکُمْ بِالصَّدَقَةِ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَلْیصَلِّ أَحَدُکُمْ رَکْعَتَینِ یقْرَأُ فِی الْأُولَی بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّتَینِ وَ فِی الثَّانِیةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ یسَلِّمُ وَ یقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَی قَبْرِ ذَلِکَ الْمَیتِ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَیبْعَثُ اللَّهُ مِنْ سَاعَتِهِ أَلْفَ مَلَکٍ إِلَی قَبْرِهِ مَعَ کُلِّ مَلَکٍ ثَوْبٌ وَ حُلَّةٌ وَ یوَسَّعُ قَبْرُهُ مِنَ الضِّیقِ إِلَی یوْمِ ینْفَخُ فِی الصُّورِ وَ یعْطَی الْمُصَلِّی بِعَدَدِ مَا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ حَسَنَاتٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ أَرْبَعُونَ دَرَجَةً»؛ نمی گذرد بر میّت ساعتی سخت تر از شب اول قبر، پس رحم نمایید مردگان خود را به صدقه و اگر نیافتی چیزی كه صدقه بدهی، پس یكی از شما دو ركعت نماز بخواند و در ركعت اول سوره حمد یك مرتبه و سوره توحید دو مرتبه، و در ركعت دوم سوره حمد یك مرتبه و سوره تكاثر ده مرتبه، و سلام دهد و بگوید: «اللهم صل علی محمد و آل محمد وابعث ثوابها الی قبر ذلك المیت فلان بن فلان». پس حق تعالی می فرستد همان ساعت هزار ملك به سوی قبر آن میت با هر ملكی جامه ای و حلّه ای و تنگی قبر او را وسعت دهد تا روز نفع صور عطا كند به نماز كننده به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع می كند حسنات و بالا برده می شود برای او چهل درجه.

محدث نوری در کتاب «دارالسلام» نقل می‌کند: «استاد ما، ملا فتحعلی سلطان آبادی گفت: عادت من این بود که هرگاه فردی از دوستان خاندان رسالت از دنیا می‌رفت و خبر آن به من می‌رسید، دو رکعت نماز شب دفن برای او می‌خواندم؛ خواه او را می‌شناختم یا نمی‌شناختم. و هیچکس از این عادت من آگاه نبود، تا روزی یکی از دوستان، در راهی من را ملاقات کرد و گفت: دیشب فلان شخص که به تازگی از دنیا رفته بود، را در عالم خواب دیدم و از چگونگی حال او بعد از مرگش پرسیدم، او گفت من بعد از مرگ در تنگنای سختی قرار گرفتم و هنگام حسابرسی، مرا به سوی عذاب بردند؛ تا اینکه فلانی (نام شما را برد) دو رکعت نماز برای من خواند؛ همان دو رکعت، مرا از عذاب نجات داد. خدا پدرش را رحمت کند که به من چنین احسانی نمود...».

کیفیت نماز شب اول قبر

مطابق منابع فقهی، نماز وحشت را به یکی از روشهای زیر می‌توان خواند:

• روش اول: مستحب است در شب اوّل قبر، دو رکعت نماز وحشت براى میّت بخوانند، به این ترتیب که در رکعت اوّل بعد از حمد، یک مرتبه «آیة الکرسی» و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره قدر و بعد از سلامِ نماز بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ ابْعَثْ ثَوابَهُما إلى قَبْرِ فُلان»؛ خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بفرست ثواب این نماز را به سوى قبر این مرده فلانى پسر فلانى. (و به جاى کلمه فلان، اسم میّت را ببرد).
• روش دوم: -چنانکه در حدیث منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله آمد-، در رکعت اول، پس از قرائت سوره حمد، دو مرتبه سوره توحید می خوانیم و در رکعت دوم نیز پس از قرائت سوره حمد و ده بار سوره تکاثر را می خوانیم. در نهایت پس از اتمام نماز می گوییم: « اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان ابن فلان».
• روش سوم: در رکعت اول، پس از قرائت سوره حمد، دو بار سوره توحید و یک مرتبه «آیة الکرسی» را می خوانیم و سپس در رکعت دوم،‌ پس از خواندن سوره حمد، ده بار سوره تکاثر خوانده می شود و در نهایت ثواب آن را هدیه به متوفی می کنیم.

احکام نماز شب اول قبر

• این نماز را نمی توان بصورت جماعت خواند و باید فردی خوانده شود.
• نماز وحشت را در هر موقع از شب اوّل قبر مى توان بجا آورد، ولى مناسبت تر است در اوّل شب، بعد از نماز عشاء باشد.
• اگر تدفین متوفی بنابه دلایلی عقب بیفتد (مثلا به شهری دیگر ببرند)، نماز را باید شب دفن متوفی خواند.
• هر‌گاه شخص نماز وحشت را سهواً به غیر کیفیتی که ذکر شد به جا آورد، باید اعاده کند؛ اگرچه یک آیه از سوره قدر یا یک بخشی از آیة الکرسی را از روی فراموشی ترک کرده باشد.
• نظر مراجع در مورد اینکه آیا یک نفر می تواند چند بار نماز شب دفن را برای متوفی بخواند، متفاوت است. برخی مراجع از باب مستحب بودن نماز، مجاز می دانند و برخی مراجع مانند آیت الله سیستانی نظر مخالف دارند.
• اجیر کردن فردی برا خواندن نماز هدیه و همچنین اجرت گرفتن بابت خواندن آن مانعی ندارد. البته احتیاط آن است که مبلغ به عنوان بخشش و احسان به فرد نمازگزار داده شود و نمازگزار هم نماز را بدون در نظر گرفتن وجه مالی بخواند.

منابع

• "نماز لیلة الدفن"، پایگاه اندیشه قم.
• مفاتیح نوین، آیت الله مکارم شیرازی.
• "نماز شب اول قبر و ثواب و روش‌های خواندن آن"، ستاد اقامه نماز.