جمعه
هفتمین و آخرین روز از ایام هفته
از احكام و اعمال آن در باب‌هایى نظیر طهارت، صلات، نكاح، اطعمه و اشربه و قضاء سخن گفته‌اند.
فضیلت جمعه:
جمعه از اعیاد چهارگانه اسلامى (فطر، قربان، غدیر و جمعه) بلكه برتر از عید فطر و قربان است.[۱] در روایتى از امام صادق علیه‌السلام آمده است: «خداوند از هر چیزى، چیزى را برگزیده است... و از روزها جمعه را اختیار كرده است».[۲]
در روایتى از رسول خدا صلى الله علیه و آله، روز جمعه به عنوان سرور و آقاى روزها معرفى شده است.[۳] در روایات متعددى آمده است: جمعه روز عبادت و تقرب به خداى متعال با عمل صالح و ترك گناه است و ثواب عبادت در این روز بیش از روزهاى دیگر مى‌باشد.[۴]
از این رو، بر بسیار دعا كردن[۵] و درخواست رحمت و آمرزش نمودن[۶] در روز جمعه و بسیار صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد صلى الله علیه و آله در این روز سفارش شده است.[۷] و نیز از امیرمؤمنان علیه‌السلام روایت شده كه فرمود: «در روز جمعه ساعت مباركى است كه بنده در آن ساعت چیزى از خدا نمى‌خواهد مگر آن كه به او عطا مى‌كند».[۸]
علاوه بر آن، روز جمعه متعلق به امام عصر صلوات الله علیه است كه در آن به زیارت و توجه به آن حضرت سفارش شده است.[۹] جمعه به جهت برخوردارى از قداست و حرمت، از اسباب تغلیظ در قسم (سوگند دادن) شمرده شده است.[۱۰]
اعمال شب و روز جمعه:
نماز جمعه با وجود شرایط آن در روز جمعه، واجب است و از نماز ظهر كفایت مى‌كند.(نماز جمعه)
خواندن سوره‌هاى جمعه و اعلىٰ در نماز مغرب و عشاى شب جمعه به قول مشهور[۱۱] و سوره‌هاى جمعه و توحید به قول برخى یا سوره‌هاى جمعه و منافقون بنابر قول برخى دیگر در نماز صبح روز جمعه،[۱۲] و بنابر مشهور سوره‌هاى جمعه و منافقون در نماز جمعه یا نماز ظهر و نیز نماز عصر روز جمعه مستحب است.[۱۳]
در روز جمعه، گزاردن چهار ركعت علاوه بر شانزده ركعت نافله ظهر و عصر - كه در مجموع بیست ركعت مى‌شود - مستحب است و بنابر نظر بسیارى مستحب است بیست ركعت یاد شده قبل از زوال خوانده شود و نیز بنابر قول اكثر، مستحب است شش ركعت آن هنگام گسترده شدن نور خورشید در آسمان (تقریباً یك ساعت پس از طلوع)، شش ركعت دوم زمان بالا آمدن خورشید (حدود سه ساعت پس از طلوع) و شش ركعت دیگر قبل از زوال (تقریباً نیم ساعت پیش از ظهر) و دو ركعت آخر، نزدیك زوال خوانده شود.[۱۴]
نوافل زیادى در روز جمعه وارد شده كه خواندن آن‌ها در این روز مستحب است؛ از قبیل نماز پیامبر صلى الله علیه و آله، نماز جعفر طیار و نماز اعرابى.[۱۵]
بنابر نظر گروهى، بلند خواندن قرائت در نماز ظهر روز جمعه مستحب است.[۱۶]
از دیگر مستحبات شب یا روز جمعه اعمال زیر است: غسل جمعه به قول مشهور[۱۷]؛ حمام كردن؛[۱۸] استعمال بوى خوش؛[۱۹] آراستن خویش و پوشیدن پاكیزه‌ترین لباس‌ها؛[۲۰] گرفتن ناخن و چیدن شارب[۲۱]؛ خوردن انار؛[۲۲] زیارت پیامبر صلى الله علیه و آله و امامان علیهم‌السلام؛[۲۳] به ویژه زیارت امام حسین علیه‌السلام؛[۲۴] زیارت اهل قبور قبل از طلوع خورشید؛[۲۵] صدقه دادن؛[۲۶] آمیزش با همسر در شب و عصر جمعه[۲۷] و توسعه بر خانواده در خوراك.[۲۸]
البته در شب و روز جمعه اعمال فراوان دیگرى مستحب است كه در منابع روایى همچون وسائل الشیعة، بحارالانوار و نیز كتاب‌هاى ادعیه از قبیل اقبال و مفاتیح الجنان بدان‌ها اشاره شده است.
مكروهات:
حجامت كردن[۲۹] و شعر خواندن[۳۰] در روز جمعه و نیز ذبح حیوان تا ظهر آن[۳۱] مكروه است.
پانویس
- ↑ وسائل الشیعة 7/ 381-382.
- ↑ همان، 375.
- ↑ همان، 376.
- ↑ همان، 375-382.
- ↑ همان، 383.
- ↑ همان، 379.
- ↑ همان، 386.
- ↑ همان، 379.
- ↑ الرسائل العشر (حلّى)/ 433.
- ↑ جواهرالكلام، ج40، ص231.
- ↑ 9،405.
- ↑ همان، 406-407.
- ↑ همان، 407.
- ↑ همان، ج11، ص 318-320.
- ↑ تحریرالاحكام 1/ 295-296؛ العروة الوثقىٰ 3/404.
- ↑ جواهرالكلام 9/ 370-371.
- ↑ همان، 5/2.
- ↑ الدروس الشرعیة، 1/128.
- ↑ وسائل الشیعة، 7/364.
- ↑ مجمع الفائدة، 2/393.
- ↑ وسائل الشیعة 7/355.
- ↑ همان، 415.
- ↑ الدروس الشرعیة، 2/16.
- ↑ وسائل الشیعة، ج14، ص479.
- ↑ همان، 7/415.
- ↑ همان، 412.
- ↑ العروة الوثقىٰ 5/490.
- ↑ وسائل الشیعة، 7/401.
- ↑ همان، 363.
- ↑ همان، 402.
- ↑ جواهرالكلام، ج36، ص135.
منابع
جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد 3، ص 110.
