صحیح بخاری (کتاب)

بخارى (194-256) از بزرگترين و مهمترين مصنفين حديثى اهل سنت است. او در بخارا در خانواده‌اى جديد الاسلام زاده شد (جد دوم او از مجوسيت به اسلام گرويده بود) . حافظه و استعداد حديثى فوق العادۀ، موجب تخصص يافتن او در اين علم در سنين نوجوانى شد. به مناطق مختلف اسلامى مثل مكه و مدینه و بغداد و كوفه و مصر و شام مسافرت كرد و حديث را از اساتيد مختلف فراگرفت.

در بين اهل سنت حافظه و شخصيت او به صورت اسطوره درآمده است؛ شايد بسيارى از داستان‌هايى كه نسبت به او نقل مى‌شود جعلى و ناشى از همين شخصيت اسطوره‌اى باشد.كتاب صحيح را در طى 16 سال و در حال مسافرت نوشته است و آنرا بر اساتيد حديثى خود عرضه كرده است. بخارى در اواخر عمر به منطقۀ خراسان بازگشت و مورد استقبال بسيار زياد قرار گرفت لكن پس از مباحثاتى كه در پى فتنۀ «مخلوق بودن يا نبودن قران» رخ داد از نيشابور، و بخارا، مطرود شد و در تنهايى در روستايى در نزديكى سمرقند جان داد. صحيح بخارى، مهمترين كتاب حديثى اهل سنت است. آنان به اين كتاب با ديدى عجيب و مقدس مآبانه مى‌نگرند. بخارى، پايه‌گذار انتخاب و جمع‌آورى احاديث صحيح و تنظيم و ترتيب آن بوده است. قبل از او، احاديث مختلف، اعم از صحيح، حسن و ضعيف در كنار هم مى‌آمدند.او احاديث كتاب خود را از بين 600 هزار حديث انتخاب كرده است (لازم به ذكر است كه مقصود 600 هزار متن و يا سند متفاوت است) و ملتزم به صحت آنها شده است.مقصود از كتاب «جامع» كتابى است كه شامل تمامى ابواب فقهى، تاريخى، عبادى و تفسيرى شود و بخارى تمامى اين ابواب را در كتاب خود آورده است.

دربارۀ اين كتاب نكاتى را به اختصار، ذكر مى‌كنيم.

اهل سنت آنرا، اصح كتب بعد از قرآن مى‌دانند.
صحيح بخارى نزديك به 7000 حديث دارد كه اكثر آن، متن تكرارى است و نزديك به 2600 حديث غير تكرارى دارد.
بخارى در روات حديث، شرط وثاقت، عدالت، قلت خطاء و ملاقات با استاد را شرط مى‌دانسته است.
بيش از 100 حديث موجود در كتاب بخارى، مورد انتقاد دارقطنى و ديگران قرار گرفته است. چون با شروط بخارى، سازش ندارد.
حديث الولاء لمن اعتق،22 بار، قصۀ حضرت موسى و خضر و جريان تخلف كعب بن مالك از غزوۀ تبوك، هركدام بيش از 10 بار تكرار شده‌اند.
يكى از مشكلات اين كتاب، فهم عناوين آن است. چون در بسيارى از موارد نارسا مى‌باشد و ربطى به احاديث ذيل آن ندارد.
نزديك به 10 كتاب مستقل در فهم معانى عناوين بخارى نوشته شده است ولى باز هم به حل تمامى آنها نائل نشده‌اند. طبيعى است كه اهل سنت، عدم حل اين اشكالات را مربوط به علوّ معنا و فهم قاصر خود مى‌دانند.
كتاب بخارى مورد اعتناء بسيار زياد اهل سنت است به گونه‌اى كه نزديك به 400 كتاب در شرح و توضيح و تعليق و رفع ابهامات آن نوشته شده است.
بخارى در انتخاب احاديث، دقت فراوان داشته است و لذا كمتر حديثى در آن است كه مطابق با اعتقادات شيعيان باشد.
صحيح بخارى مشحون از احاديث عجيب و غريب و موهن است.

احاديث مخالف قران و عقل، رؤيت خداوند، مكان خداوند، اعضاء بدن خداوند، خندۀ خداوند، كشف ساق خدا، احاديث موهن نسبت به نبى اكرم و ساير پيامبران (ع) مثل ثوبى حجر و. . . ، متون دال بر تحريف قرآن در آن وجود دارد. براى آشنايى بيشتر به كتاب «سيرى در صحيحين» مراجعه كنيد.