محمدحسین حائری اصفهانی
شیخ محمدحسین عبدالرحیم حائری اصفهانى تهرانی(1185-1254ق)،از علما و فقیهان برحسته شیعی در قرن سیزدهم هجری است. مهم‌ترین اثر وی «الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه» است که به جهت نگارش آن به صاحب فصول مشهور شد
| |
| نام کامل | محمدحسین عبدالرحیم حائری اصفهانى تهرانی |
| زادروز | 1185 |
| زادگاه | «ایوانکى» از توابع استان سمنان |
| وفات | 1254 قمرى |
| مدفن | کربلا در مقبره سید مهدى طباطبایى |
|
| |
| اساتید |
محمدتقى اصفهانى، شیخ على کاشف الغطاء و... |
| شاگردان |
سیدعلى‌نقى طباطبایى، سیدزین‌العابدین طباطبایى، نظام‌الدین مازندرانى، سید محمد‌صادق خوانسارى |
| آثار |
الفصول الغرویه فى الاصول الفقهیه، مشارع الحکام، رساله عملیه |
محتویات
ولادت
علامه شیخ محمدحسین عبدالرحیم حائری اصفهانى تهرانی مشهور به صاحب فصول، از فقهاى بزرگ جهان تشیع است. ایشان در آخر سده دوازدهم قمرى، در «ایوانکى» از توابع استان سمنان به دنیا آمد و در سایه مهر پدرى و عاطفه مادرى رشد یافت. پدر وی حاج محمد رحیم بیک استاجلو از بزرگان ایل استاجلو و والی و حاکم ایوانکی، و مادر و دختر مرحوم الله وردی بیک بیگدلی بود.
تحصیلات
محمدحسین بعد از رسیدن به رشد فکرى، به عشق تحصیل و کسب معارف دینى به حوزه علمیه تهران عزیمت کرد و چندى، از اساتید آن روز تهران استفاده کرد؛ آن‌گاه به همراه خانواده به عتبات عالیات رفت. عظمت و شکوه خیره‌کننده حوزه علمیه نجف اشرف آرامش خاطر و جرقه امیدى در او ایجاد کرد تا در آن فرصت طلایى بیشترین بهره علمى و اخلاقى را از محضر دانشوران نامى آن زمان ببرد.
مراجعت به اصفهان
در سال 1216 قمرى به دنبال حمله وحشیانه وهابیان متعصب و بى‌خرد به اعتاب مقدسه، شیخ محمدحسین به همراه برادرش شیخ محمدتقى صاحب حاشیه که سمت استادى وى را نیز داشت، به اصفهان مراجعت کرد. ایشان سال‌ها در حوزه علمیه اصفهان از محضر برادر بزرگوارش و دیگر اساتید برجسته استفاده برده، سپس با موافقت برادر به عراق رفت.
ریاست حوزه علمیه کربلا
شیخ محمدحسین اصفهانى در جوار مرقد منور ابا عبدالله علیه‌السلام براى همیشه رحل اقامت افکند و کم‌کم شهرت و آوازه‌اش در کربلا رو به‌فزونى نهاد، تا جایى که حوزه درسش یکى از پرشکوه‌ترین حوزه درسى کربلا به شمار مى‌رفت و مرجعیت دینى و علمى را عهده‌دار گردید.
مبارزه با فرقه شیخیه
از حوادث و رخدادهاى دوران زعامت صاحب فصول در کربلا اندیشه انحرافى شیخیه بود که با اعتقادات مسلم و قطعى شیعه اثنى عشرى همخوانى نداشت. پیدایش این اندیشه انحرافى که سردمدارش شخصى به نام «شیخ احمد احسایى» بود، متأسفانه مدتى باعث نوعى انشقاق و گسست در میان عالمان دینى و جامعه شیعیان گردید و عده‌اى از افراد ساده‌دل در دام فریب آن گرفتار شدند، سرانجام این اندیشه انحرافى در برابر پاسخ‌هاى مستدل عالمان بزرگ دینى چون: سید مهدى طباطبایى، صاحب فصول و دیگران تاب نیاورده و به حاشیه رانده شد. علامه آقا بزرگ تهرانى مى‌نویسد: «در روزگار او (صاحب فصول) فرقه شیخیه در کربلا به گسترش و تبلیغ اندیشه‌هاى انحرافى خود مى‌پرداختند، ولى او سکوت نکرد و آرام نگرفت، بلکه مبارزه سخت و دشوارى را با آنان آغاز کرد، تا این که در سایه همت والا و اخلاص در عمل و گفتار، نهایتاً به شکست این فرقه باطل انجامید».
از منظر بزرگان
صاحب‌نظران و شرح‌حال‌نویسان در پاسداشت و تکریم این فقیه و اصولى نامور، سخن بسیار گفته‌اند.
صاحب روضات الجنات که از معاصرین ایشان بوده، نوشته است: «شیخ محمدحسین... فاضلى فقیه و دانشمندى وجیه، محققى مدقق و وحید عصر خود بود. کتاب فصولش از بهترین کتاب‌هایى است که در علم اصول فقه، تدوین شده و اشتباهات سابقین، مخصوصاً نادرستى‌هاى قوانین را توضیح داده و اکنون در دست استفاده تمام دانشجویان قرار گرفته و تمام شهرها مطالب محققانه آن را تلقى به قبول نموده‌اند».
علامه بزرگوار، شیخ آقا بزرگ تهرانى نیز در نقباء‌البشر آورده است: «دانشمند فاضل و محقق بزرگ که در دانش اصول، به عنوان مؤسس از او یاد مى‌شود. او بى‌تردید از برگزیدگان عالمان روزگارش به شمار مى‌رود. دانش‌آموختگان زیادى از فقیهان و اصولیان از محضر او بهره‌مند شدند».
همچنین میرزا محمدعلى کشمیرى در نجوم‌السماء آورده است: «محمدحسین اصفهانى حائرى بى‌تردید، آیتى از آیات ربانى و علامه بى‌نظیر و بلاثانى بود که جایگاه والا و ارجمندش، ما را از توصیف و معرفى سیماى او بى‌نیاز مى‌سازد. آوازه فضل و کمال و دانش او گستره زیادى در مراکز علمى دنیاى اسلام را درنوردیده...».
آثار مکتوب
الفصول الغرویه فى الاصول الفقهیه، از مهم‌ترین آثار و از شاهکارهاى علمى این فقیه برجسته است که با فاصله کمى از نشر، به سرعت در میان دانشمندان و مجامع علمى، جایگاه والایى یافت و شهرتش تا بدان‌جا رسید که مؤلفش به نام آن شناخته مى‌شود؛ شاید هم برخى نام مؤلف را درست ندانند و همه جا به «صاحب فصول» معروف است. مشارع الاحکام: کتابی فقهی و استدلالی است که از باب طهارت آغاز می‌شود و تا مسئله مسح در باب وضو امتداد می‌یابد. میرزا محمدعلی معلم حبیب آبادی می‌گوید: «من به یک نسخه از این کتاب دست یافتم و آن را مشاهده کردم.» رساله عملیه آخرین اثر قلمی اوست و برای عمل مقلدان نگاشته شد
رحلت
آقا بزرگ تهرانی می‌نویسد: «محمدحسین حائری اصفهانی عمر شریف خود را در راه تدریس و تعلیم دانش طلبان حوزه دینی و تالیف و عبادت و پرستش جل و علا و تعظیم و پاسداشت شعائر اسلامی و جهاد و مبارزه با اندیشه‌های باطل، به پایان رساند تا اینکه دعوت حق را لبیک گفت و در سال ۱۲۵۴ق در کربلا چشم از این جهان فروبست و مرغ جانش به ملکوت برین پرواز نمود. و در یکی از حجرات صحن کوچک حرم حسینی در مقبره سید مهدی طباطبایی به خاک سپرده شد و در جوار مولا و مقتدایش حضرت سیدالشهدا علیه‌السّلام آرام گرفت. گفتنی است برخی تاریخ رحلت او را سال ۱۲۶۱ق نوشتند که چندان دقیق به نظر نمی‌رسد
منابع
- افق حوزه، 8 اردیبهشت 1389، شماره 267.
- محمدرضا کاظمی گل وردی، تبیین اندیشه‌های ابتکاری صاحب فصول،فصلنامه دانشکده الهیات و معارف مشهد 1380 شماره 53 و 54
- زندگی‌نامه تفصیلی محمدحسین حائری
ماخذ
- روضات الجنات
- فوائد‌الرضویه
- گلشن ابرار، جلد8
