شیخ رضی الدین استرآبادی
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
ولادت
شیخ رضی الدین محمد بن حسن استرآبادی معروف به شیخ رضی و ملقب به نجم الائمه از مفاخر دانشمندان شیعه در عرصه ادبیات عرب، صرف و نحو و بلاغت است و به قول علامه خوانساری از نوادر روزگار است و اعجوبه زمان، كسی كه عجم و عرب به او افتخار می كند و شیعه به وجودش بر دیگر فرق اسلامی مباهات میكند.
اجمالاً میدانیم كه شیخ رضی از مردم استرآباد (گرگان كنونی) ایران بوده، و در نجف اشرف سكونت داشته است.
تألیفات
وی در اواسط سده هفتم هجری میزیسته آثار گرانقدری از خود به یادگار گذاشته است، و در كنار بارگاه ملكوتی مولای متقیان و امیر مؤمنان علی (علیه السلام) آثار گرانبهای علمی و ادبی كم نظیر خود را پدید آورده است.
دو كتابی كه مایه شهرت شیخ رضی شده یكی شرح كافیه، و دیگری شرح شافیه است كه كتاب (كافیه) در علم نحو، و (شافیه) در علم صرف است.
علامه خوانساری در ادامه شرح حال شیخ رضی می افزاید: و نیز شرح قصائد هفت گانه ابن ابی الحدید معتزلی در مدح مولا امیر المؤمنین (علیه السلام) از اوست و كتابهایی دیگر.
گفتار بزرگان
1 - سیوطی میگوید: مانند او كسی شرحی بر كافیه ننوشته است، بلكه در غالب كتب نحو نظیر آن در جمع و تحقیق و حسن تعلیل یافت نمیشود. دانشوران توجه خاصی به آن دارند و دست به دست می گردانند استادان این عصر و پیش از آنان در مصنفات و دروس خود اعتماد به آن دارند. رضی در شرح كافیه با علمای نحو، بحثهای زیاد نظریات فراوان دارد، و دارای اقوال و آرائی است كه منحصر به فرد است.
2 - میر سید شریف جرجانی: او هم از بزرگان علمای صرف و نحو و علوم ادبی است و خود بر این شرح تعلیقاتی نوشته است در اجازه ای كه به یكی از شاگردانش داده است این شرح و مؤلف آنرا ـ یعنی شیخ رضی نجم الائمه ـ را سخت ستوده است، و اوست كه به شیخ رضی لقب نجم الائمه را داده است.
3ـ قاضی نور الله شوشتری در كتاب مجالس المؤمنین مینویسد: آن شرح را (شرح كافیه) بر وجهی كه در خطبه آن ذكر نموده در آستانه مقدس غروی و مشهد مقدس مرتضوی (نجف اشرف) نوشته و گفته كه اگر قبول طبع اهل روزگار خواهد بود، از بركات وقوع در آن جوار است.
4 ـ محمد بن حسن بن محمد اصفهانی مشهور به فاضل هندی میگوید: كتاب شرح شافیه شیخ رضی ستاره تابناك حق و حقیقت و ملت و دین، كسی كه مروارید سخنان او فروزانتر از ستارگان آسمان است و ... او در بین پیشوایان علوم ادبی و صرف و نحو پادشاهی است كه سنی و شیعه در تمام سرزمینها ـ یعنی همه جا ـ فرمانش رانده میشود و همگی از او اطاعت میكنند.
5 ـ علامه خوانساری پس از گفتار سیوطی ـ كه پیش از این بیان گردید ـ میگوید: تعجب از حافظ سیوطی است كه معروف به تتبع و مهارت است چگونه شرح حال این دانشمند را به اختصار برگزار كرده است؟!، بهر حال وی یكی از نوادر روزگار و شگفتی های زمان و باعث افتخار عجم بر عرب و شیعه بر سایر فرقه‌های اسلامی است، پس از شرحی می نویسد: نسخه ای از شرح شافیه او در علم صرف نزد ماست كه فاضل هندی آنرا تصحیح نموده، و در آخر از اینكه آنرا بدست آورده و در تملك دارد اظهار مسرت نموده و نوشته است: الحمد لله الذی اطلع هذا النجم الزاهر بل البدر الباهر فی اقلیم ملكی البائر.
تذكر یك نكته
باید دانست كه (رضی) در میان علمای شیعه به سه تن اطلاق میشود.
1 ـ محمد بن حسین موسوی بغدادی معروف به (سید رضی) مؤلف كتاب با عظمت نهج البلاغه.
2 ـ نجم الائمه رضی كه (شیخ رضی) و (شارح رضی) هم خوانده میشود (مورد بحث ما).
3 ـ آقا رضی قزوینی مؤلف كتاب لسان الخواص.
در بین 3 تن اولی و دومی معروفتر هستند.
رحلت
عدم ثبت شرح حال وی در مصادر قدیمی باعث شده كه در سال وفات او اختلاف شود به نحوی كه برخی آنرا سال 684 ه. ق نوشته اند، اما در آخر نسخه شافیه تصریح شده كه كتاب در سال 688 ه. ق به پایان رسیده است. همین نكته ثابت میكند كه شیخ رضی لا اقل تا این زمان حیات داشته است.
منبع
اندیشه قم
پيوند ها
