علی بن احمد پنجگردی
این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
ابوالحسن علی بن احمد، پَنجگردی، محدّث، لغوی، ادیب و شاعر شیعی ایرانی در سده ششم است.
محتویات
تولد پَنجگردی
نسبت او به پنجگرد (فنجکرد)، از قریه های نیشابور است.[۱] در 433 به دنیا آمد.[۲]
اساتید پنچگردی
لغت و دیگر علوم ادبی را نزد یعقوب بن احمد ادیب (متوفی 474)، استاد مشهور در ادب و لغت و صاحب تألیفات و شاگردان فراوان و حدیث را نیز از قاضی ناصحی آموخت.[۳]
معاصرین و شاگردان پنجگردی
او معاصر بزرگانی همچون فتال نیشابوری (متوفی 508)، زمخشری (متوفی 538) بود و مَیدانی (متوفی 518) نزد وی درس خواند.[۴] میدانی کتاب السامی فی الاسامی خود را به نام و تشویق استادش پنجگردی تألیف کرد و در دیباچه کتاب (ص15) او را فراوان ستود.
القاب پنجگردی
پنجگردی را با القابی همچون بقیه المشایخ، شیخ الافاضل، اعجوبة دوران و آیت اقران، امام، ادیب، اریب و لبیب کامل ستوده اند.[۵]
شعر پنجگردی
برخی شاعران معاصرش نیز زبان به مدح او گشوده اند.[۶] عبدالکریم سمعانی (متوفی 562) او را از مشایخ حدیث خود معرفی کرده و نظم و نثرش را ستوده[۷] و امینی [۸] او را از شاعران غدیریه سرای سدة ششم برشمرده است. شوشتری نیز ابیات غدیریة او را آورده است.[۹]
پنجگردی از نخستین گردآورندگان دیوان اشعار امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. کتاب تاج الاشعار یا سَلوة الشیعة که حاوی اشعار آن حضرت است از اوست.[۱۰] این کتاب به گفته قطب الدین کَیْدَری (متوفی قرن ششم) دارای دویست بیت از اشعار منسوب به حضرت علی علیه السلام است که وی این ابیات را در کتاب خود، انوارالعقول فی اشعار وصیّالرسول آورده و آن را از مصادر خود برشمرده است.[۱۱] مجلسی (متوفی 1110) نیز در فهرست مصادر بحارالانوار[۱۲] از دیوان اشعار منسوب به حضرت علی علیه السلام گرد آمدة پنجگردی نام برده است.
نسخه ای از کتاب پنجگردی در کتابخانة مدرسة سپهسالار (مدرسة عالی شهید مطهری) موجود است.[۱۳] اشعار پراکنده ای نیز از او در منابع مختلف نقل شده است.[۱۴]
وفات پنجگردی
پنجگردی هشتاد سال زیست در پایان عمر زمین گیر شد، در 503 (و به دو قول دیگر: 512، 513) درگذشت و در گورستان حیره در مقبرة «نوح» به خاک سپرده شد.[۱۵]
پانویس
- ↑ یاقوت حموی، 1965، ج3، ص918.
- ↑ امینی ، ج4، ص319.
- ↑ رجوع کنید به سمعانی، همانجا.
- ↑ افندی اصفهانی، ج3، ص352؛ امین، ج8، ص156؛ امینی، همانجا.
- ↑ میدانی؛ یاقوت حموی، 1355ـ1357، همانجاها؛ فتال نیشابوری، ج1، ص103، 236؛ شوشتری، ج1، ص562.
- ↑ رجوع کنید به یاقوت حموی، 1355ـ1357، ج6، ص97.
- ↑ همانجا.
- ↑ ج4، ص319.
- ↑ ج1، ص562ـ563.
- ↑ ابن شهر آشوب، معالم، ص71.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، همانجا؛ امین، ج9، ص250.
- ↑ ج1، ص42.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، ج12، ص223.
- ↑ رجوع کنید به ابن شهر آشوب، مناقب، ج2، ص106، 187، ج3، ص 44؛ فتال نیشابوری، ج1، ص103، 236ـ237؛ یاقوت حموی، 1355ـ1357، ج12، ص271ـ272؛ امین، ج8، ص156.
- ↑ سمعانی؛ امین، همانجاها؛ یاقوت حموی، 1355ـ1357، ج12، ص270؛ سیوطی، ج2، ص148؛ آقا بزرگ تهرانی، ج3، ص 205؛ امینی، ج4، ص320.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، "مدخل پنجگردی" از باقر قربانی زرّین.
