جهنم

«جَهَنَّم» یا «دوزخ»، دار مكافات و كيفر بدکاران در آخرت است. و وعده گاه كفار و منافقان و ستمگران است که در آن عذاب قهر الهی را بچشند.

جهنم در قرآن

اين كلمه 77 بار در آيات مختلف تكرار شده است. مانند:

• «ولكن حق القول منّى لأملأنّ جهنم من الجنة والناس اجمعين». (سوره سجده:13)
• «ان الله جامع المنافقين والكافرين فى جهنم جميعا». (سوره نساء:140)
• «و من يقتل مؤمناً متعمداً فجزاؤه جهنم خالداً فيها». (سوره نساء:93)
• «و انّ جهنم لموعدهم اجمعين». (سوره حجر:43)

برخی از اوصاف جهنم در آیات قرآن:

جهنم جای همه شرور و کثافات و زشتی ها است «لیمیز الله الخبیث من الطیب و یجعل الخبیث بعضه علی بعض فیرکمه جمیعا فیجعله فی جهنم»(سوره انفال/آیه39) تا خداوند جدا سازد پلید را از پاکیزه و پلیدها را بر هم نهد و همه را انباشته و در جهنم قرار دهد.

بت ها و معبودان باطل نیز در جهنم می روند «انکم و ما تعبدون من دون الله حصب جهنم انتم لها واردون»(سوره انبیاء/آیه98) شما و آنچه را که غیر خدا می پرستید هیزم دوزخید شما در آن وارد می شوید. و در بسیاری از روایات چیزهای بد و منکر را از آن دوزخ شمردند مثلا تب از لهیب دوزخ است و شهوت یا حسد از آتش دوزخ است. البته سنگ و بت نه برای عقاب به جهنم می روند چون جماد تقصیر ندارد بلکه از جهتی که سبب شرند از خبائث اند و جای خبائث همان جای کفار است هر چه خیر است در قیامت از شر جدا می شود و هر یک به جای خود می روند اما در این جهان همه در هم آمیخته در یک فرد انسان هم جهات خیر است و هم جهات شر.

«و ان جهنم لمحیطة بالکافرین»(سوره عنکبوت/آیه54) دوزخ در بر گرفته است کافران را. آنچه در آیه ظهور دارد آن است که اکنون هم جهنم بر کفار احاطه دارد. و با توجه به این معنا اگر آنهاادراک حرارت آن نمی کنند . در عالم دیگر که حجاب از اطراف برداشته می شود متوجه آن شده، خود را در آتش می بینند. چنانکه فرمود «فبصرک الیوم حدید»: امروز چشم تو تیز بین شده است.

رئیس جهنم مالک است و حافظان زیر دستان او خزنه دوزخند. «و قالوا یا مالک لیقض علینا ربک...»(سوره زخرف/آیه 77) دوزخیان گفتند ای مالک پروردگار تو بر ما حکم کند و جان ما بستاند و مالک در جواب گوید شما جاوید زنده مانید

«قال الذین فی النار لخزنة جهنم...»(سوره مؤمن/آیه49) آنها که در دوزخند با خازنان گفتند از پروردگارتان بخواهید یک روز عذاب ما را سبک کند. اینها فرشتگانی هستند که نمی گذارند دوزخیان از جهنم بیرون آیند و فضای وجود را آلوده و پلید کنند چنانکه در دنیا می کردند همه مردم وارد جهنم می شوند نیکان زود بیرون می آیند و بدکاران می مانند.

«ان منکم الاواردها کان علی ربک حتماً»(سوره مریم/آیه73) هیچ کس از شما نیست مگر وارد جهنم خواهد شد این حکمی است گذشته از پروردگار تو، آن گاه نجات می دهیم پرهیزکاران را و می گذاریم ستمگران را در آن جا بزانو در آمده. مثل جهنم مثل دنیا است اما دنیائی که نیکی ها را از آن جدا کرده باشند. و همچنان که همه مردم به دنیا آمدند اما ستمگران در دنیا فرو رفتند و پرهیزکاران رستند همچنین در آخرت این حال را مجسم بینند که در جهنم در آیند بعضی بیرون شوند و بعضی بمانند رجوع به جحیم و رجوع به نار شود.

نامهای دیگر جهنم در قرآن:

در قرآن نامهايي براي جهنّم گفته شده است از جمله: سَقَر، سَعير، حَجيم، حُطَمة، هاوِيه، لظي، أثام، سجّين.

جهنم در روایات

جهنم دارای هفت در است كه هر گروه از آنها را دربى خاص باشد. از اميرالمؤمنين علیه السلام روايت شده كه فرمود: دوزخ را هفت در باشد، و آن طبقاتى است، هر طبقه بر زير طبقه ديگر و حضرت يك دست خويش بر دست ديگر خود نهاد و فرمود: اين چنين و فرمود: خداوند طبقات بهشت را در كنار هم قرار داد ولى طبقات دوزخ را برخى بر روی برخى دیگر، كه زيرين همه «جهنم» و بالاى آن لظّى و فوق آن حُطَمه و فوق آن سَقَر و فوق آن جحيم و فوق آن سعير و فوق سعير هاويه است. (مجمع البيان)

در نامه اى كه آن حضرت به محمد بن ابى بكر برای مردم مصر نوشت چنين آمده: جهنم ژرفايش عميق، حرارتش شديد، نوشابه اش چرك و خون، عذابش نوين، پتك هايش آهنين، سكنه آن هرگز نميرند. عذابش كاسته نگردد، سرائى است كه رحمت در آن راه نيافته و ناله اهلش به گوش كسى نرسد ...

از امام صادق علیه السلام نقل است كه فرمود: اين آتش شما يك هفتادم آتش جهنم است و اگر چنين نمى بود امكان بهره بردارى از آن نبود و چون روز قيامت فرا رسد حرارت همين آتش نيز بر آن افزوده شود كه در آن هنگام جهنم چنان صيحه بكشد كه هر ملك مقرب و هر پيامبر مرسل از هول آن صيحه به زانو درآيد. (بحارالانوار:8/286)

اعتقاد اهل کتاب به جهنم

کلمه جهنم اصلا عبری است اما به معنی که مسلمانان می گویند، بنی اسرائیل معتقد نبودند. بعضی طوائف یهود به آخرت ایمان داشتند و بعضی نداشتند و در نواحی بیت المقدس جائی بود که استخوانهای قربانی و چیزهای دیگر سوخته میشد آن جا را وادی جهنم می گفتند اما عیسویان به جهنم معتقدند همچنان که ما معتقدیم در آخرت و آن را جای گناهکاران و عذاب و شکنجه الهی می دانند.

منابع

• سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف».
• جهنم، کاظم احمدزاده، سایت پژوهه.
• نثر طوبی، علامه شعرانی، ج1، واژه "جهنم"