النسیء

تقویم هجری قمری

روز واقعه:8 ذی الحجه

سال ۱۰ هجری قمری

از احادیث متعدد بدست می‌آید که انجام مراسم حج برای نخستین بار از سوی حضرت آدم علیه‌السلام واقع گردید و حج او، پس از پذیرفته شدن توبه‌اش بود و او در ماه ذی الحجه‌، این عمل عبادی را به جای آورد.

در زمان حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهماالسلام نیز، که آن دو به امر پروردگار متعال خانه خدا را تجدید بنا نمودند، در ایام ذی الحجه مراسم حج را به جای آوردند و این سنت الهی در میان اولاد و احفاد حضرت اسماعیل علیه‌السلام تا صدها سال برقرار بود، تا این که مردم جزیرة العرب به تدریج به کفر و شرک روی آورده و خانه خدا را بتکده خویش قرار دادند، ولی مراسم حج را به خاطر افتخار و مزیت خویش نگه داشتند.

آنان به دلایل شخصی و عدم شکیبایی در سه ماه حرام متوالی ذی القعده، ذی الحجه و محرم، برای قتل و غارت و تجاوز به یکدیگر یا به انگیزه اقلیمی و اوضاع جوّی جهت نگه داشتن ایام حج در یک مقطع خاص از سال شمسی، اقدام به جابجایی ماه‌های حرام کردند. قرآن مجید با اشاره به کردار آنان، عملشان را مورد انتقاد و سرزنش قرار داده است: «اِنّمَا النَّسیی زیادَةٌ ُفی الکفرِ یضَّلُ بِهِ اِلذّینَ کفَرُوا یحِلُّونَهُ عاماً وَ یحَّرِمُونَهُ عاماً، لِیواطِئُوا عِدََّةَ ما حَرَّمَ اللهُ فَیحِلُّوا ما حَرَّمَ اللهُ زُینَ لَهُم سُوءُ اَعمالِهِم...»؛ جز این نیست که جابجا کردن [ماههاى حرام‌]، فزونى در کفر است که کافران به وسیله آن گمراه مى‌شوند؛ آن را یکسال حلال مى‌شمارند، و یکسال [دیگر]، آن را حرام مى‌دانند، تا با شماره ماههایى که خدا حرام کرده است موافق سازند، و در نتیجه آنچه را خدا حرام کرده [بر خود] حلال گردانند. زشتى اعمالشان برایشان آراسته شده است... .

به هر روی، عرب‌های جاهلی برای گریز از حرمت ماه‌های حرام، ترفندهای گوناگونی بکار بستند. آنان بنابر قولی، ماه‌های ذی القعده و ذی الحجه را ماه‌های حرام می‌شمردند و سپس ماه محرم را حلال اعلام کرده و ماه صفر را به جای آن حرام می‌شمردند؛ تا این که هم حرمت سه ماه را نگه داشته و هم به مدت یک ماه در میان آن‌ها، فرصت جنگ و جدال و غارت داشته باشند. بنابر قولی دیگر، آنان در هر دو سال یک ماه را حرام می‌شمرده و دو ماه دیگر را حلال می‌دانستند. مثلاً دو سال پشت سر هم ماه ذی القعده و دو سال پشت سر هم ماه ذی الحجه را و دو سال متوالی ماه محرم را ماه حج قرار می‌دادند و بقیه ماه‌ها را بر خود حلال می‌کردند. بدین گونه ماه‌های حرام و ایام حج را دستخوش هواهای نفسانی خود قرار داده و سنت الهی را تعطیل کردند.

اما با ظهور اسلام و آزادسازی مکه معظمه بدست رسول خدا صلی الله علیه وآله، از سنت‌شکنی عرب‌ها جلوگیری شد و ماه حج و زیارت خانه خدا به جای اصلی‌اش برگشت.

عرب‌های جزیرة‌العرب در سال هشتم هجری، حج را در ذی القعده انجام دادند، اما در سال نهم هجری آن را در ماه ذی الحجه به جای آوردند و در حجة الوداع، که رسول خدا صلی الله علیه وآله در ذی الحجه سال دهم هجری به زیارت خانه خدا رفته بود، همان ماه را برای همیشه ماه انجام حج واجب قرار داد و در ضمن خطبه‌ای فرمود: «همانا زمان به مانند هیأتی که خداوند در آفرینش زمین و آسمان به وجود آورد به جای اصلی‌اش برمی گردد. به این صورت که هر سال دوازده ماه دارد و چهار ماه از آن‌ها حرام است که سه ماه پشت سر هم ذی القعده، ذی الحجه و محرم و چهارمین ماه رجب که میان جمادی الثانی و شعبان قرار گرفته است». از آن هنگام مراسم حج، همه ساله در ماه ذی الحجه برگزار می‌گردد.

منابع

• نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام، مؤسسه تبیان.