النسیء

تقویم هجری قمری

روز واقعه:8 ذی الحجه

سال 10 هجری قمری

استقرار مراسم حج در ذي حجه

نخستین حج

از احاديث متعدد بدست مي‌آيد كه انجام مراسم حج براي نخستين بار از سوي حضرت آدم علیه‌السلام واقع گرديد و حج او، پس از پذيرفته شدن توبه‌اش بود و او در ماه ذی الحجه‌، اين عمل عبادي را به جاي آورد.

در زمان حضرت ابراهيم و حضرت اسماعیل علیهماالسلام نیز، كه آن دو به امر پروردگار متعال خانه خدا را تجديد بنا نمودند، در ايام ذي الحجه مراسم حج را به جاي آوردند و اين سنت الهي در ميان اولاد و احفاد حضرت اسماعيل علیه‌السلام تا صدها سال برقرار بود، تا اين كه مردم جزيرة العرب به تدريج به كفر و شرك روي آورده و خانه خدا را بتكده خويش قرار دادند، ولي مراسم حج را به خاطر افتخار و مزيت خويش نگه داشتند.

جابجایی ماههای حرام

آنان به دلايل شخصي و عدم شكيبايي در سه ماه حرام متوالي ذی القعده، ذی الحجه و محرم، براي قتل و غارت و تجاوز به یکديگر يا به انگيزه اقليمي و اوضاع جوّي جهت نگه داشتن ايام حج در يك مقطع خاص از سال شمسي، اقدام به جابجايي ماه‌هاي حرام كردند. قرآن مجيد با اشاره به كردار آنان، عملشان را مورد انتقاد و سرزنش قرار داده است: «اِنّمَا النَّسييُ زيادَة ُفي الكُفرِ يُضَّلُ بِهِ اِلذّينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عاماً وَ يُحَّرِمُونَهُ عاماً، لِيُواطِئُوا عِدََّةَ ما حَرَّمَ اللهُ فَيُحِلُّوا ما حَرَّمَ اللهُ زُيّنَ لَهُم سُوءُ اَعمالِهِم...»؛ جز اين نيست كه جابجا كردن [ماههاى حرام‌]، فزونى در كفر است كه كافران به وسيله آن گمراه مى‌شوند؛ آن را يكسال حلال مى‌شمارند، و يكسال [ديگر]، آن را حرام مى‌دانند، تا با شماره ماههايى كه خدا حرام كرده است موافق سازند، و در نتيجه آنچه را خدا حرام كرده [بر خود] حلال گردانند. زشتى اعمالشان برايشان آراسته شده است... .

به هر روي، عرب‌هاي جاهلی براي گريز از حرمت ماه‌هاي حرام، ترفندهاي گوناگوني بكار بستند. آنان بنابر قولي، ماه‌هاي ذي القعده و ذي الحجه را ماه‌هاي حرام مي‌شمردند و سپس ماه محرم را حلال اعلام كرده و ماه صفر را به جاي آن حرام مي‌شمردند؛ تا اين كه هم حرمت سه ماه را نگه داشته و هم به مدت يك ماه در ميان آن‌ها، فرصت جنگ و جدال و غارت داشته باشند. بنابر قولي ديگر، آنان در هر دو سال يك ماه را حرام مي‌شمرده و دو ماه ديگر را حلال مي‌دانستند. مثلاً دو سال پشت سر هم ماه ذي القعده و دو سال پشت سر هم ماه ذي الحجه را و دو سال متوالي ماه محرم را ماه حج قرار مي‌دادند و بقيه ماه‌ها را بر خود حلال مي‌كردند. بدين گونه ماه‌هاي حرام و ايام حج را دستخوش هواهاي نفساني خود قرار داده و سنت الهي را تعطيل كردند.

اما با ظهور اسلام و آزادسازي مكه معظمه بدست رسول خدا صلی الله علیه وآله، از سنت‌شكني عرب‌ها جلوگيري شد و ماه حج و زيارت خانه خدا به جاي اصلي‌اش برگشت.

عرب‌هاي جزيرة‌العرب در سال هشتم هجري، حج را در ذي القعده انجام دادند، اما در سال نهم هجري آن را در ماه ذي الحجه به جاي آوردند و در حجة الوداع، كه رسول خدا صلی الله علیه وآله در ذي الحجه سال دهم هجري به زيارت خانه خدا رفته بود، همان ماه را براي هميشه ماه انجام حج واجب قرار داد و در ضمن خطبه‌اي فرمود: «همانا زمان به مانند هيأتي كه خداوند در آفرينش زمين و آسمان به وجود آورد به جاي اصلي‌اش برمي گردد. به اين صورت كه هر سال دوازده ماه دارد و چهار ماه از آن‌ها حرام است كه سه ماه پشت سر هم ذي القعده، ذي الحجه و محرم و چهارمين ماه رجب كه ميان جمادی الثانی و شعبان قرار گرفته است». از آن هنگام مراسم حج، همه ساله در ماه ذی الحجه برگزار مي‌گردد.

منابع

• نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام، مؤسسه تبیان.