تکیه
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
محلى كه براى عزادارى سیدالشهدا عليه السلام، به ويژه در ايام عاشورا ساخته و برپا مى‌شود. اين گونه اماكن، علاوه بر آن كه حرمت و قداست خاص خود را دارد، احكام مخصوص مساجد را ندارد، بنابراين محدوديت حضور در آن مثل مسجد نيست.
«تكيه يا تكيه‌گاه بعد از مسجد در حقيقت پايگاه معنوى مسلمانان خصوصا شيعيان به حساب مى‌آيد. جايى كه مردم با تعزيه‌خوانى و سوگوارى سالار شهيدان و ياران باوفايش به او متوسل و متكى مى‌شوند... تكيه با تعزيه و عزادارى عجين گشته و اين دو را هرگز نتوان از يكديگر جدا كرد. به نظر مى‌رسد تعزيه پس از حادثه كربلا براى نشان دادن وقايع خونبار عاشورا به سبك سوزناك ابداع شده باشد و با تقليد از نمايش هاى قديمى كه تا عهد پيشداديان مى‌رسد، ارتباط پيدا مى‌كند».[۱]
در نقل فوق، روى تكيه‌گاه بودن تكيه براى عزاداران حسينى تكيه شده است. اين دقت را ديگران نيز داشته‌اند و در پيشينه تاريخى آن به اين جنبه عنايت كرده‌اند. از جمله به اين نقل توجه كنيد: «جايى كه مامن و پناهگاه و تكيه‌گاه فقيران و مسافران بوده و رايگان در آنجا اقامت موقت داشته‌اند. محافظان و نگهبانان آن (تكيه‌داران)از جوانمردان بودند و آداب و رسومى خاص داشتند كه در «فتوت‌نامه»ها آمده است. جز اين مفهوم، تكايا محلى براى اجراى تعزيه براى سالار شهيدان بوده كه در وسط تكيه، روى سكويى برآمده از زمين، تعزيه خوانان موجب تحريك احساسات جماعت عزادار مى‌شدند.
رفته رفته تكيه به محلى براى عزادارى تبديل شد. از زمان ناصرالدين شاه به بعد، تكيه‌هاى به طور رسمى محل اجراى نمايش هاى مذهبى شد... در بيشتر تكيه‌ها - به اقتضاى فصل - چادرهايى بزرگ برمى‌افراشتند كه در واقع سقف اين گونه تكيه‌ها به شمار مى‌رفت. پارچه‌هايى سياه كه اشعارى در سوگ خاندان امام حسين علیه السلام بر آن نقش بسته است و علامت و شكل مخصوص تكيه نيز در جايى از آن قرار مى‌گرفت.
هر تكيه، علامتى ويژه و علمى ممتاز از بقيه تكيه‌ها براى خود داشت. بيشتر تكيه‌ها بر گذرگاهها و راههاى رفت و آمد مردم ساخته مى‌شدند و دو مدخل داشتند كه قافله‌ها و شبيه‌گردانان و دسته‌هاى عزادارى از آن عبور مى‌كردند... در هر تكيه به يادبود تشنگى شهيدان كربلا سقاخانه‌اى بنا مى‌شد. بعدها در كنار تكيه‌ها، محل هايى به نام حسينيه و زينبيه بنا شد و يا تكايا به نام «حسينيه» تغيير نام يافتند.[۲]
گاهى به همت اهل يك شهر، در شهرهاى زيارتى از قبيل «مشهد»، «كربلا»، «نجف» و... حسينيه‌هايى ساخته مى‌شود كه اغلب مورد استفاده زوار آن شهر قرار مى‌گيرد.
به نظر برخى، پديد آمدن «تكيه»، در مقابل مراكز دينى وابسته به خلافت هاى غيرشيعى بوده تا پايگاهى براى هواداران نهضت حسينى و دور از سلطه حكام باشد: «تكيه و حسينيه، مركز تشكيلات ضد حكومتى ايجاد مى‌كرد... شيعه، تكيه و حسينيه مى‌سازد تا به جنگجويانش پناهگاهى ببخشد... به خمس و حسينيه رو مى‌كند، تا به مبارزه همه جانبه‌اش از على علیه السلام تاكنون امكان و قدرت بخشد. چنين است كه ساختن «حسينيه»، ضربه‌اى است بر پيكر حكومت...».[۳]
پانویس
منابع
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
