شیخ ابوعلی حائری
محمد بن اسماعیل بن عبدالجبار مشهور به ابوعلی حائری (۱۱۵۹- ۱۲۱۵ یا ۱۲۱۶ ق)، فقیه امامی، رجال شناس و مؤلف کتاب رجالی منتهی المقال است.
محتویات
زندگی‌نامه
پدر ابوعلی حائری مازندرانی بود،[۱] اما او خود در کربلا زاده شد و کمتر از ۱۰ سال داشت که پدرش را از دست داد. پس از کسب مقدمات علوم نزد فقهای آن زمان به ویژه وحید بهبهانی به فراگیری دانش پرداخت.[۲] همچنین گفته شده که نزد سید مهدی بحرالعلوم و سید محسن اعرجی کاظمی نیز دانش آموخت.[۳] ابوعلی به گفته خود، سفرهای چندی نیز به نقاط مختلف چون حجاز و یمن داشته است. در میان شاگردان وی تنها از عبدالعلی رشتی و درویش علی بغدادی حائری نام برده شده است.[۴]
بر پایه نوشته فرزندش در حاشیه منتهی المقال، وی در بازگشت از سفر حج در نجف (۱۲۱۶ ق) درگذشت و همانجا مدفون شد[۵]، اما برخی مرگ وی را در ۱۲۱۵ ق و در کربلا دانسته اند[۶][۷] و نیز تأکید کرده اند که او در کربلا به خاک سپرده شده است.[۸]
تألیفات
ابوعلی حائری تألیفاتی داشته که معروف ترین آنها «منتهی المقال فی احوال الرجال» در زمینه رجال شیعه است. وی در تألیف این کتاب بیش از هر چیز به منهج المقال و تعلیقۀ وحید بهبهانی نظر داشته است.
آثار خطی وی عبارتند از:
۱. زهر الریاض، رساله ای است فارسی در طهارت، صلات و صوم که آن را از کتاب ریاض المسائل طباطبائی انتخاب کرده است. نسخه هایی از این کتاب در کتابخانه های دانشکده ادبیات تهران، ضمن مجموعه اهدایی امام جمعه کرمان[۹]، مجلس شورا[۱۰]، سپهسالار[۱۱] و وزیری یزد[۱۲] نگهداری می شود؛
۲. العذاب الواصب علی الجاحد الناصب، که ردیه ای است بر نواقض الروافض میرزا مخدوم شریفی که از آن به النقض علی نواقض الروافض نیز تعبیر می شود و نسخه ای از آن در کتابخانه آستان قدس مضبوط است.[۱۳]
ابوعلی در «منتهی المقال» برخی از تألیفات دیگر خود را نیز نام برده است که عبارتند از:
۱. ترجمه رساله مناسک حج وحید بهبهانی؛
۲. ترجمه رساله دیگری در مناسک حج از آقا محمدعلی فرزند وحید بهبهانی؛
۳. رساله ای در بیان واجبات حج و محرمات و مکروهات و مستحبات آن که از ریاض المسائل طباطبائی انتخاب کرده است؛
۴. عقدالّآلی البهیّة فی الرد علی الطائفة الغبیة[۱۴] (در ردّ اخباریان)؛
۵. النخبةالوجیزة (خلاصه‌ای از ابواب کتاب حج ریاض المسائل).
پانویس
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۰۲؛ امین، اعیان الشیعة، ج۹، ص۱۲۴
- ↑ ابوعلی، منتهی المقال،ج۴، ص ۳۴۸
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، همانجا؛ مدرس، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، همانجا
- ↑ نک: کشمیری، نجوم السماء، ص۳۲۹؛ آقابزرگ، الذریعه؛ همو، مصفی المقال، ص۳۹۴
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص۴۰۵
- ↑ خراسانی، منتخب التواریخ، ص۳۱۴
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۷، ص۲۱۰
- ↑ دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۹۰
- ↑ شورا، فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد ج۷، ص۱۳۷- ۱۳۸
- ↑ دانش پژوه، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات، ج۵، ص۸۹
- ↑ شیروانی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد، ج۳/ص۹۶۳- ۹۶۴، ج۵، ص۱۵۶۳
- ↑ آستان، فهرست، ج۴، ص۲۰۵- ۲۰۶؛ نوری، مستدرک الوسائل، همانجا
- ↑ ابوعلی، منتهی المقال،ص۳۴۸
منابع مقاله
- آستان قدس، فهرست: آقابزرگ، الذریعة: همو مصفی المقال، به کوشش احمد منزوی، تهران، ۱۳۳۷ش.
- ابوعلی حائری، محمدبن اسماعیل، منتهی المقال، تهران، ۱۳۰۰ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، بیرت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- خراسانی، محمدهاشم، منتخب التواریخ، به کوشش ابوالحسن شعرانی، تهران، ۱۳۵۲ ش.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، تهران، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
- دانش پژوه، محمدتقی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات، تهران، ۱۳۴۴ش.
- همو، و علینقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، تهران، ۱۳۵۶ش/۱۹۷۷م.
- شورا، خطی: شیروانی، محمد، فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد، تهران، ۱۳۵۰-۱۳۵۸ش.
- کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء، قم، ۱۳۹۴ق.
- مدرس، محمدعلی،ریحانة الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، تهران، ۱۳۱۸-۱۳۲۱ق.
منبع
- علی رفیعی، مدخل «ابوعلی حائری» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۳۶.
