فتح الشکور فی معرفة أعیان علماء التکرور (کتاب)

کتاب «فتح الشکور فی معرفة أعیان علماء التَکرور»، تألیف محمد بن عبدالله بن محمد برتلی، موسوعه‌ای است در شرح حال اعیان و بزرگان بلاد تکرور (بلادی است منسوب به قبیله سودان در جنوب مغرب)، که در قرن سیزدهم قمری نوشته شده است. این کتاب در تاریخ فرهنگ عرب، از لحاظ پرداختن به تراجم اهالی مکان و زمان معین، دارای اهمیتی خاص می‌باشد.


نویسنده	محمد بن عبدالله برتلی
موضوع	شرح‌حال بزرگان تکرور
زبان	عربی
تعداد جلد	۱
تحقيق‌	محمدابراهیم کتانی

محتوای کتاب

کتاب «فتح الشکور»، مشتمل است بر مقدمه محقق محمدابراهیم کتانی، شرح حال مؤلف به قلم یکی از شاگردانش، خطبه کتاب و متن اصلی حاوی اسامی افراد، بر اساس ترتیب حروف الفبا.

در مقدمه محقق، ضمن بیان برخی از ویژگی‌های کتاب، به این نکته اشاره شده که هرچند این اثر، دارای اطلاعات مفید و پرارزشی است، اما بااین حال مورد بی توجهی نویسندگانی که به تاریخ این مکان و محدوده تاریخی پرداخته‌اند، قرار گرفته و علمایی همچون عمر رضا کحاله در «معجم المؤلفین» و حتی خیرالدین زرکلی (که محقق وی را با عنوان «صدیقنا» نام برده) در «الأعلام»، از آن غفلت کرده‌اند. در خطبه کتاب نیز، به موضوع و اهمیت کتاب اشاره شده است.

این کتاب دربردارنده مجموعا ۲۱۵ شرح حال از اعیان و بزرگانی است که در محدوده زمانی حدودا ۱۶۰ ساله، در بلاد تکرور زندگی می‌کرده‌اند. اولین فرد معرفی شده در کتاب حاضر، حاج احمد بن عمر بن محمد آقیت صنهاجی، متوفی سال ۷۴۳ ق. است و آخرین فرد نیز، صاحب «نظم الدول» بوده که نام وی و تاریخ وفاتش برای نویسنده مجهول بوده است.

از جمله ویژگی‌های کتاب، آن است که بسیاری از شرح حال‌های مذکور در آن، دربردارنده تاریخ تولد مترجم و احیاناً در پاره ای موارد، تعیین روز، ساعت و مکان ولادت و تاریخ وفات، نام شیوخ و اساتید و دروسی که نزد ایشان تلمّذ نموده، نام علمایی که از ایشان کسب اجازه نموده، سفرهایی که داشته، اسامی کتب و تألیفات (اگر آن شخص صاحب تألیف بوده)، وظایف و مسئولیت‌هایی که وی به عهده داشته از قبیل امامت جمعه و جماعت، قضاوت و افتا، صفات فاضلۀ وی مانند زهد، تقوا، صلاح، اعتنا و اهتمام به علم و حرص بر تعلیم و اهتمام به جمع کتب و... است.

همچنین در خلال این تراجم، معلومات باارزش و مفیدی پیرامون مسائل مختلفی همچون مراکز علمی و پژوهش‌های انجام شده در آن‌ها، کتب درسی، روابط میان شاگرد و استاد، تأثیر و تأثر بین مراکز فرهنگی و علمی مختلف عربی در این مرحله تاریخی، اسامی کتب تراث عربی موجود و مورد استفاده علما در بلاد تکرور، اسامی تألیفات علمای آن منطقه و... در اختیار خواننده قرار خواهد گرفت.