راغب اصفهانی

ابو القاسم،حسین بن محمد بن المفضل معروف به راغب اصفهانی، ادیب، لغوى، شاعر، مفسر، محدث، متكلم، حكیم و فقیه قرن پنجم است. از مهمترین آثار او کتاب ارزشمند مفردات الفاظ القرآن

و جامع التفسیر است.

زندگی نامه

ابو القاسم،حسین بن محمد بن المفضل معروف به راغب اصفهانی، ادیب، لغوى، شاعر، مفسر، محدث، متكلم، حكیم و فقیه قرن پنجم یا ششم است. در کتابهاى شرح حال نگارى، نام او کمتر برده شده است و اگر در جایى یادى از او شده، تنها به عنوان قرآن پژوه و ادب شناس و با ذکر تألیفات او آمده، بدون آنکه شرح حالش را ذکر کنند. به همین دلیل درباره سال تولد و وفات و مذهب او پرسش هاى بسیار مطرح است. ولادت او در اصفهان بوده اما بیشتر عمرش را در بغداد سپری نموده است و کسانى چون ابومنصور جُبان، محمد بن على رازىاز اساتید او بوده اند.

جالب است که ابونعیم اصفهانى(م.430 ق) که همشهرى وى مى باشد در تاریخ بغداد(معجم‌االدباء و حلية األولیاء) از وی سخنى به میان نیاورده است. دیگر همشهریان او مانند: ابوالفرج اصفهانی، نیز اهتمامى براى معرفى و ذکر حیات و آثار او نداشته است. یاقوت حموی در معجم البلدان درباره شهر اصفهان و شخصیتهای این شهر نوشته، سخنی از راغب به میان نیاورده است.

درباره علت و چرایى این گمنامى، نظریه هاى متفاوتى ارائه شده، مانند اینکه شاید او مردى گوشه گیر و منزوى بوده و از مصاحبت با صاحبان نام و مقام دورى مى جسته است یا شاید با صاحبان قدرت میانه خوبى نداشته. ممکن است گرایش های عقیدتی وی به ویژه ارادت او به علی علیه السلام و نقل روایات آن حضرت و نقد نظریات جبریه موجب گمنامی او شده باشد.

مذهب راغب

بعضى از علما به استناد این كه او از اهل‌ بیت علیهم السلام بسیار روایت كرده و از على بن ابیطالب علیه السلام فقط با عبارت امیرالمومنین علیه السلام تعبیر مى‌كند، او را شیعه خوانده‌اند ولى فخر رازى در «تاسیس التقدیس» او را از ائمه اهل سنت مى‌شمارد. راغب هر چند پیوند شدیدى به اهل بیت نشان مى دهد و در جاهایى به مخالفت با عقاید رایج اهل سنت برخاسته، اما او راه میانه ای میان شیعیان و اهل سنت داشته است. لذا نسبت به برخی از رفتارهای شیعیان انتقاد داشته است. شاید راز مهجور بودن او همین نکته باشد که راغب نمى توانسته، نه در دسته اهل سنت رایج قرار گیرد و رفتار و عقاید آنان را یکجا بپذیرد، و نه با شیعیان در برخى عقاید همراهى کند.

آثار و تألیفات

عصر راغب اصفهانى، عصر شکوفایى دانش و گفتگوى میان مذاهب و نگارش کتابهاى مهم در حوزه هاى اسلامی به ویژه علم کلام است.

مفردات الفاظ القران

راغب در این کتاب با روش ویژه خود یعنی توجه به سیاق و بافت متن به تبیین معانی واژگان قرآن کریم پرداخته و علاوه بر این با توجه بر زبان شناسى و معنى شناسى به تفسیر آیات نیز پرداخته است. راغب گاهى با بهره گیرى از حدیث به تبیین واژه ها و معناى کلام مى پردازد و نیز آگاهى هاى کلامی و اخلاقی خود را در لابلای این تفسیرهاى لغوى نشان مى دهد. به همین دلیل مى توان گفت مفردات، کتابی تفسیرى در قالب تفسیر واژگان است.

دیگر آثار او عبارتند از:

1. الذریعه الی مکارم الشریعه.چاپ شده
2. جامع التفاسیر،مقدمه آن چاپ شده و قاضی عمر بیضاوی در تفسیر خویش از آن بهره‏ور گشته.
3. المفردات فی غریب القرآن،چندبار چاپ شده.
4. حل متشابهات القرآن(خطی).
5. تفصیل النشأتین(در فلسفه و روان‏شناسی)در مصر بسال 1323 و نیز در بیروت چاپ شده.
6. تحقیق البیان در لغت و حکمت(خطی)
7. الاعتقاد.
8. افانین البلاغه يا مجمع‌البلاغة
9. محاضرات الادباء(در دو جلد چاپ شده

وفات

صاحب «روضات الجنات» به نقل از «تاریخ اخبار البشر» سال وفات وى را 565 ق ذكر كرده است.