اکمال غرر الحکم (کتاب)

نویسنده	مهدی انصاری قمی
موضوع	احادیث امام علی علیه‌السلام
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

کتاب «إکمال غررالحکم»، تکمله‌ای از مهدی انصاری قمی است بر کتاب «غررالحکم و دررالکلم» اثر عبدالواحد تمیمی آمدی (متوفی ۴۶۰ ق)، که مشتمل بر سخنان ارزشمند امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌باشد.

محتوای کتاب

در ابتدای اثر، مقدمه ای به قلم مهدی انصاری قمی در چند صفحه، مشتمل بر دلائل نگارش اثر ذکر شده، پس از آن مقدمه صاحب غرر (تمیمی آمدی) ارائه شده است.

انصاری قمی در مقدمه اش تصریح کرده که به شیوه «غرر الحکم» احادیث را ارائه کرده است. البته قابل ذکر است که در غررالحکم علاوه بر دسته بندی بر اساس حروف الفبا، فصل بندی نیز وجود دارد و روایات در ۹۱ فصل دسته بندی شده‌اند و فصل‌هایی از کتاب بر مبنای واژه آغازین حدیث است؛ مثلاً فصل ششم (واژه ألا)، فصل هفتم (واژه إنّ)، فصل چهل وششم (واژه طوبی)، فصل هشتادویک (واژه نعم). اما در تکمله ملاک دسته بندی تنها حروف الفباست و الفاظ ألا، إنّ، طوبی، نعم در ضمن دیگر واژه‌ها ذکر شده‌اند و فصل جداگانه ای به آنها اختصاص نیافته است.

متن «غررالحکم» با احادیث «الدین یعصم» و «الدنیا تسلم» و کتاب «اکمال غرر» با احادیث «الدین یجل» و «الدنیا تذل» آغاز شده است، که از هماهنگی بین اصل و تکمله حکایت دارد. در بخش همزه «غررالحکم» ۲۲۴۲ حدیث، اما در همان بخش «تکمله» ۲۹۵۱ حدیث ذکر شده و در مجموع نیز تکمله، حدود پنج هزار حدیث بیش از غررالحکم (با ۱۰۷۶۰ حدیث) روایت کرده است.

منابع کتاب

انصاری قمی از مصادر مختلف شیعه و سنی در تکمله «غرر الحکم» استفاده نموده که از آن جمله‌اند:

• «أسد الغابة فی معرفة الصحابة»، ابن اثیر (متوفی ۶۳۰ق)؛
• «الإصابة فی معرفة الصحابة»، ابن حجر عسقلانى (متوفی ۸۵۲ق)؛
• «تاریخ بغداد»، خطیب بغدادی (متوفی ۴۶۳ق)؛
• «تذکرةالحفاظ»، ذهبی (متوفی ۸۴۸ق)؛
• «السنن»، ابن ماجه (متوفی ۲۷۳ق)؛
• «السنن الکبری»، بیهقی شافعی (متوفی ۴۵۸ق)؛
• «المسند»، احمد بن حنبل شیبانی (متوفی ۲۴۱ق)؛
• «بحارالأنوار»، محمدباقر مجلسی (متوفی ۱۱۱۱ق).

منابع

• نرم افزار دانشنامه علوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.