محمد بن موسی خوارزمی: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی (حدود 164 تا 235 هجری) دانشمند بزرگ ریاضی و نجوم در عهد عباسی می‌باشد. <ref>سعید آزرمی؛ آشنایی با دانشمندان مسلمان محمد بن موسی خوارزمی، ماهنامه تربیت، مهر 1369، شماره 51</ref> شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات مخصوصا در رشته جبر انجام داده به طوری که هیچ یک از ریاضیدانان قرون وسطی مانند وی در فکر ریاضی تأثیر نداشته‌اند. | |
| − | |||
| − | شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات مخصوصا در رشته جبر انجام داده به طوری که هیچ یک از ریاضیدانان قرون وسطی مانند وی در فکر ریاضی تأثیر نداشته‌اند | ||
| + | ==ولادت== | ||
| + | در تاریخ ولادت او اتفاق نظر نیست برخی حدود 164 <ref>احمد جعفری نائینی، یادنامه محمد بن موسی خوارزمی، مقاله محمد بن موسی خوارزمی و آثار او، ص 89</ref> و برخی قبل از 185 قمری<ref>«پیشینیان فرهیخته: خوارزمی». کتاب ماه علوم و فنون ۲، ش. ۱۱۸ (مهر ۱۳۸۸): ۴۰.</ref> دانسته اند. همچنین برخی محل ولادت او را خوارزم دانسته اند<ref>«پیشینیان فرهیخته: خوارزمی». کتاب ماه علوم و فنون ۲، ش. ۱۱۸ (مهر ۱۳۸۸): ۴۰.</ref> و برخی گفته اند اجداد خوارزمی احتمالا اهل خوارزم بودند ولی خودش احتمالا از قطر بولی ناحیه‌ای نزدیک [[بغداد]] بود.<ref>سعید آزرمی؛ آشنایی با دانشمندان مسلمان محمد بن موسی خوارزمی، ماهنامه تربیت، مهر 1369، شماره 51</ref> | ||
==تألیفات خوارزمی== | ==تألیفات خوارزمی== | ||
| + | خوارزمی به هنگام خلافت مامون عضو دارالحکمه که مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مأمون بود، گردید. او کارهای دیونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت و کتاب الجبر و المقابله را نوشته به مأمون تقدیم نمود. این کتاب درباره ریاضیات مقدماتی و شاید نخستین کتاب جبری باشد که به عربی نوشته شده است. دانش پژوهان بر سر این که چه مقدار از محتوای کتاب از منابع یونانی و هندی و عبری گرفته شده است، اختلاف نظر دارند.<ref>[http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C&SSOReturnPage=Check&Rand=0 دانشنامه رشد، مقاله خوارزمی]، بازیابی: 9 دی ماه 1391.</ref>. | ||
| − | خوارزمی | + | خوارزمی در این کتاب به بررسی معادلات درجه دوم و راه حل هایی که تا آن زمان برای آنها بیان شده بود پرداخته و پس از تدوین و تنقیح راه حل ها به اثبات آنها به کمک هندسه پرداخت.<ref>آقایانی چاوشی، جعفر؛ خوارزمی نظریه‌‌‌پرداز معادلات درجه دوم، دوفصلنامه فلسفه علم، |
| − | + | پاییز و زمستان 1391، سال دوم، شماره 2</ref> اثر ریاضی دیگری که چندی پس از جبر نوشته شد، رساله‌ای است مقدماتی در حساب که ارقام هندی (یا به غلط ارقام عربی) در آن بکار رفته بود و نخستین کتابی بود که نظام ارزش مکانی را (که آن نیز از هند بود) به نحوی اصولی و منظم شرح می‌داد<ref>[http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C&SSOReturnPage=Check&Rand=0 دانشنامه رشد، مقاله خوارزمی]، بازیابی: 9 دی ماه 1391.</ref>. برگردان دو کتاب الجبر و المقابله و حساب الهندی در دوره های بعدی به لاتین اهمیت چشمگیری در پی ریزی پایه های ریاضیات اروپا داشت. <ref>کرامتی، یونس؛ تاریخچه ی خوارزمی پژوهی در غرب از 1126 م تاکنون بخش نخست : ((الجبر و المقابله))، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، بهار و تابستان 1393 - شماره 1، در دسترس در سایت نور مگز، بازیابی:21 اسفند 1395</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | پیش از سال 1143 یوهانس تولدویی بخش از الجبر و المقابله را ترجمه نمود و پس از رابرت چستری در سال 1345 بخش دیگری را نیز ترجمه کرد و ترجمه او که ترجمه بخش اصلی بود باعث شناساندن دانش جبر به دانشوران اروپایی شد. گراردوس کرمونایی نیز بعدها این اثر را به لاتینی ترجمه نمود.<ref>کرامتی، یونس؛ تاریخچه ی خوارزمی پژوهی در غرب از 1126 م تاکنون بخش نخست : ((الجبر و المقابله))، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، بهار و تابستان 1393 - شماره 1، در دسترس در سایت نور مگز، بازیابی:21 اسفند 1395</ref> این ترجمه ها قرن ها در اروپا مأخذ و مرجع دانشمندان و محققین بود. و همین مبدا بودن این کتاب برای اروپائیان موجب شد که عنوان کتاب او یعنی الجبرا در زبان های اروپایی به معنای جبر بکار رود. چنانچه نام خوارزمی هم در ترجمه به جای الخوارزمی به صورت الگوریتمی تصنیف گردید و الفاظ آلگوریسم و نظایر آنها در زبانهای اروپایی که به معنی فن محاسبه ارقام یا علامات دیگر است مشتق از آن می‌باشد. | |
| − | + | اثر دیگری که به مأمون تقدیم شد زیج السند هند بود، که نخستین اثر اخترشناسی عربی است که به صورت کامل بر جای مانده و شکل جداول آن از جداول بطلمیوس تأثیر پذیرفته است. کتاب صورت الارض که اثری است در زمینه جغرافیا اندک زمانی بعد از سال 195 – 196 نوشته شده است و تقریباً فهرست طول ها و عرض های همه شهرهای بزرگ و اماکن را شامل می‌شود. این اثر که احتمالاٌ مبتنی بر نقشه جهان نمای مأمون است (که شاید خود خوارزمی هم در تهیه آن کار کرده باشد)، به نوبه خود مبتنی بر جغرافیای بطلمیوسی بود این کتاب از بعضی جهات دقیق‌تر از اثر بطلمیوس بود، خاصه در قلمرو اسلام. تنها اثر دیگری که بر جای مانده است رساله کوتاهی است درباره تقویم یهود. خوارزمی دو کتاب نیز درباره اسطرلاب نوشت. | |
| − | + | نفوذ کتاب زیج السند در غرب چندان زیاد نبود، اما نخستین اثر از این گونه بود که به صورت ترجمه لاتین به همت آدلاردباثی در قرن دوازدهم به غرب رسید. | |
| − | جداول طلیطلی (تولدویی) یکجا قرار گرفتند و به توسط ژرار کرمونایی در اواخر قرن یازدهم به لاتین ترجمه شدند، از مقبولیت گسترده‌تری در غرب برخوردار شدند و دست کم یکصد سال بسیار متداول بودند. از کارهای دیگر خوارزمی تهیه اطلسی از نقشه آسمان و زمین و همچنین اصلاح نقشه‌های جغرافیایی بطلمیوس بود. جغرافیای وی تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند، دیگر از کتب مهم خوارزمی کتاب مفاتیح العلوم است که کتاب مهم و ارزنده‌ای است. | + | جداول طلیطلی (تولدویی) یکجا قرار گرفتند و به توسط ژرار کرمونایی در اواخر قرن یازدهم به لاتین ترجمه شدند، از مقبولیت گسترده‌تری در غرب برخوردار شدند و دست کم یکصد سال بسیار متداول بودند. از کارهای دیگر خوارزمی تهیه اطلسی از نقشه آسمان و زمین و همچنین اصلاح نقشه‌های جغرافیایی بطلمیوس بود. جغرافیای وی تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند، دیگر از کتب مهم خوارزمی کتاب مفاتیح العلوم است که کتاب مهم و ارزنده‌ای است. <ref>[http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C&SSOReturnPage=Check&Rand=0 دانشنامه رشد، مقاله خوارزمی]، بازیابی: 9 دی ماه 1391.</ref> |
==وفات== | ==وفات== | ||
خوارزمی در حدود سال 848 میلادی مطابق با 232 هجری قمری درگذشت. | خوارزمی در حدود سال 848 میلادی مطابق با 232 هجری قمری درگذشت. | ||
| − | == | + | ==پانویس== |
| − | + | {{پانویس}} | |
[[رده:ریاضیدانان]] | [[رده:ریاضیدانان]] | ||
[[رده:منجمان]] | [[رده:منجمان]] | ||
نسخهٔ ۱۱ مارس ۲۰۱۷، ساعت ۱۳:۴۳
ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی (حدود 164 تا 235 هجری) دانشمند بزرگ ریاضی و نجوم در عهد عباسی می‌باشد. [۱] شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات مخصوصا در رشته جبر انجام داده به طوری که هیچ یک از ریاضیدانان قرون وسطی مانند وی در فکر ریاضی تأثیر نداشته‌اند.
محتویات
ولادت
در تاریخ ولادت او اتفاق نظر نیست برخی حدود 164 [۲] و برخی قبل از 185 قمری[۳] دانسته اند. همچنین برخی محل ولادت او را خوارزم دانسته اند[۴] و برخی گفته اند اجداد خوارزمی احتمالا اهل خوارزم بودند ولی خودش احتمالا از قطر بولی ناحیه‌ای نزدیک بغداد بود.[۵]
تألیفات خوارزمی
خوارزمی به هنگام خلافت مامون عضو دارالحکمه که مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مأمون بود، گردید. او کارهای دیونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت و کتاب الجبر و المقابله را نوشته به مأمون تقدیم نمود. این کتاب درباره ریاضیات مقدماتی و شاید نخستین کتاب جبری باشد که به عربی نوشته شده است. دانش پژوهان بر سر این که چه مقدار از محتوای کتاب از منابع یونانی و هندی و عبری گرفته شده است، اختلاف نظر دارند.[۶].
خوارزمی در این کتاب به بررسی معادلات درجه دوم و راه حل هایی که تا آن زمان برای آنها بیان شده بود پرداخته و پس از تدوین و تنقیح راه حل ها به اثبات آنها به کمک هندسه پرداخت.[۷] اثر ریاضی دیگری که چندی پس از جبر نوشته شد، رساله‌ای است مقدماتی در حساب که ارقام هندی (یا به غلط ارقام عربی) در آن بکار رفته بود و نخستین کتابی بود که نظام ارزش مکانی را (که آن نیز از هند بود) به نحوی اصولی و منظم شرح می‌داد[۸]. برگردان دو کتاب الجبر و المقابله و حساب الهندی در دوره های بعدی به لاتین اهمیت چشمگیری در پی ریزی پایه های ریاضیات اروپا داشت. [۹]
پیش از سال 1143 یوهانس تولدویی بخش از الجبر و المقابله را ترجمه نمود و پس از رابرت چستری در سال 1345 بخش دیگری را نیز ترجمه کرد و ترجمه او که ترجمه بخش اصلی بود باعث شناساندن دانش جبر به دانشوران اروپایی شد. گراردوس کرمونایی نیز بعدها این اثر را به لاتینی ترجمه نمود.[۱۰] این ترجمه ها قرن ها در اروپا مأخذ و مرجع دانشمندان و محققین بود. و همین مبدا بودن این کتاب برای اروپائیان موجب شد که عنوان کتاب او یعنی الجبرا در زبان های اروپایی به معنای جبر بکار رود. چنانچه نام خوارزمی هم در ترجمه به جای الخوارزمی به صورت الگوریتمی تصنیف گردید و الفاظ آلگوریسم و نظایر آنها در زبانهای اروپایی که به معنی فن محاسبه ارقام یا علامات دیگر است مشتق از آن می‌باشد.
اثر دیگری که به مأمون تقدیم شد زیج السند هند بود، که نخستین اثر اخترشناسی عربی است که به صورت کامل بر جای مانده و شکل جداول آن از جداول بطلمیوس تأثیر پذیرفته است. کتاب صورت الارض که اثری است در زمینه جغرافیا اندک زمانی بعد از سال 195 – 196 نوشته شده است و تقریباً فهرست طول ها و عرض های همه شهرهای بزرگ و اماکن را شامل می‌شود. این اثر که احتمالاٌ مبتنی بر نقشه جهان نمای مأمون است (که شاید خود خوارزمی هم در تهیه آن کار کرده باشد)، به نوبه خود مبتنی بر جغرافیای بطلمیوسی بود این کتاب از بعضی جهات دقیق‌تر از اثر بطلمیوس بود، خاصه در قلمرو اسلام. تنها اثر دیگری که بر جای مانده است رساله کوتاهی است درباره تقویم یهود. خوارزمی دو کتاب نیز درباره اسطرلاب نوشت.
نفوذ کتاب زیج السند در غرب چندان زیاد نبود، اما نخستین اثر از این گونه بود که به صورت ترجمه لاتین به همت آدلاردباثی در قرن دوازدهم به غرب رسید.
جداول طلیطلی (تولدویی) یکجا قرار گرفتند و به توسط ژرار کرمونایی در اواخر قرن یازدهم به لاتین ترجمه شدند، از مقبولیت گسترده‌تری در غرب برخوردار شدند و دست کم یکصد سال بسیار متداول بودند. از کارهای دیگر خوارزمی تهیه اطلسی از نقشه آسمان و زمین و همچنین اصلاح نقشه‌های جغرافیایی بطلمیوس بود. جغرافیای وی تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند، دیگر از کتب مهم خوارزمی کتاب مفاتیح العلوم است که کتاب مهم و ارزنده‌ای است. [۱۱]
وفات
خوارزمی در حدود سال 848 میلادی مطابق با 232 هجری قمری درگذشت.
پانویس
- ↑ سعید آزرمی؛ آشنایی با دانشمندان مسلمان محمد بن موسی خوارزمی، ماهنامه تربیت، مهر 1369، شماره 51
- ↑ احمد جعفری نائینی، یادنامه محمد بن موسی خوارزمی، مقاله محمد بن موسی خوارزمی و آثار او، ص 89
- ↑ «پیشینیان فرهیخته: خوارزمی». کتاب ماه علوم و فنون ۲، ش. ۱۱۸ (مهر ۱۳۸۸): ۴۰.
- ↑ «پیشینیان فرهیخته: خوارزمی». کتاب ماه علوم و فنون ۲، ش. ۱۱۸ (مهر ۱۳۸۸): ۴۰.
- ↑ سعید آزرمی؛ آشنایی با دانشمندان مسلمان محمد بن موسی خوارزمی، ماهنامه تربیت، مهر 1369، شماره 51
- ↑ دانشنامه رشد، مقاله خوارزمی، بازیابی: 9 دی ماه 1391.
- ↑ آقایانی چاوشی، جعفر؛ خوارزمی نظریه‌‌‌پرداز معادلات درجه دوم، دوفصلنامه فلسفه علم، پاییز و زمستان 1391، سال دوم، شماره 2
- ↑ دانشنامه رشد، مقاله خوارزمی، بازیابی: 9 دی ماه 1391.
- ↑ کرامتی، یونس؛ تاریخچه ی خوارزمی پژوهی در غرب از 1126 م تاکنون بخش نخست : ((الجبر و المقابله))، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، بهار و تابستان 1393 - شماره 1، در دسترس در سایت نور مگز، بازیابی:21 اسفند 1395
- ↑ کرامتی، یونس؛ تاریخچه ی خوارزمی پژوهی در غرب از 1126 م تاکنون بخش نخست : ((الجبر و المقابله))، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، بهار و تابستان 1393 - شماره 1، در دسترس در سایت نور مگز، بازیابی:21 اسفند 1395
- ↑ دانشنامه رشد، مقاله خوارزمی، بازیابی: 9 دی ماه 1391.
