عذاب قبر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
−
از روايات يك نوع عذاب در قبر و برزخ بدست مى آيد كه همان [[فشار قبر]] است و برخى روايات اين عذاب را عام شامل حال همه مؤمنان مى دانند.
+
عذاب قبر یکی از مسائلی است که در روایات در حد تواتر به آن پرداخته شده است. از برخی روایات و یا سخنان عالمان مسلمان چنین برمی آید که قبر همان برزخ است و فشار یا عذاب بر حقیقت شخص وارد می شود اما او آن عذاب را به صورت فشار قبر می بیند نه اینکه در واقع قبر او را تحت فشار قرار دهد. چیزی شبیه مشاهدات انسان در خواب.
  
−
==معنای قبر==
+
==قطعی بودن مسئله عذاب قبر==
  
−
آيا مقصود از قبر همان قبر خاكي و متعارف است يا منظور چيز ديگري است؟ [[امام صادق]] عليه السلام فرمود: "البرزخ: القبر،...<ref> علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205.(بيروت: دارالاحياء التراث العربي)</ref>‌". عالم برزخ، قبر است؛ ايشان در روايت ديگر فرمودند: "القبر منذحين موته الي يوم القيامة" مقصود از قبر برزخ انسان است كه از لحظه ‌ي مرگ تا روز رستاخيز است.<ref>بحارالانوار، ج6، احوال البرزخ و...، حديث 116، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).</ref>
+
مرحوم [[شيخ مفيد]] فرموده: اثبات عذاب قبر از طريق آيات و اخبار است نه عقل، اخبار از طريق عامه (اهل سنت) و شيعه درباره عذاب و فشار قبر در حد تواتر است.<ref>همان، ص205 و 272.</ref>  
−
 
 
−
از اين روايت و از رواياتي كه درباره‌ ي عذاب الهي قبر وارد شده است،<ref>همان مدرك، علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص272، "الحكام في عذاب القبر السمع دون العقل".</ref> استفاده مي‌گردد كه منظور از قبر عالم برزخ است، نه اين "قبر خاكي".
 
  
−
آيت اللّه سبحاني مي‌فرمايد: واقعيت قبر همان برزخ است.<ref>منشور جاويد، ج9، ص239.</ref> مرحوم [[شيخ مفيد]] فرموده: اثبات عذاب قبر از طريق آيات و اخبار است نه عقل، اخبار از طريق عامه (اهل سنت) و شيعه درباره عذاب و فشار قبر در حد تواتر است.<ref>همان، ص205 و 272.</ref>
+
چند نمونه از روایات مربوط به قبر:
−
 
 
−
اخبار و روايات در مورد قبر متواتر است كه در اين قسمت به ذكر چند نمونه بسنده مي‌شود.
 
  
 
* 1. پيامبر گرامي اسلام‌ صلي الله عليه و آله فرمود: "القبر روضة من رياض الجنّة اوْ حفرة من حفر النيران" قبر باغي است از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي است از گودال‌هاي جهنم و كان ‌صلي الله عليه و آله يقول في آخر صلواته: "اعوذ بك من عذاب القبر." حضرت در آخر نمازش به خداوند عرض كرد: خدايا پناه مي‌برم به تو از عذاب قبر.<ref>علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).</ref>
 
* 1. پيامبر گرامي اسلام‌ صلي الله عليه و آله فرمود: "القبر روضة من رياض الجنّة اوْ حفرة من حفر النيران" قبر باغي است از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي است از گودال‌هاي جهنم و كان ‌صلي الله عليه و آله يقول في آخر صلواته: "اعوذ بك من عذاب القبر." حضرت در آخر نمازش به خداوند عرض كرد: خدايا پناه مي‌برم به تو از عذاب قبر.<ref>علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).</ref>
سطر ۱۷: سطر ۱۳:
 
* 3. در حديثي ديگر از پيامبر گرامي ‌صلي الله عليه و آله نقل شده است كه حضرت فرمود: "أنه ليس من المؤمن الاّوله ضمّة".<ref>همان، ص 221، ح16-19.</ref> هيچ مومني نيست كه فشار قبر نداشته باشد و آن را كفاره و جبران گناه اسراف نعمت‌هاي الهي مي‌داند كه انجام داده است.<ref>همان، 261.</ref>  
 
* 3. در حديثي ديگر از پيامبر گرامي ‌صلي الله عليه و آله نقل شده است كه حضرت فرمود: "أنه ليس من المؤمن الاّوله ضمّة".<ref>همان، ص 221، ح16-19.</ref> هيچ مومني نيست كه فشار قبر نداشته باشد و آن را كفاره و جبران گناه اسراف نعمت‌هاي الهي مي‌داند كه انجام داده است.<ref>همان، 261.</ref>  
  
−
==فشار قبر==
+
==معنای قبر و عذاب قبر==
  
−
از روايات يك نوع عذاب جداگانه‌اى بدست مى آيد كه همان فشار قبر است و برخى روايات اين عذاب را عام مى دانند شامل حال مؤمنان.
+
آيا مقصود از قبر همان قبر خاكي و متعارف است يا منظور چيز ديگري است؟ [[امام صادق]] عليه السلام فرمود: "البرزخ: القبر،...<ref> علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205.(بيروت: دارالاحياء التراث العربي)</ref>‌". عالم برزخ، قبر است؛ ايشان در روايت ديگر فرمودند: "القبر منذحين موته الي يوم القيامة" مقصود از قبر برزخ انسان است كه از لحظه ‌ي مرگ تا روز رستاخيز است.<ref>بحارالانوار، ج6، احوال البرزخ و...، حديث 116، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).</ref>  
−
[[رسول خدا]] صلى الله عليه و آله پس از خاكسپارى جنازه ى سعد بن معاذ صحابى فرمود: هيچ مؤمنى نيست كه فشار قبر نداشته باشد.<ref>بحارالانوار، 6/221، حديث 19 و ص221، حديث 16.</ref> اگر كسى از فشار قبر رهايى مى يافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، فيض كاشاني، تحقيق بيدار فر، قم، 1377.2/1068.</ref>  
 
  
−
از [[امام صادق]] عليه السلام سوال شد: آيا كسى از فشار قبر رهايى مى يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسيار اندك اند كسانى كه از عذاب قبر نجات يابند.<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث 6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، 2/1068.</ref>  
+
از اين روايت و از رواياتي كه درباره‌ ي عذاب الهي قبر وارد شده است،<ref>همان مدرك، علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص272، "الحكام في عذاب القبر السمع دون العقل".</ref> استفاده مي‌گردد كه منظور از قبر عالم برزخ است، نه اين "قبر خاكي".
  
−
در برخى از روايات اهل سنت نيز عذاب قبر متوجه همه معرفى شده است: مردگان در قبرشان عذاب مى شوند تا آنجا كه حيوانات صداى عذاب آنها را مى شنوند.<ref>شرح الصدور، سيوطى، دار ابن كثير، بيروت، لبنان، 1413، ص225.</ref>  
+
آيت اللّه سبحاني مي‌فرمايد: واقعيت قبر همان برزخ است.<ref>منشور جاويد، ج9، ص239.</ref>  
  
−
از اين دست روايات برمى آيد كه كافر، مؤمن و مستضعف همه فشار و عذاب قبر دارند. برخى منابع عذاب و فشار قبر را تنها مربوط كسانى مى دانند كه در قبر مورد سوال قرار مى گيرند يعنى گروه سوم كه مورد مواخذه سوال قرار نگرفته اند(ديوانگان و بچه ها و مستضعفين) عذاب قبر ندارند.<ref>حق اليقين، مجلسى، ص488.</ref>
+
علامه حسن زاده آملی در مورد مشاهدات انسان پس از مرگ می فرمایند: «آن فشار و احوال ديگر بر حقيقت شخص وارد است كه ادراكات اوست ولى در تمثل خود آنهمه را در قبرش مى بيند يعنى آنچه را مى بيند همه را در عالم قبرش مى نگرد.
  
−
شايد اين روايت شاهد گفتارشان باشد، يسئال و هو مضغوط<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث5.</ref> يعنى در حالى كه مورد پرسش قرار گرفته عذاب هم مى شود. اين روايت در منابع تنها يكبار آمده است كه برخى در توجيه آن گفته اند: شايد مراد توضيح وضع كفار باشد كه سوال از آنها ماهيت عذاب دارند.
+
اما قبر او يعنى قبر مربوط به شخص او كه متمثل در صقع‌ نفس او است كه در وعاء ادراك او است كه اگر چنانكه زنده اى را با او در قبرش بگذارند اين زنده هيچيك از آن احوال را نه مى بيند و نه مى شنود زيرا اين قبر ظرف عذاب يا ثواب مرده نيست بلكه ظرف ثواب و عقاب را در قبر خودش مى بيند.
  
−
روايات ديگر عذاب و فشار قبر را از مؤمن به دور مى دانند. حضرت [[امام صادق]] عليه السلام در پاسخ ابوبصير فرمودند: هيهات ما على المؤمنين فيها شىء؛<ref>الفروع من الكافى، 3/130.</ref> دور باد هرگز چيزى از فشار قبر بر مؤمنين نيست.
+
و يا اگر مؤمن و كافرى هر دو را در يك قبر بگذارند براى آن قبرش روضة من رياض الجنة است و براى اين قبرش حفرة من حفر النار است چون قبر هر يك جدا است اگر چه هر دو در يك قبرند» <ref>نصوص الحكم بر فصوص الحكم، ص 387</ref>
  
−
مرحوم مجلسى مى فرمايند: اگر مراد از عذاب نديدن مؤمنان، مومن كامل و واقعى باشد پس رواياتى كه عذاب قبر را متوجه سعد بن معاذ و رقيه دختر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم و فاطمه مادر حضرت على عليه السلام مى دانستند، چه مى شود؟
+
برخی از خواب برای درک عذاب قبر و عذاب برزخی کمک گرفته اند. با این توضیح که روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادى، خود را با بدن برزخى و قالب مثالى مى‌يابد و مى‌بيند. و این را به کمک خواب می تواند درک تمود چرا كه هنگام خواب كه تعلق روح به بدن مادى تا اندازه‌اى كم مى‌شود و از حدود مادى تا اندازه‌اى آزاد مى‌گردد، روح خود را با يك نوع تن مثالى - با بدنى شبيه بدن مادى و دنيوى - مى‌بيند و در حالى كه بدن مادى ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنى مشابه با اين بدن يافته و سيرها و حركت‌ها و فهم‌ها و ديدنى‌ها و شنيدنى‌ها و خوردنى‌ها و خواستن‌ها با آن داريم. <ref>نگاه کنید: محمد شجاعى، خواب و نشان‌ه هاى آن، صص 58-62.</ref>
  
−
ممكن است گفته شود اين كه مؤمنان عذاب و فشار قبر ندارند مراد عذاب و فشار شديد باشد يا اين كه گفته شود، مؤمن عذاب و فشار قبر تنبيهى و از باب غضب الهى ندارند بلكه اگر فشارى دارد به خاطر لطف و كفاره ى گناهان او مى باشد.<ref>حق اليقين، علامه مجلسى، ص492؛ حق اليقين، عبدالله شبّر، 2/392.</ref>
+
==فشار قبر==
  
−
چنان كه حديث مى فرمايد: فشار و عذاب قبر براى مؤمن كفاره ى (تاوان) كارهاى است كه انجام داده است مانند ضايع كردن نعمت هاى الهى.<ref>بحارالانوار، 6/221.</ref>
+
از روايات يك نوع عذاب جداگانه‌اى بدست مى آيد كه همان فشار قبر است و برخى روايات اين عذاب را عام مى دانند شامل حال مؤمنان.
 +
[[رسول خدا]] صلى الله عليه و آله پس از خاكسپارى جنازه ى سعد بن معاذ صحابى فرمود: هيچ مؤمنى نيست كه فشار قبر نداشته باشد.<ref>بحارالانوار، 6/221، حديث 19 و ص221، حديث 16.</ref> اگر كسى از فشار قبر رهايى مى يافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، فيض كاشاني، تحقيق بيدار فر، قم، 1377.2/1068.</ref>  
  
−
==عواملي كه باعث‌ ‌كاهش يا رفع عذاب قبر مي‌شود==
+
از [[امام صادق]] عليه السلام سوال شد: آيا كسى از فشار قبر رهايى مى يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسيار اندك اند كسانى كه از عذاب قبر نجات يابند.<ref>الفروع من الكافى، 3/236، حديث 6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، 2/1068.</ref>
  
−
در حديثی ضمن تفسير آيه ى قرآن آمده است: {{متن قرآن|«فيومئذ لايسال عن ذنبه»}}؛<ref>[[سوره الرحمن]]/39.</ref> فرمودند: اينها كه روز قيامت از گناهانشان سوال نمى شود، كسانى اند كه از اميرالمؤمنان پيروى كرده اند و از دشمنانش بيزارى جسته اند، حلالش را حلال، حرامش را حرام داشته اند منتهى گناهانى داشته اند كه موفق به توبه نشده اند، خداوند آنها را برزخ عذاب مى كند تا در قيامت پاك شوند.<ref>بحارالانوار، 6/246، حديث 77.</ref>
+
اما در عین حال به تصريح برخى از روايات برخى از افراد از عذاب قبر معاف شده اند و نيز برخى از كارهاى خوب و مرگ در برخى از ساعات موجب كاهش و يا آمرزش فشار قبر مى شود.
−
 
 
−
اما بايد دانست كه برخى از افراد به تصريح برخى از روايات از عذاب قبر معاف شده اند و نيز برخى از كارهاى خوب و مرگ در برخى از ساعات موجب كاهش و يا آمرزش فشار قبر مى شود.
 
  
 
رقيّه دختر گرامى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از كسانى است كه خود رسول خدا صلى الله عليه و آله برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايى بخشيد.<ref>الفروع من الكافى، 3/241، حديث 18.</ref>  
 
رقيّه دختر گرامى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از كسانى است كه خود رسول خدا صلى الله عليه و آله برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايى بخشيد.<ref>الفروع من الكافى، 3/241، حديث 18.</ref>  
سطر ۴۸: سطر ۴۲:
 
فاطمه بنت اسد مادر امام على عليه السلام با دعاى پيامبر صلى الله عليه و آله و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.<ref>گفتار صدوق، (ترجمه اعتقادات ابن بابويه، محسن رضواني، قائم، قم، 1403، ص48؛ حق اليقين، مجلسى، ص482.</ref>
 
فاطمه بنت اسد مادر امام على عليه السلام با دعاى پيامبر صلى الله عليه و آله و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.<ref>گفتار صدوق، (ترجمه اعتقادات ابن بابويه، محسن رضواني، قائم، قم، 1403، ص48؛ حق اليقين، مجلسى، ص482.</ref>
  
−
افراد ذيل نيز از عذاب و فشار قبر معاف اند:
+
همچنین در برخی روایات راههای برای خلاصي از عذاب قبر بیان شده است. همانند:
−
 
 
−
* كسانى كه تلقين سوم شده اند، يعنى پس از خاكسپارى روى قبر او عقايد دينى يادآورى شود.
 
−
* كسانى كه از ظهر پنج شنبه تا جمعه فوت كرده اند.<ref>حق اليقين، عبدالله شبّر، 2/390؛ منازل الآخرة، شيخ عباس قمي، چاپ قائم قم، جيبي، بي تا، ص27.</ref>
 
−
* كسانى كه در قبر همراه شان جريدتين گذاشته اند، يعنى دو شاخه چوب سبز همراه او دفن كنند.
 
 
* كسانى كه چهل نفر يا بيشتر به خوبى او شهادت دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت كنند.<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>  
 
* كسانى كه چهل نفر يا بيشتر به خوبى او شهادت دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت كنند.<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>  
 
* كسانى در ركوع نمازشان كامل و تمام باشد.<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>
 
* كسانى در ركوع نمازشان كامل و تمام باشد.<ref>منازل الآخرة، ص30ـ26.</ref>
سطر ۵۹: سطر ۴۹:
 
* و هر كس چهار‌ ‌مرتبه [[حج]] به جا آورد عذاب قبر از او ‌برداشته مي‌شود.<ref>شيخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين؛ من لايحضره الفقيه، قم، انتشارات جامعه مدرسين، 1413 هجرى قمرى‌، 4 جلد، ج2، ص‌217، روايت 2209، باب 2.</ref>  
 
* و هر كس چهار‌ ‌مرتبه [[حج]] به جا آورد عذاب قبر از او ‌برداشته مي‌شود.<ref>شيخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين؛ من لايحضره الفقيه، قم، انتشارات جامعه مدرسين، 1413 هجرى قمرى‌، 4 جلد، ج2، ص‌217، روايت 2209، باب 2.</ref>  
  
−
اما عذاب و فشار قبر براى انبياء و امامان معصوم عليهم السلام مانند سوال در قبر از آنها جايى تصريح نشده است و بر اساس قواعدى كه درباره ى فشار قبر بيان شد، هر گونه عذاب و فشارى از وجود مبارك آنها به دور است چون نه گناهى دارند كه از باب كفاره و لطف عذاب شوند و نه هيچ كدام عاملى براى اين گونه عذاب ها در مورد آنها صادق است.
+
که این روایات نیز نشان می دهد که بعضي از افراد فشار قبر‌ ‌ندارند و آنها كه فشار قبر ندارند.
−
 
 
−
مرحوم شبّر مى فرمايد: در حديث وارد شده است كه تنها انبياء و امامان عليهم السلام ارواح آنها با اجسادشان از زمين به آسمان منتقل مى شوند و با همان اجساد دنيايى خود در نعمت بسر مى برند و اين ويژه ى حجت هاى الهى است.<ref>حق اليقين، عبدالله شبّر، 2/381 ـ380.</ref>
 
−
 
 
−
اما شهداء در فرهنگ قرآنى و روايى جايگاه ويژه اى دارند، از برخى امور دنيايى و آخرتى استثناء شده اند از جمله بى نيازى از كفن و [[غسل]] در صورتى كه در معركه ى جنگ به شهادت برسد.<ref>تهذيب الاحكام فى شرح المقنعه، [[شيخ طوسى]]، 6/140 (321/7).</ref> و همين طور بى نيازى از پرسش و پاسخ در قبر؛ از [[رسول خدا]] صلى الله عليه و آله سوال شد، چرا شهيد در قبر مورد امتحان و آزمايش قرار نمى گيرد؟ فرمود: همان برق هاى شمشير كه بر سرش فرود مى آيند، كفايت مى كند.<ref>فروع الكافى، 5/56، كتاب الجهاد، فضل الشهادة، حديث5.</ref>
 
−
 
 
−
[[امام صادق]] عليه السلام: طوبا درختي است در [[بهشت]] در خانة اميرالمؤمنين عليه السلام هيچ يك از شيعيان نيست، جز اين كه شاخه‌اي از شاخه‌هايش در خانة اوست و امتي از امت‌ها مي‌تواند از برگي از برگ‌هايش سايه بگيرد.<ref>تفسير نورالثقلين، ج2، ص502.</ref>
 
−
 
 
−
==اسناد معتبر بر اثبات عذاب قبر==
 
−
 
 
−
روایات مربوط به فشار قبر و راههاي خلاصي از آن تماماً دلیل براي اثبات عذاب قبر است. يكي از ويژگي‌هاي عالم برزخ‌ ‌فشار قبر مي‌باشد. فشار قبر نسبت به افراد متفاوت است؛ ‌بعضي از افراد فشار قبر‌ ‌ندارند و آنها كه فشار قبر دارند از نظر شدت و ضعف يكسان ‌نيست و بستگي به اعمال‌ ‌آنها دارد‌.
 
  
 
== عواملی که موجب عذاب قبر می شود ==
 
== عواملی که موجب عذاب قبر می شود ==
سطر ۸۲: سطر ۶۲:
  
 
* 5. غیبت نمودن.<ref>محدث نورى؛ ميرزا حسين؛ مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1408 هجرى قمرى‌، 18 جلدي، ج1، ص258.</ref>
 
* 5. غیبت نمودن.<ref>محدث نورى؛ ميرزا حسين؛ مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1408 هجرى قمرى‌، 18 جلدي، ج1، ص258.</ref>
−
 
−
==دو فرشته نکیر و منکر==
 
−
 
−
تفتازانی در شرح المقاصد گفته است: مسلمین بر حقیقت داشتن سوال منکر و نکیر در قبر و عذاب کفار و برخی گناهکاران اتفاق نظر دارند اما خلاف این اتفاق به برخی از معتزله نسبت داده شده است.<ref>علامه مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار، بيروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، 1404 هجرى قمرى‌، 110 جلدي، ج6، ص275.</ref>
 
−
 
−
برخی از معتزله مانند جبائی و فرزندش دو فرشته به نام نکیر و منکر را تکذیب می­کنند و معتقدند که منکر چیزی است که هنگام تحیر کافر از جواب دادن، از او صادر می­شود و نکیر نام جراحت کافر است.<ref>پیشین، ص277.</ref>
 
−
 
−
اما در روایات و دعاهای بسیاری بر وجود منکر و نکیر به عنوان دو فرشته­ ای که مامور سوال نمودن از عقاید اصلی در عالم [[برزخ]] هستند، تصریح شده است.<ref>ثقة الاسلام كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1365 هجرى شمسى‌، 8 جلدي، ج3، ص236.</ref> راههای در امان ماندن از سوالات و رنج و عذاب این دو فرشته را به بندگان آموخته ­اند؛ مانند تلقین میت، نوشتن [[دعای جوشن کبیر]] بر روی کفن، [[نماز شب]]، احیای شب بیست و سوم ماه مبارک [[رمضان]] و قرائت صد رکعت نماز مخصوص در آن شب و روزه ماه [[شعبان]] به مدت نه روز، قرائت سوره الهیکم التکاثر هر شب در جای خواب و زیارت حضرت [[امام حسین]] علیه السلام و...<ref> [[شيخ حر عاملى]]؛ محمد بن الحسن؛ وسائل الشيعة، قم، مؤسسه آل البيت عليهم‌ السلام، 1409 هجرى قمرى‌، 29 جلدي، ج8، ص19 و ج10، ص243 و 489.</ref> تمام این روایات موجودیت این دو را ثابت می­کند بدون این که عقل در این مرحله حکمی داشته باشد.
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۹۶: سطر ۶۸:
 
==منابع==
 
==منابع==
 
* [http://www.andisheqom.com/Files/faq.php?level=4&id=492&urlId=408 اندیشه قم]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.  
 
* [http://www.andisheqom.com/Files/faq.php?level=4&id=492&urlId=408 اندیشه قم]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.  
−
* [http://www.andisheqom.com/Files/faq.php?level=4&id=508&urlId=406 اندیشه قم]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.
+
* کاشفی،محمد رضا؛ فشار قبر، مکاتبه و اندیشه، پاییز 1390 - شماره 40
−
* سيد حسين ميرنور الهي، عقائد معتزله و نقد آن (عذاب قبر) [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36687 پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام]، بازیابی: 22 دی ماه 1392.
+
*حسن زاده آملی، حسن، نصوص الحكم بر فصوص الحكم
  
 
[[رده:معاد]]
 
[[رده:معاد]]

نسخهٔ ‏۲۰ اوت ۲۰۱۶، ساعت ۱۳:۰۰

عذاب قبر یکی از مسائلی است که در روایات در حد تواتر به آن پرداخته شده است. از برخی روایات و یا سخنان عالمان مسلمان چنین برمی آید که قبر همان برزخ است و فشار یا عذاب بر حقیقت شخص وارد می شود اما او آن عذاب را به صورت فشار قبر می بیند نه اینکه در واقع قبر او را تحت فشار قرار دهد. چیزی شبیه مشاهدات انسان در خواب.

قطعی بودن مسئله عذاب قبر

مرحوم شيخ مفيد فرموده: اثبات عذاب قبر از طريق آيات و اخبار است نه عقل، اخبار از طريق عامه (اهل سنت) و شيعه درباره عذاب و فشار قبر در حد تواتر است.[۱]

چند نمونه از روایات مربوط به قبر:

  • 1. پيامبر گرامي اسلام‌ صلي الله عليه و آله فرمود: "القبر روضة من رياض الجنّة اوْ حفرة من حفر النيران" قبر باغي است از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي است از گودال‌هاي جهنم و كان ‌صلي الله عليه و آله يقول في آخر صلواته: "اعوذ بك من عذاب القبر." حضرت در آخر نمازش به خداوند عرض كرد: خدايا پناه مي‌برم به تو از عذاب قبر.[۲]
  • 2. از اميرمومنان ‌عليه السلام نقل شده است كه حضرت در نامه ‌اي به فرزندش مي‌نويسد: "قبر باغي است از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي است از گودال‌هاي جهنم".[۳] با توجه به اخبار و مفاد آنها در عذاب قبر جاي ترديد باقي نمي‌ماند و فشار قبر اولين نقطه‌اي از كيفرهاي عالم برزخ است.
  • 3. در حديثي ديگر از پيامبر گرامي ‌صلي الله عليه و آله نقل شده است كه حضرت فرمود: "أنه ليس من المؤمن الاّوله ضمّة".[۴] هيچ مومني نيست كه فشار قبر نداشته باشد و آن را كفاره و جبران گناه اسراف نعمت‌هاي الهي مي‌داند كه انجام داده است.[۵]

معنای قبر و عذاب قبر

آيا مقصود از قبر همان قبر خاكي و متعارف است يا منظور چيز ديگري است؟ امام صادق عليه السلام فرمود: "البرزخ: القبر،...[۶]‌". عالم برزخ، قبر است؛ ايشان در روايت ديگر فرمودند: "القبر منذحين موته الي يوم القيامة" مقصود از قبر برزخ انسان است كه از لحظه ‌ي مرگ تا روز رستاخيز است.[۷]

از اين روايت و از رواياتي كه درباره‌ ي عذاب الهي قبر وارد شده است،[۸] استفاده مي‌گردد كه منظور از قبر عالم برزخ است، نه اين "قبر خاكي".

آيت اللّه سبحاني مي‌فرمايد: واقعيت قبر همان برزخ است.[۹]

علامه حسن زاده آملی در مورد مشاهدات انسان پس از مرگ می فرمایند: «آن فشار و احوال ديگر بر حقيقت شخص وارد است كه ادراكات اوست ولى در تمثل خود آنهمه را در قبرش مى بيند يعنى آنچه را مى بيند همه را در عالم قبرش مى نگرد.

اما قبر او يعنى قبر مربوط به شخص او كه متمثل در صقع‌ نفس او است كه در وعاء ادراك او است كه اگر چنانكه زنده اى را با او در قبرش بگذارند اين زنده هيچيك از آن احوال را نه مى بيند و نه مى شنود زيرا اين قبر ظرف عذاب يا ثواب مرده نيست بلكه ظرف ثواب و عقاب را در قبر خودش مى بيند.

و يا اگر مؤمن و كافرى هر دو را در يك قبر بگذارند براى آن قبرش روضة من رياض الجنة است و براى اين قبرش حفرة من حفر النار است چون قبر هر يك جدا است اگر چه هر دو در يك قبرند» [۱۰]

برخی از خواب برای درک عذاب قبر و عذاب برزخی کمک گرفته اند. با این توضیح که روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادى، خود را با بدن برزخى و قالب مثالى مى‌يابد و مى‌بيند. و این را به کمک خواب می تواند درک تمود چرا كه هنگام خواب كه تعلق روح به بدن مادى تا اندازه‌اى كم مى‌شود و از حدود مادى تا اندازه‌اى آزاد مى‌گردد، روح خود را با يك نوع تن مثالى - با بدنى شبيه بدن مادى و دنيوى - مى‌بيند و در حالى كه بدن مادى ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنى مشابه با اين بدن يافته و سيرها و حركت‌ها و فهم‌ها و ديدنى‌ها و شنيدنى‌ها و خوردنى‌ها و خواستن‌ها با آن داريم. [۱۱]

فشار قبر

از روايات يك نوع عذاب جداگانه‌اى بدست مى آيد كه همان فشار قبر است و برخى روايات اين عذاب را عام مى دانند شامل حال مؤمنان. رسول خدا صلى الله عليه و آله پس از خاكسپارى جنازه ى سعد بن معاذ صحابى فرمود: هيچ مؤمنى نيست كه فشار قبر نداشته باشد.[۱۲] اگر كسى از فشار قبر رهايى مى يافت سعد بن معاذ از آن جمله مى بود.[۱۳]

از امام صادق عليه السلام سوال شد: آيا كسى از فشار قبر رهايى مى يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مى برم! چه بسيار اندك اند كسانى كه از عذاب قبر نجات يابند.[۱۴]

اما در عین حال به تصريح برخى از روايات برخى از افراد از عذاب قبر معاف شده اند و نيز برخى از كارهاى خوب و مرگ در برخى از ساعات موجب كاهش و يا آمرزش فشار قبر مى شود.

رقيّه دختر گرامى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از كسانى است كه خود رسول خدا صلى الله عليه و آله برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايى بخشيد.[۱۵]

فاطمه بنت اسد مادر امام على عليه السلام با دعاى پيامبر صلى الله عليه و آله و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.[۱۶]

همچنین در برخی روایات راههای برای خلاصي از عذاب قبر بیان شده است. همانند:

  • كسانى كه چهل نفر يا بيشتر به خوبى او شهادت دهند و از خداوند براى او طلب مغفرت كنند.[۱۷]
  • كسانى در ركوع نمازشان كامل و تمام باشد.[۱۸]
  • خواندن سوره نساء در هر شب جمعه، مداومت بر خواندن سوره زخرف، نماز شب، دفن شدن در سرزمين نجف اشرف و...[۱۹]
  • کسانی که برایشان نماز وحشت بخوانند.[۲۰]‌
  • و هر كس چهار‌ ‌مرتبه حج به جا آورد عذاب قبر از او ‌برداشته مي‌شود.[۲۱]

که این روایات نیز نشان می دهد که بعضي از افراد فشار قبر‌ ‌ندارند و آنها كه فشار قبر ندارند.

عواملی که موجب عذاب قبر می شود

‌* 1. سخن چینی و مراعات نكردن طهارت و نجاست و پرهيز نكردن از بول‌‌ و بی­مهری به همسر.[۲۲]

  • 2. در كتاب ثواب الاعمال آمده است كه يكي‌ ‌از علماي بني‌اسرائيل از ‌دنيا رفت و فشار قبر بر او وارد شد؛ چرا كه او يك بار نماز‌ ‌را (عمداً) بي‌وضو خوانده بود و از ‌كنار مظلومي گذشته بود و او را ياري نكرده‌ ‌بود. [۲۳]
  • 3. ضايع نمودن نعمت‌هاي الهي: پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: فشار قبر براي مؤمن، ‌كفاره تباه نمودن نعمت‌ها از‌ ‌ناحيه‌ي اوست.[۲۴]
  • 4. امام صادق علیه السلام فرموند: افراد کمی از فشار قبر نجات پیدا می­کنند.[۲۵]

پانویس

  1. ↑ همان، ص205 و 272.
  2. ↑ علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).
  3. ↑ حضرت فرمود: القبر روضة من رياض الجنة اؤ حفرة من حفر النّيران. همان مدرك، ص218.
  4. ↑ همان، ص 221، ح16-19.
  5. ↑ همان، 261.
  6. ↑ علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص205.(بيروت: دارالاحياء التراث العربي)
  7. ↑ بحارالانوار، ج6، احوال البرزخ و...، حديث 116، (بيروت: دارالاحياء التراث العربي).
  8. ↑ همان مدرك، علامه محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج6، باب احوال البرزخ و...، ص272، "الحكام في عذاب القبر السمع دون العقل".
  9. ↑ منشور جاويد، ج9، ص239.
  10. ↑ نصوص الحكم بر فصوص الحكم، ص 387
  11. ↑ نگاه کنید: محمد شجاعى، خواب و نشان‌ه هاى آن، صص 58-62.
  12. ↑ بحارالانوار، 6/221، حديث 19 و ص221، حديث 16.
  13. ↑ الفروع من الكافى، 3/236، حديث6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، فيض كاشاني، تحقيق بيدار فر، قم، 1377.2/1068.
  14. ↑ الفروع من الكافى، 3/236، حديث 6؛ بحارالانوار، 6/261، حديث 102؛ علم اليقين، 2/1068.
  15. ↑ الفروع من الكافى، 3/241، حديث 18.
  16. ↑ گفتار صدوق، (ترجمه اعتقادات ابن بابويه، محسن رضواني، قائم، قم، 1403، ص48؛ حق اليقين، مجلسى، ص482.
  17. ↑ منازل الآخرة، ص30ـ26.
  18. ↑ منازل الآخرة، ص30ـ26.
  19. ↑ منازل الآخرة، ص30ـ26.
  20. ↑ حاشية مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي‌.
  21. ↑ شيخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين؛ من لايحضره الفقيه، قم، انتشارات جامعه مدرسين، 1413 هجرى قمرى‌، 4 جلد، ج2، ص‌217، روايت 2209، باب 2.
  22. ↑ شيخ حر عاملى؛ محمد بن الحسن؛ وسائل الشيعة، قم، مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام، 1409 هجرى قمرى‌، 29 جلدي، ج21، ص345.
  23. ↑ شيخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين؛ ثواب الأعمال، قم، انتشارات شريف رضى، 1364 هجرى شمسى، يك جلدی، ص111‌‌.
  24. ↑ علامه مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار، بيروت-لبنان، مؤسسة الوفاء، 1404 هجرى قمرى‌، 110 جلدي، ج6، ص221‌‌.
  25. ↑ ثقة الاسلام كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1365 هجرى شمسى‌، 8 جلدي، ج3، ص236.
  26. ↑ محدث نورى؛ ميرزا حسين؛ مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1408 هجرى قمرى‌، 18 جلدي، ج1، ص258.

منابع

  • اندیشه قم، بازیابی: 22 دی ماه 1392.
  • کاشفی،محمد رضا؛ فشار قبر، مکاتبه و اندیشه، پاییز 1390 - شماره 40
  • حسن زاده آملی، حسن، نصوص الحكم بر فصوص الحكم
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=عذاب_قبر&oldid=69312»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا