مقتل الحسین علیه السلام (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
Heidariyan47 (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | «مقتل الحسین علیه السلام» کتابی است از [[ابومخنف لوط بن يحيب بن سعيد سالم آزدي غامدي کوفي]] ( متوفي به سال 157 ه). این کتاب که به مقتل ابومخنف معروف است قدیمی ترین اثری است که درباره حادثه کربلا نوشته شده است. و از منابع مورد اعتماد مقتل نویسان متأخر است که از آن بهره زیادی برده اند. | |
| − | + | ==جایگاه مقتل ابومخنف== | |
| − | |||
منابع قابل اعتماد تقریباً اتفاق نظر دارند که برای اولین بار در اوایل سده دوم هجری، ابومخنف، لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم ازدی کوفی گزارش های مربوط به واقعه کربلا را در کتابی که آن را «مقتل الحسین علیه السلام» نامید، گرد آورد. | منابع قابل اعتماد تقریباً اتفاق نظر دارند که برای اولین بار در اوایل سده دوم هجری، ابومخنف، لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم ازدی کوفی گزارش های مربوط به واقعه کربلا را در کتابی که آن را «مقتل الحسین علیه السلام» نامید، گرد آورد. | ||
| سطر ۹: | سطر ۸: | ||
==مولف== | ==مولف== | ||
| − | ابومختف در نيمه دوم قرن اول هجري در شهر کوفه به دنيا آمد. جد ابومخنف، زائد، یعنی مخنف بن سلیم در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبرد صفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت. | + | [[ابومختف]] در نيمه دوم قرن اول هجري در شهر [[کوفه]] به دنيا آمد. جد ابومخنف، زائد، یعنی مخنف بن سلیم در [[جنگ جمل]] از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبرد[[ صفین]] از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری [[اصفهان]] و [[همدان]] گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت. |
| − | دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده | + | دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هر چند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده ولی مورخان بزرگی چون [[واقدی]]، [[ابن قتیبه]] ، [[طبری]] و [[ابن اثیر]] از او روایت نقل کرده اند. |
| − | از استادان و چگونگی زندگی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به یقین در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید | + | از استادان و چگونگی زندگی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به یقین در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر [[جابر بن یزید جعفی]] ، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است، اما چگونگی این فراگیری و بهره‌وری روشن نیست. ابومخنف معاصر با [[امام باقر]] علیه السلام بوده است اما از محضر ان حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه ان حضرت در مدینه بوده است. اما او وی قطعا از [[امام صادق]] علیه‌السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست. |
| − | علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می‌کرد اعتماد می‌شد. او از جعفر بن محمد علیه‌السلام روایت می‌کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود». | + | علامه [[حلی]] نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می‌کرد اعتماد می‌شد. او از جعفر بن محمد علیه‌السلام روایت می‌کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود». |
| − | از ابومخنف جز (مقتل الحسين) چهل کتاب ديگر در تاريخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّين و خوارج | + | از ابومخنف جز (مقتل الحسين) چهل کتاب ديگر در تاريخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّين و [[خوارج]] [[نهروان]]، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است که متأسفانه امروزه از ديگر آثار او جز همان نامها خبري در دست نيست، و جز پارهاي از اخبار اميرالمؤمنين (ع) در جنگ جمل و صفّين ضمن کتاب «وقعه صفّين» از نصرين مزاحم منقري تميمي ( متوفي 212 هـ) و کتاب «الغارات» ابراهيم بن محمد ثقفي کوفي اصفهاني( متوفي 283 هـ) و «کتاب الجمل» شيخ مفيد ( متوفي 413 هـ) و ساير مصادر تاريخي. |
==چگونگی نگارش کتاب مقتل ابومخنف== | ==چگونگی نگارش کتاب مقتل ابومخنف== | ||
نسخهٔ ۲۷ مهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۱۲:۳۶
«مقتل الحسین علیه السلام» کتابی است از ابومخنف لوط بن يحيب بن سعيد سالم آزدي غامدي کوفي ( متوفي به سال 157 ه). این کتاب که به مقتل ابومخنف معروف است قدیمی ترین اثری است که درباره حادثه کربلا نوشته شده است. و از منابع مورد اعتماد مقتل نویسان متأخر است که از آن بهره زیادی برده اند.
جایگاه مقتل ابومخنف
منابع قابل اعتماد تقریباً اتفاق نظر دارند که برای اولین بار در اوایل سده دوم هجری، ابومخنف، لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم ازدی کوفی گزارش های مربوط به واقعه کربلا را در کتابی که آن را «مقتل الحسین علیه السلام» نامید، گرد آورد.
مقتل ابومخنف از معتبرترین و جامعترین و ارزشمندترین آثار نگاشته شده درباره‌ی حادثه کربلاست که متأسفانه متن کامل و اصلی آن در دست نیست. این کتاب به سبب اهمیت و ارزشی که داشته مورد توجه ویژه‌ی مورخان قرار گرفته و متن آن به طرق گوناگون نقل شده است.
مولف
ابومختف در نيمه دوم قرن اول هجري در شهر کوفه به دنيا آمد. جد ابومخنف، زائد، یعنی مخنف بن سلیم در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبردصفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت.
دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هر چند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده ولی مورخان بزرگی چون واقدی، ابن قتیبه ، طبری و ابن اثیر از او روایت نقل کرده اند.
از استادان و چگونگی زندگی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به یقین در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی ، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است، اما چگونگی این فراگیری و بهره‌وری روشن نیست. ابومخنف معاصر با امام باقر علیه السلام بوده است اما از محضر ان حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه ان حضرت در مدینه بوده است. اما او وی قطعا از امام صادق علیه‌السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست.
علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می‌کرد اعتماد می‌شد. او از جعفر بن محمد علیه‌السلام روایت می‌کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود».
از ابومخنف جز (مقتل الحسين) چهل کتاب ديگر در تاريخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّين و خوارج نهروان، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است که متأسفانه امروزه از ديگر آثار او جز همان نامها خبري در دست نيست، و جز پارهاي از اخبار اميرالمؤمنين (ع) در جنگ جمل و صفّين ضمن کتاب «وقعه صفّين» از نصرين مزاحم منقري تميمي ( متوفي 212 هـ) و کتاب «الغارات» ابراهيم بن محمد ثقفي کوفي اصفهاني( متوفي 283 هـ) و «کتاب الجمل» شيخ مفيد ( متوفي 413 هـ) و ساير مصادر تاريخي.
چگونگی نگارش کتاب مقتل ابومخنف
ابومخنف در اوائل قرن دوم همزمان با شروع دعوت عباسيان به خونخواهي سيدالشهداء (ع) به فکر گردآوري و ثبت و ضبط اخبار آن پديده خونبار افتاد و با جستجوي گسترده به ديدار حاضران و ناظران و معاصران آن رفته، و با کساني که به هر گونه از آن اطلاعي داشته‌اند شتافته، و اطلاعات معتمد و گزارشهاي مستند و حتي‌الامکان دست اول آن روز را گرد آورده و گزارش نموده است.ابومخنف هر کدام از اخبار مقتل را با نام راويان (سند) نقل نموده است.
سرنوشت مقتل ابومخنف
نکته قابل توجه اینکه گویند که متاسفانه کتاب «مقتل الحسین ابومخنف» در گذر زمانها مفقود شده و در دست نیست. ظاهرا کامل ترین متنی که اکنون در دست است در کتاب «تاریخ طبری» درج شده است هرچند که ممکن است طبری بطور کامل همه مطالب را ذکر نکرده باشد ولی در هر صورت، مهم ترین ماخذ مستند نویسندگان بعدی درباره واقعه کربلا، همین است که بعدها مورد توجه سخت علمای شیعه واقع شد و به آن اعتماد دارند.
نکته مهمی که در کتاب ریحانة الادب است اینکه این مقتلی که در دست است و در آخر جلد دهم کتاب بحارالانوار چاپ شده و به "ابومخنف" نسبت داده اند، از او نیست و معلوم هم نیست که چه کسی آن را نوشته است زیرا در مقایسه با "مقتل ابومخنف" که در کتاب طبری نقل شده، معلوم می شود که ابدا ربطی به یکدیگر ندارند (این موضوع در کتاب ریحانة الادب) گفته شده است. شک و تردیدهای درباره کتابهای مقتل منسوب به ابومخنف موجب شده تا روایت طبری در کتابش اهمیت بیشتری پیدا کند از همین رو، بعضی افراد آن منقولات را از تاریخ طبری جدا کرده و منتشر ساخته اند که برای اولین بار بنام «مقتل الحسین» به اهتمام حسن غفاری سال 1398 هـ ق، در قم چاپ شد. همین منقولات جدا شده بنام «وقعة الطف» سال 1367 هـ ش، در قم چاپ شد.
منابع
- محمدهادي يوسفي غروي، شناخت توصيفي از کتب مقاتل، بصائر ـ شماره 19، خرداد و تير1375، در دسترس در تبیان
- سید علی حسین پور، راویان عاشورا چه کسانی هستند؟، پرسمان، دیماه سال 1390 شماره 108، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 27 مهر 1393.
- مقتل الحسین (ابومخنف)، ویکی فقه
- مقتل ابومخنف، دائره المعارف طهور
- ابومخنف بزرگترین مورخ عاشورا، پورتال اهل البیت (ع)
