آیه ۵۳ زمر

متن آیه

«قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَاتَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ».

[39–53] (مشاهده آیه در سوره)

ترجمه

بگو: ای بندگان من که بر زیان خویش اسراف کرده اید، از رحمت خدا مایوس مشوید زیرا خدا همه گناهان را می آمرزد. اوست آمرزنده و مهربان.

نزول

ابن بابویه بعد از شش واسطه از ثمالى و او از امام باقر علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: این آیه درباره اولاد فاطمه علیهم‌السلام به خصوص نازل گردیده است و نیز محمد بن العباس بعد از پنج واسطه از ابوحمزة ثمالى روایت نموده که فرمود: این آیه درباره اولاد فاطمه بخصوص نازل شده است.

و نیز بعد از چهار واسطه از ابوحمزه ثمالى و او از امام باقر علیه‌السلام نقل گردیده که فرمود: این آیه درباره شیعه امیرالمؤمنین على علیه‌السلام و اولاد فاطمه علیهاالسلام بخصوص نازل شده است.

ابن عباس گوید: این آیه درباره مشرکین مکه نازل شده است. (چنانکه طى آیه 68 سوره فرقان صفحه 586 ذکر شده است) و نیز عبدالله بن عمر گوید که ما معتقد بودیم که تباهکاران و فتنه‌انگیزان داراى توبه نبوده و توبه آن‌ها پذیرفته نخواهد شد. مخصوصاً پس از ترک کردن آنان دین اسلام را تا این که این آیه بعد از وارد شدن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم به مدینه نازل گردید و نیز ابن عباس گوید: این آیه درباره وحشى قاتل حمزه نازل شده است (و ما جریان مفصل آن را طى ذکر شأن و نزول آیه 48 سوره نساء صفحه 203 ذکر نموده ایم) گویند: بعد از مسلمان شدن وحشى پیامبر بر روى او نظر نمى افکند و مایل به دیدار او نبود وحشى مى پنداشت که با این کیفیت اسلام او درست نخواهد بود سپس این آیه نازل گردید و از آن پس پیامبر بر روى او مى نگریست.

عبدالله بن عمر گوید: این آیه درباره عیاش بن ابى ربیعة نازل شده و نیز درباره ولید بن ولید و جماعتى دیگر که مسلمان شده بودند ولى به مدینه هجرت نکرده بودند، نازل گردیده و مشرکین آن‌ها را آزار می‌دادند تا از اسلام برگردند.

و نیز گویند: این آیه درباره مشرکین مکه آمد و سبب نزول آن این بود که مشرکین مى گفتند: محمد صلى الله علیه و آله ادعا می‌نماید که هر که به خداوند شرک بیاورد و خون ناحق بریزد خداوند او را نیامرزد ولى ما که هر دو گناه را مرتکب شده ایم تکلیف ما چه خواهد بود. بنابراین چرا پیامبر ما را به اسلام دعوت می‌نماید سپس این آیه نازل گردید.

درباره شأن و نزول این آیه شریفه در میان احادیث فریقین (شیعه امامیه و اهل سنت و جماعت) مراحل افراط و تفریط مشاهده مى گردد چه آن که در میان احادیث امامیه کسانى که مشمول آیه واقع مى گردند، طبقه خاصى مورد نظر قرار گرفته اند و در میان احادیث اهل سنت مشرکین و مطرودین تازه مسلمان مشمول این آیه واقع گشته اند و در حدیث منقول از عبدالله بن عمر پا فراتر نهاده شده و به کسانى که از دین اسلام برگشته و آن را ترک گفته اند نیز سرایت داده شده است و از جمع بین احادیث فریقین و مخصوصاً حدیث منقول از صاحب تفسیر روض الجنان از مفسرین خاصه که ایشان هم شأن و نزول آن را درباره مشرکین که اسلام اختیار نموده، دانسته اند. می‌توان استنباط کرد که مراد از خطاب خداوند به جمله (اى بندگان من) عموم مسلمین مى باشد که اگر درباره خویشتن اسراف ورزیده و پا از دائره عصمت بیرون نهند از لطف و عنایت بى‌منتهاى پروردگار خود در صورت توبه کردن ناامید نگردند و مأیوس نباشند.

منابع

• قرآن کریم، ترجمه عبدالمحمد آیتی.
• محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 679.

پیوندها

• سوره زمر
• سوره زمر/متن و ترجمه سوره