حکم تأسیسی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | «حکم تأسیسی» - در مقابل «[[حکم امضایی]]» - [[حُکم|حکمی]] را گویند که شارع مقدس آن را برای نخستین بار، بدون هیچ پیشینه‌ای نزد [[عرف]] و عقلا اختراع و تشریع کرده است و بدون هیچ سابقه ای نزد عرف و عقلا، بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله [[وحی]] شده است. مانند بسیاری از [[احکام شرعی|احکام]] پنجگانه تکلیفی همچون [[نماز]]، [[روزه]] و [[ارث]] و نیز احکام کیفری، همچون قطع انگشتان دست دزد. | |
| − | + | بیشتر معاملات و عقود رایج در میان مردم، بلکه آن دسته حقوقی که مردم نسبت به یکدیگر دارند و قوام زندگی اجتماعی بر آنها است، مانند [[ازدواج|زوجیت]] و ملکیت، از امور تأسیسی به شمار نمی‌آیند؛ برخلاف [[عبادت|عبادات]]، که شارع مقدس آنها را ابداع و اختراع کرده است؛ از این رو، همه عبادات تأسیسی‌اند. | |
| − | + | به احکام تأسیسی، «احکام ابتدایی» نیز می گویند. در برابر آن، [[حکم امضایی|احکام امضایی]] وجود دارد که پیش از تشریع شارع، عرف و عقلا آن را معتبر دانسته یا وضع کرده و بدان عمل نموده اند، مانند روا بودن بیع پیش از نزول [[آیه]] تحلیل بیع: «... أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا ...» ([[سوره بقره]]، ۲۷۵). | |
| − | به | + | تمایز حکم تأسیسی از حکم امضایی به این است که در حکم تأسیسی، شرایط، قلمرو و مفاد حکم، مستخرج از ادله شرعی است؛ در حالی که در حکم امضایی، با رجوع به عرف و سیره عقلا و نحوه اجرای حکم توسط آنان در زمان امضای آن، می‌توان به مفاد و شرایط حکم دست یافت. |
| − | == | + | ==منابع== |
| − | + | *[http://islamicdoc.org/wiki/index.php/%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_(_%D9%81%D9%82%D9%87_) احکام تأسیسی (فقه)، ویکی علوم اسلامی]، تاریخ بازیابی: ۱ مرداد ۱۳۹۲. | |
| + | *[[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، جلد6، مدخل "تأسیسی" از سید مسعود نوری. | ||
| + | *[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام]]، ج۳ ص۳۵۴-۳۵۵. | ||
| − | == | + | ==مطالب مرتبط== |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * [ | + | *[[حُکم]] |
| + | *[[حکم امضایی]] | ||
[[رده:انواع حکم فقهی]] | [[رده:انواع حکم فقهی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۲۴
«حکم تأسیسی» - در مقابل «حکم امضایی» - حکمی را گویند که شارع مقدس آن را برای نخستین بار، بدون هیچ پیشینه‌ای نزد عرف و عقلا اختراع و تشریع کرده است و بدون هیچ سابقه ای نزد عرف و عقلا، بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وحی شده است. مانند بسیاری از احکام پنجگانه تکلیفی همچون نماز، روزه و ارث و نیز احکام کیفری، همچون قطع انگشتان دست دزد.
بیشتر معاملات و عقود رایج در میان مردم، بلکه آن دسته حقوقی که مردم نسبت به یکدیگر دارند و قوام زندگی اجتماعی بر آنها است، مانند زوجیت و ملکیت، از امور تأسیسی به شمار نمی‌آیند؛ برخلاف عبادات، که شارع مقدس آنها را ابداع و اختراع کرده است؛ از این رو، همه عبادات تأسیسی‌اند.
به احکام تأسیسی، «احکام ابتدایی» نیز می گویند. در برابر آن، احکام امضایی وجود دارد که پیش از تشریع شارع، عرف و عقلا آن را معتبر دانسته یا وضع کرده و بدان عمل نموده اند، مانند روا بودن بیع پیش از نزول آیه تحلیل بیع: «... أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا ...» (سوره بقره، ۲۷۵).
تمایز حکم تأسیسی از حکم امضایی به این است که در حکم تأسیسی، شرایط، قلمرو و مفاد حکم، مستخرج از ادله شرعی است؛ در حالی که در حکم امضایی، با رجوع به عرف و سیره عقلا و نحوه اجرای حکم توسط آنان در زمان امضای آن، می‌توان به مفاد و شرایط حکم دست یافت.
منابع
- احکام تأسیسی (فقه)، ویکی علوم اسلامی، تاریخ بازیابی: ۱ مرداد ۱۳۹۲.
- دانشنامه جهان اسلام، جلد6، مدخل "تأسیسی" از سید مسعود نوری.
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳ ص۳۵۴-۳۵۵.
مطالب مرتبط
