باستان شناسی: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۹: | سطر ۹: | ||
==نخستین بررسیها در معماری اسلامی== | ==نخستین بررسیها در معماری اسلامی== | ||
| − | نخستین بررسیها در معماری اسلامی و هنرهای سنتی شمال افریقا و [[مصر]] کار پژوهشگرانی است که به همراه ناپلئون به آن کشور رفته بودند. در زمینه معماری اسلامی، کُست در 1255/1839 و بورگواَن در 1290ـ1309 ق/ 1873ـ1892 م تحقیقات ارزشمندی ارائه کردند. بُسکوی اسپانیایی در 1328/1910، «مدینة الزهرا» از مراکز خلافت امویان اندلس در حوالی قُرطُبه را کاوید. کاوش در این منطقه تا 1950 ادامه یافت. سپس با کاوشهای زاره و هرتسفلد در 1329 ق/1911 م تا 1331ق/1913 م، در شهر قدیم [[سامرا]] بخشهای مهمی از شهرهای دوره حکومت [[عباسیان]] (بعد از خلافت هارون الرشید) خاکبرداری شد و درباره هنر معماری، شهرسازی و سفالگری آن زمان اطلاعات بسیاری بدست آمد و با قطعی بودن زمان ساخت سفالینه های مکشوف در آنجا، معیار دقیق و ارزشمندی برای تاریخگذاری اشیای کشف شده از مناطق اسلامی دیگر نیز بدست آمد.<ref> | + | نخستین بررسیها در معماری اسلامی و هنرهای سنتی شمال افریقا و [[مصر]] کار پژوهشگرانی است که به همراه ناپلئون به آن کشور رفته بودند. در زمینه معماری اسلامی، کُست در 1255/1839 و بورگواَن در 1290ـ1309 ق/ 1873ـ1892 م تحقیقات ارزشمندی ارائه کردند. بُسکوی اسپانیایی در 1328/1910، «مدینة الزهرا» از مراکز خلافت امویان اندلس در حوالی قُرطُبه را کاوید. کاوش در این منطقه تا 1950 ادامه یافت. سپس با کاوشهای زاره و هرتسفلد در 1329 ق/1911 م تا 1331ق/1913 م، در شهر قدیم [[سامرا]] بخشهای مهمی از شهرهای دوره حکومت [[عباسیان]] (بعد از خلافت هارون الرشید) خاکبرداری شد و درباره هنر معماری، شهرسازی و سفالگری آن زمان اطلاعات بسیاری بدست آمد و با قطعی بودن زمان ساخت سفالینه های مکشوف در آنجا، معیار دقیق و ارزشمندی برای تاریخگذاری اشیای کشف شده از مناطق اسلامی دیگر نیز بدست آمد.<ref>د.بریتانیکا، ج2، ص264.</ref> |
کاوش شهرهای قدیم شوش، سیراف، ری و نیشابور همچنین نتیجه پژوهشهای محققانی چون پوپ، گدار، سیرو، مهدی بهرامی و محمدتقی مصطفوی در شناخت هنر معماری دوره های مختلف و به ویژه دوره اسلامی تأثیر بسیار گذاشت. | کاوش شهرهای قدیم شوش، سیراف، ری و نیشابور همچنین نتیجه پژوهشهای محققانی چون پوپ، گدار، سیرو، مهدی بهرامی و محمدتقی مصطفوی در شناخت هنر معماری دوره های مختلف و به ویژه دوره اسلامی تأثیر بسیار گذاشت. | ||
| سطر ۱۵: | سطر ۱۵: | ||
==از فعالیت های مهم باستان شناسی در سرزمینهای شرق اسلامی== | ==از فعالیت های مهم باستان شناسی در سرزمینهای شرق اسلامی== | ||
| − | از فعالیت های مهم باستان شناسی در سرزمینهای شرق اسلامی، کاوش تولستوف روسی در 1948ـ1952 م درشهر تِرمِذ و خاکبرداری محققان فرانسوی در منطقة لشکر بازار، پایتخت زمستانی سلاطین غزنوی بود. همچنین باستان شناسان فرانسوی در نزدیکی تَدمُر (پالمیرا) در سوریه در محلی به نام قصرالحیرالغربی، آثار هنری باارزشی از جمله گچبریها و نقشهای دیواری کشف کردند و با کاوش در شهرها و مناطق مهم دیگر دوره اسلامی مانند فُسطاط (در ساحل شرقی رود نیل که بقایای آن در قاهرة کنونی در محلة مصرالعتیقه قرار دارد)، دهلی کهنه (شاه جهان آباد)، مسجد حَرّان،<ref> | + | از فعالیت های مهم باستان شناسی در سرزمینهای شرق اسلامی، کاوش تولستوف روسی در 1948ـ1952 م درشهر تِرمِذ و خاکبرداری محققان فرانسوی در منطقة لشکر بازار، پایتخت زمستانی سلاطین غزنوی بود. همچنین باستان شناسان فرانسوی در نزدیکی تَدمُر (پالمیرا) در سوریه در محلی به نام قصرالحیرالغربی، آثار هنری باارزشی از جمله گچبریها و نقشهای دیواری کشف کردند و با کاوش در شهرها و مناطق مهم دیگر دوره اسلامی مانند فُسطاط (در ساحل شرقی رود نیل که بقایای آن در قاهرة کنونی در محلة مصرالعتیقه قرار دارد)، دهلی کهنه (شاه جهان آباد)، مسجد حَرّان،<ref>د.بریتانیکا، ج2، ص264ـ265.</ref> مسجد جامع اصفهان و شهر گرگان هورکانیای باستانی. در گنبد قابوس بسیاری از ابهامهای تاریخ دوره اسلامی برطرف شد. در این زمینه پژوهشهای برشم و ویت فرانسوی و درباره ویژگیهای سفالگری دوره اسلامی، مطالعات لین انگلیسی، فهروری مجاری و اشنیدر سویسی قابل ذکر است. تحقیقات اتینگهاوزن امریکایی و بیوارد انگلیسی راجع به فرهنگ و تمدن اسلامی و پژوهشهای بازیل گری درباره نگارگری و نقاشیهای آن دوره نیز حائز اهمیت است. |
==باستان شناسی در ایران== | ==باستان شناسی در ایران== | ||
| سطر ۲۱: | سطر ۲۱: | ||
از قرن نهم میلادی/پانزدهم هجری به بعد، با انتشار سفرنامه های سیاحان و جهانگردان خارجی، ایران سرزمینی کهن با پیشینه فرهنگی دیرین معرفی شد. | از قرن نهم میلادی/پانزدهم هجری به بعد، با انتشار سفرنامه های سیاحان و جهانگردان خارجی، ایران سرزمینی کهن با پیشینه فرهنگی دیرین معرفی شد. | ||
| − | باربارو ی ایتالیایی یکی از نخستین کسانی بود که در 877 ق/1472م از تخت جمشید، جایی که چهل منار نامیده می شد، بازدید کرد.<ref>گابریل، ص78.</ref> سپس دلاواله در 1032ق/1622م، نوشته های کتیبه های آنجا را رونویسی کرد و با خود به اروپا برد. | + | باربارو ی ایتالیایی یکی از نخستین کسانی بود که در 877 ق/1472م از تخت جمشید، جایی که چهل منار نامیده می شد، بازدید کرد.<ref>گابریل، تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران، ص78.</ref> سپس دلاواله در 1032ق/1622م، نوشته های کتیبه های آنجا را رونویسی کرد و با خود به اروپا برد. |
کمفر آلمانی نخستین کسی بود که در 1097/1685، خطوط آنها را میخی نامید و از قرن نوزدهم میلادی خط میخی فارسی باستان توجه متخصصان خط و زبانهای کهن را به خود جلب کرد. با تلاش گروتفند آلمانی در 1253 ق/1837 م و راولینسن انگلیسی، گشایندة رمز خطوط کتیبة بیستون در 1266ـ1268 ق/1849ـ1851 م خط فارسی باستان خوانده شد و از آن پس رمز انواع خطوط میخی رایج در جهان باستان گشوده شد.<ref>سامی، ر.ک.ب تمدن هخامنشی، ج1، ص255ـ256.</ref> | کمفر آلمانی نخستین کسی بود که در 1097/1685، خطوط آنها را میخی نامید و از قرن نوزدهم میلادی خط میخی فارسی باستان توجه متخصصان خط و زبانهای کهن را به خود جلب کرد. با تلاش گروتفند آلمانی در 1253 ق/1837 م و راولینسن انگلیسی، گشایندة رمز خطوط کتیبة بیستون در 1266ـ1268 ق/1849ـ1851 م خط فارسی باستان خوانده شد و از آن پس رمز انواع خطوط میخی رایج در جهان باستان گشوده شد.<ref>سامی، ر.ک.ب تمدن هخامنشی، ج1، ص255ـ256.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۰ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۸
محتویات
باستان شناسی در جهان اسلام
سرزمینهای اسلامی از اندونزی تا اندلس (اسپانیای اسلامی) و از سومالی تا آلبانی، حدود شصت درصد از اماکن و آثار باستانی و تاریخی دنیا را به خود اختصاص داده است. در گذشته، تحقیقات باستان شناسی دوره اسلامی به مطالعات نظری و مباحث تاریخ هنر و سکه شناسی منحصر بود.
در نیمه دوم قرن هجدهم میلادی، در شهرهای رم، پادوا، گوتینگن و استکهلم مجموعه های مختلفی حاوی سکه شناسی دوره اسلامی منتشر شد و در اوایل قرن نوزدهم، فْرِن نخستین کار ارزنده را در همین موضوع عرضه کرد. توجه به هنر و معماری اسلامی، به ویژه تحقیق در آثار اسپانیای دوره اسلامی، نیز در این سالها افزایش یافت و مورفی در 1229/1813، کتابی درباره معماری اسلامی انتشار داد.[۱]
نخستین بررسیها در معماری اسلامی
نخستین بررسیها در معماری اسلامی و هنرهای سنتی شمال افریقا و مصر کار پژوهشگرانی است که به همراه ناپلئون به آن کشور رفته بودند. در زمینه معماری اسلامی، کُست در 1255/1839 و بورگواَن در 1290ـ1309 ق/ 1873ـ1892 م تحقیقات ارزشمندی ارائه کردند. بُسکوی اسپانیایی در 1328/1910، «مدینة الزهرا» از مراکز خلافت امویان اندلس در حوالی قُرطُبه را کاوید. کاوش در این منطقه تا 1950 ادامه یافت. سپس با کاوشهای زاره و هرتسفلد در 1329 ق/1911 م تا 1331ق/1913 م، در شهر قدیم سامرا بخشهای مهمی از شهرهای دوره حکومت عباسیان (بعد از خلافت هارون الرشید) خاکبرداری شد و درباره هنر معماری، شهرسازی و سفالگری آن زمان اطلاعات بسیاری بدست آمد و با قطعی بودن زمان ساخت سفالینه های مکشوف در آنجا، معیار دقیق و ارزشمندی برای تاریخگذاری اشیای کشف شده از مناطق اسلامی دیگر نیز بدست آمد.[۲]
کاوش شهرهای قدیم شوش، سیراف، ری و نیشابور همچنین نتیجه پژوهشهای محققانی چون پوپ، گدار، سیرو، مهدی بهرامی و محمدتقی مصطفوی در شناخت هنر معماری دوره های مختلف و به ویژه دوره اسلامی تأثیر بسیار گذاشت.
از فعالیت های مهم باستان شناسی در سرزمینهای شرق اسلامی
از فعالیت های مهم باستان شناسی در سرزمینهای شرق اسلامی، کاوش تولستوف روسی در 1948ـ1952 م درشهر تِرمِذ و خاکبرداری محققان فرانسوی در منطقة لشکر بازار، پایتخت زمستانی سلاطین غزنوی بود. همچنین باستان شناسان فرانسوی در نزدیکی تَدمُر (پالمیرا) در سوریه در محلی به نام قصرالحیرالغربی، آثار هنری باارزشی از جمله گچبریها و نقشهای دیواری کشف کردند و با کاوش در شهرها و مناطق مهم دیگر دوره اسلامی مانند فُسطاط (در ساحل شرقی رود نیل که بقایای آن در قاهرة کنونی در محلة مصرالعتیقه قرار دارد)، دهلی کهنه (شاه جهان آباد)، مسجد حَرّان،[۳] مسجد جامع اصفهان و شهر گرگان هورکانیای باستانی. در گنبد قابوس بسیاری از ابهامهای تاریخ دوره اسلامی برطرف شد. در این زمینه پژوهشهای برشم و ویت فرانسوی و درباره ویژگیهای سفالگری دوره اسلامی، مطالعات لین انگلیسی، فهروری مجاری و اشنیدر سویسی قابل ذکر است. تحقیقات اتینگهاوزن امریکایی و بیوارد انگلیسی راجع به فرهنگ و تمدن اسلامی و پژوهشهای بازیل گری درباره نگارگری و نقاشیهای آن دوره نیز حائز اهمیت است.
باستان شناسی در ایران
از قرن نهم میلادی/پانزدهم هجری به بعد، با انتشار سفرنامه های سیاحان و جهانگردان خارجی، ایران سرزمینی کهن با پیشینه فرهنگی دیرین معرفی شد.
باربارو ی ایتالیایی یکی از نخستین کسانی بود که در 877 ق/1472م از تخت جمشید، جایی که چهل منار نامیده می شد، بازدید کرد.[۴] سپس دلاواله در 1032ق/1622م، نوشته های کتیبه های آنجا را رونویسی کرد و با خود به اروپا برد.
کمفر آلمانی نخستین کسی بود که در 1097/1685، خطوط آنها را میخی نامید و از قرن نوزدهم میلادی خط میخی فارسی باستان توجه متخصصان خط و زبانهای کهن را به خود جلب کرد. با تلاش گروتفند آلمانی در 1253 ق/1837 م و راولینسن انگلیسی، گشایندة رمز خطوط کتیبة بیستون در 1266ـ1268 ق/1849ـ1851 م خط فارسی باستان خوانده شد و از آن پس رمز انواع خطوط میخی رایج در جهان باستان گشوده شد.[۵]
نخستین تحقیقات باستان شناسی را در ایران، لوفتوس انگلیسی در 1266ـ1269 ق/1849ـ1852 م در ویرانه های شوش انجام داد.[۶] او حاصل پژوهشهای خود را در کتاب سفرها و تحقیقات در کلده و شوش در 1849ـ1852م در 1273/1857 در لندن منتشر کرد که توجه فرانسویان را به این شهر باستانی جلب کرد، به طوری که در 1301 ق/1883 م میان دربار قاجار و دولت فرانسه قراردادی منعقد شد.
پانویس
منابع
- دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد1، صفحه212، مدخل "باستان شناسی" از محمود موسوی، در دسترس در کتابخانه مدرسه فقاهت، بازیابی: 5 آذرماه 1392.
