فريضه: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{خوب}} |
| − | + | آنچه وجوبش با قرآن كريم ثابت شده باشد/ مطلق واجب/ سهام تعيين شده ارث. | |
| − | و | + | ==لغت فریضه== |
| + | فرض در اصل معنایش به معنى بریدن شىء محكم و تأثير در آن است.<ref>راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ص630</ref> و به همين جهت در معناى" وجوب" استعمال مى‌شود، براى اينكه انجام دادنش واجب و امتثال امرش قطعى و معين و بدون تردید است.<ref> تفسير الميزان، ج4، ص199</ref> | ||
==فریضه در قرآن== | ==فریضه در قرآن== | ||
| + | فریضه در قرآن در مورد مهریه از آن جهت که چیز معین شده است به کار رفته است مانند: «ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً<ref>سوره بقره، آیه 236.</ref>؛ماداميكه به آن زنان دست نزدهايد يا مهريهاى معيّن نكردهايد.» و «لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ<ref>سوره نساء، آیه 24.</ref>؛ | ||
| − | + | در مورد برخی از واجبات نیز از ماده فرض استفاده شده مانند: «إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ ...فَرِيضَةً مِنَ اللَّه<ref>سوره توبه، آیه 60</ref>؛ زکات ويژه نيازمندان و تهيدستان و ... است؛ [اين احكام] فريضه اى از سوى خداست» و «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ ...<ref>سوره بقره، آیه 197.</ref>؛ حج در ماههاى معين و معلومى است؛ پس كسى كه در اين ماهها حج را [با احرام بستن و تلبيه] بر خود واجب كرد...» | |
| − | ==فریضه در | + | ==منظور از فریضه در فقه== |
| − | + | عنوان فريضه در فقه اطلاقهاى متعدد دارد و بيشتر بر احكام واجبى اطلاق مى‌گردد كه وجوب آنها از قرآن كريم استفاده مى‌شود و نه سنّت( سنت)، مانند نماز، روزه، زكات و حج. | |
| − | + | مقابل آن احكامى است كه وجوب يا استحباب آنها مستفاد از سنّت است، از قبيل غسل، كفن و دفن ميّت. از اين رو، در روايتى تصريح شده كه غسل ميّت سنت است و نه فريضه. مقصود از سنّت اين است كه وجوب آن برگرفته از سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله است و قرآن كريم با صراحت متعرض حكم آن نشده است.<ref>حبل المتين/ 93 ؛ وسائل الشيعة 2/ 176 و 479 ؛ جواهر الكلام 11/ 332 ـ 333 ؛ مصباح الفقيه 3/ 138</ref> | |
| − | + | اطلاق فريضه بر مطلق واجب؛ خواه وجوبش با قرآن ثابت شده باشد يا با سنّت نيز شايع است.<ref>مرآة العقول 1/ 103 ؛ ملاذ الاخيار 7/ 465</ref> | |
| − | + | برخى گفته‌اند: در روايات، فريضه گاهى بر آنچه رجحانش با قرآن ثابت؛ اعم از واجب و مستحب نيز اطلاق شده است.<ref>مرآة العقول 12/ 284</ref> | |
| − | + | اطلاق ديگر فريضه، سهام تعيين شده در ارث است. اين اطلاق در آيات مربوط به ارث با تعبير «فَريضَةً مِنَ اللّه‌ِ»<ref>نساء/ 11</ref> صورت گرفته است.<ref>مفتاح الكرامة 17/ 4</ref> از اين رو، بسيارى از فقها عنوان باب يا كتاب ارث را «كتاب الفرائض» و يا «كتاب الفرائض و المواريث» قرار داده‌اند.<ref>من لايحضره الفقيه 4/ 254 ؛ المقنعة/ 679 ؛ غنية النزوع/ 309 ؛ المبسوط 4/ 67 ؛ قواعد الاحكام 3/ 339</ref> | |
| + | |||
| + | مقصود از فرائض عنوان باب، مى‌تواند خصوص سهام شش گانه تعيين شده در قرآن باشد. در اين صورت، اخص از مواريث خواهد بود؛ ليكن از آنجا كه مهم‌ترين مباحث ارث در اين سهام خلاصه مى‌شود، به اين عنوان نام گذارى شده است. و مى‌تواند مطلق سهام باشد، حتى سهامى كه از سنّت يا آيه «اولوا الأرحام» استفاده مى‌شود. در اين صورت مرادف مواريث خواهد بود.<ref>مفتاح الكرامة 17/ 4 ـ 5 ؛ جواهر الكلام 39/ 5 ـ 6 ؛ كلمة التقوى 7/ 275</ref> | ||
| + | |||
| + | عنوان فريضه بر نماز واجب ـ در مقابل نافله ـ نيز اطلاق شده است.<ref>الحدائق الناضرة 8/ 145 ؛ جواهر الكلام 9/ 343 و 13/ 134</ref> | ||
| + | |||
| + | در باب زكات نيز مقصود از «اسنان فرائض» سن حيوانات متعلق زكات همچون شتر، گاو و گوسفند است.<ref>شرائع الاسلام 1/ 111 ؛ جواهر الكلام 15/ 123 .</ref><ref>فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۸۱.</ref> | ||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| − | == | + | ==منابع== |
| − | + | *مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی. | |
| − | * | + | *طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق. |
| + | *راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دار القلم، چاپ اول، 1412 ق. | ||
[[رده:واژگان قرآنی]] | [[رده:واژگان قرآنی]] | ||
| + | [[رده:اصطلاحات فقهی]] | ||
[[رده: مقاله های مهم]] | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
| سطر ۳۳: | سطر ۴۲: | ||
|شناسه= خوب | |شناسه= خوب | ||
|عنوان بندی مناسب= خوب | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| − | |کفایت منابع و پی نوشت ها= | + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب |
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| − | |جامعیت= | + | |جامعیت= خوب |
|رعایت اختصار= خوب | |رعایت اختصار= خوب | ||
|سیر منطقی= خوب | |سیر منطقی= خوب | ||
| − | |کیفیت پژوهش= | + | |کیفیت پژوهش= خوب |
|رده= دارد | |رده= دارد | ||
}} | }} | ||
نسخهٔ ۱۲ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۴۲
آنچه وجوبش با قرآن كريم ثابت شده باشد/ مطلق واجب/ سهام تعيين شده ارث.
لغت فریضه
فرض در اصل معنایش به معنى بریدن شىء محكم و تأثير در آن است.[۱] و به همين جهت در معناى" وجوب" استعمال مى‌شود، براى اينكه انجام دادنش واجب و امتثال امرش قطعى و معين و بدون تردید است.[۲]
فریضه در قرآن
فریضه در قرآن در مورد مهریه از آن جهت که چیز معین شده است به کار رفته است مانند: «ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً[۳]؛ماداميكه به آن زنان دست نزدهايد يا مهريهاى معيّن نكردهايد.» و «لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ[۴]؛
در مورد برخی از واجبات نیز از ماده فرض استفاده شده مانند: «إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكِينِ وَ ...فَرِيضَةً مِنَ اللَّه[۵]؛ زکات ويژه نيازمندان و تهيدستان و ... است؛ [اين احكام] فريضه اى از سوى خداست» و «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ ...[۶]؛ حج در ماههاى معين و معلومى است؛ پس كسى كه در اين ماهها حج را [با احرام بستن و تلبيه] بر خود واجب كرد...»
منظور از فریضه در فقه
عنوان فريضه در فقه اطلاقهاى متعدد دارد و بيشتر بر احكام واجبى اطلاق مى‌گردد كه وجوب آنها از قرآن كريم استفاده مى‌شود و نه سنّت( سنت)، مانند نماز، روزه، زكات و حج.
مقابل آن احكامى است كه وجوب يا استحباب آنها مستفاد از سنّت است، از قبيل غسل، كفن و دفن ميّت. از اين رو، در روايتى تصريح شده كه غسل ميّت سنت است و نه فريضه. مقصود از سنّت اين است كه وجوب آن برگرفته از سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله است و قرآن كريم با صراحت متعرض حكم آن نشده است.[۷]
اطلاق فريضه بر مطلق واجب؛ خواه وجوبش با قرآن ثابت شده باشد يا با سنّت نيز شايع است.[۸]
برخى گفته‌اند: در روايات، فريضه گاهى بر آنچه رجحانش با قرآن ثابت؛ اعم از واجب و مستحب نيز اطلاق شده است.[۹]
اطلاق ديگر فريضه، سهام تعيين شده در ارث است. اين اطلاق در آيات مربوط به ارث با تعبير «فَريضَةً مِنَ اللّه‌ِ»[۱۰] صورت گرفته است.[۱۱] از اين رو، بسيارى از فقها عنوان باب يا كتاب ارث را «كتاب الفرائض» و يا «كتاب الفرائض و المواريث» قرار داده‌اند.[۱۲]
مقصود از فرائض عنوان باب، مى‌تواند خصوص سهام شش گانه تعيين شده در قرآن باشد. در اين صورت، اخص از مواريث خواهد بود؛ ليكن از آنجا كه مهم‌ترين مباحث ارث در اين سهام خلاصه مى‌شود، به اين عنوان نام گذارى شده است. و مى‌تواند مطلق سهام باشد، حتى سهامى كه از سنّت يا آيه «اولوا الأرحام» استفاده مى‌شود. در اين صورت مرادف مواريث خواهد بود.[۱۳]
عنوان فريضه بر نماز واجب ـ در مقابل نافله ـ نيز اطلاق شده است.[۱۴]
در باب زكات نيز مقصود از «اسنان فرائض» سن حيوانات متعلق زكات همچون شتر، گاو و گوسفند است.[۱۵][۱۶]
پانویس
- ↑ راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ص630
- ↑ تفسير الميزان، ج4، ص199
- ↑ سوره بقره، آیه 236.
- ↑ سوره نساء، آیه 24.
- ↑ سوره توبه، آیه 60
- ↑ سوره بقره، آیه 197.
- ↑ حبل المتين/ 93 ؛ وسائل الشيعة 2/ 176 و 479 ؛ جواهر الكلام 11/ 332 ـ 333 ؛ مصباح الفقيه 3/ 138
- ↑ مرآة العقول 1/ 103 ؛ ملاذ الاخيار 7/ 465
- ↑ مرآة العقول 12/ 284
- ↑ نساء/ 11
- ↑ مفتاح الكرامة 17/ 4
- ↑ من لايحضره الفقيه 4/ 254 ؛ المقنعة/ 679 ؛ غنية النزوع/ 309 ؛ المبسوط 4/ 67 ؛ قواعد الاحكام 3/ 339
- ↑ مفتاح الكرامة 17/ 4 ـ 5 ؛ جواهر الكلام 39/ 5 ـ 6 ؛ كلمة التقوى 7/ 275
- ↑ الحدائق الناضرة 8/ 145 ؛ جواهر الكلام 9/ 343 و 13/ 134
- ↑ شرائع الاسلام 1/ 111 ؛ جواهر الكلام 15/ 123 .
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۸۱.
منابع
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دار القلم، چاپ اول، 1412 ق.
