شورش اهالی بغداد بر ضد حکومت عباسیان

تقویم هجری قمری

روز واقعه:1 صفر

سال 249 هجری قمری

پس از درگذشت منتصر باللّه (يازدهمين خليفه عباسى)، مستعين باللّه به خلافت رسيد. وليكن عده اى از نظاميان حكومتى، خلافت وى را به رسميت نشناخته و خواهان خلافت معتز فرزند متوكل عباسى شدند.

در بغداد ميان هواداران مستعين و هواداران معتز، چندين روز درگيرى و نبرد شديد برقرار بود. تعدادى از طرفين كشته و زخمى گرديدند و اماكن فراوانى دست خوش غارت و تخريب گرديد و بر اين شهر كه دارالخلافه مسلمانان بود، هرج و مرج و بى نظمى حاكم گرديد. ولى سرانجام، هواداران مستعين پيروز شده و حكومت را بدست گرفتند.

روميان كه از اختلاف و پراكندگى مسلمانان، به ويژه درگيرى‌ هاى دارالخلافه بغداد باخبر شده بودند، به مرزهاى مسلمانان هجوم آوردند. در نزديكى شهر "ملطيه" ميان سپاهيان روم و مدافعان مسلمان، نبرد شديدى درگرفت و از طرفين تعداد زيادى كشته، زخمى و اسير گرديدند.

در اين جنگ بى‌ امان، عمر بن عبيدالله بن اقطع، فرمانده كل مسلمانان و على بن يحيى ارمنى، از فرماندهان سپاه و حدود دو هزار نفر از سربازان مسلمان كشته شدند. مردم بغداد كه از اختلافات داخلى عباسیان و كشته شدن مسلمانان در نبرد با روميان، ناراحت و نگران بودند در اول صفر سال 249 قمرى به طور خودجوش صداى اعتراض خويش را نسبت به ضعف و سستى دست‌اندركاران حكومتى بلند نمودند.

اعتراضات آنان، پيوسته فراگيرتر مى‌ شد و جمعيت فراوانى را به خود جذب مى‌ كرد. مردم خشمگين بغداد، زندان حكومتى را مورد هجوم قرار داده و آن را از دست مأموران بيرون آوردند و زندانيان را آزاد كردند.

آنان به خاطر اعتراض به دست‌ اندركاران حكومت، يكى از پل‌‌ هاى بغداد را بريده و ديگرى را به آتش كشيدند و انبارهاى دولتى و سرمايه‌ داران را مصادره كرده و براى تقويت سربازان مبارز، به سوى جبهه هاى جنگ ارسال كردند. ديگر شهرنشينان بلاد اسلامى نيز از رفتار و كردار حاكمان و متصديان امور ناراحت و متنفر بودند. در سامرا، شورشيان اين شهر به تقليد از شورشيان بغداد به زندان ها هجوم آورده و زندانيان را آزاد كردند.

اهالى اهواز، فارس و جبال (مناطق كوهستانى سلسله جبال زاگرس و بخش‌هاي مياني ايران) جوانان خود را تجهيز كرده و براى پشتيبانى از مدافعان مسلمان به سوى سرحدات اعزام كردند. شورش مسلمانان كه مى ‌رفت از بغداد به همه بلاد اسلامى گسترش پيدا كند، از سوى زمامداران وقت سركوب شد.

وُصيف، بُغاى صغير و عموم سپاهيان ترك‌ نژاد بغداد به دستور خليفه عباسى به سركوبى شورشيان پرداختند و تعداد فراوانى از شورش‌ گران و بى‌ گناهان را از هستى ساقط كرده و آشوب آنان را از اين طريق خاتمه دادند.

منابع

سيد تقى واردى، روز شمار تاريخ اسلام، جلد دوم، ماه صفر