اسماء الحسنی

این صفحه مدخلی از فرهنگ شیعه است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

نيكوترين نام‌هاى خدا

اصطلاحى است براى نام‌هاى خدا، اقتباس شده از قرآن كريم (سوره اعراف/180؛ سوره اسراء/110؛ سوره طه/8؛ سوره حشر/24). از آن رو نيكوترين نام‌ها براى او است كه او نيكوترين معانى و صفات را دارد. برخى از نام‌ها به صفت ذات بازمى‌گردند؛ مانند «عالِم» و برخى به صفت فعل؛ مانند «خالق» و برخى ذات او را تمجيد و تقديس مى‌كنند؛ مانند «قُدُّوس».

پاره‌اى از نام‌هاى نيك، از كاستى و كژى حكايت مى‌كنند و خداوند را نمى‌توان به آنها خواند؛ مانند «عارف» كه هر چند نامى نيك است، فرعِ غفلت است. (علم اليقين، 1/99) موضوع «الأسماء الحسنى» در علم تفسير، كلام و عرفان آمده است.

تفاوت نامها و صفات خداوند

ميان نام‌ها و صفات (صفات خدا) خداوند تفاوت است: نام‌هاى خداوند، واژگانى هستند با ساخت اسم فاعل، صفت مشبّهه يا صيغه مبالغه كه به اعتبار بازگشت آنها به يكى از صفات بر ذات خدا دلالت مى‌كنند؛ مانند قادر، قدير و قهّار. صفات خداوند با ساخت مصدرى‌اند و بر يكى از صفات بدون ملاحظه ذات دلالت مى‌كنند؛ مانند قدرت. (گوهر مراد، 170) به‌ اعتقاد بيشتر دانشمندان شيعه نام‌هاى خدا توقيفى‌اند. «توقيفى» بدين معنا است كه نمى‌توان بى اذن خداوند بر آنها افزود يا از آنها كاست. (الميزان، 8/ 186-180)

نامهای خدا در قرآن

قرآن كريم از صد و بيست و هفت نام خدا ياد كرده است؛ اما روايات معصومين علیهم السلام نود و نُه نام را آورده‌اند. در دعاى جوشن كبير هزار نام آمده است و شارحان دعا گفته‌اند كه اين نام‌ها در حقيقت به همان نود و نه نام بازمى‌گردند. (همان) نام‌هايى كه در قرآن آمده‌اند، عبارتند از: اللّه، احد، اوّل، آخِر، اعلى، اكرم، اعلم، ارحم الرّاحمين، احكم الحاكمين، احسن الخالقين، اهل التّقوى، اهل المغفرة، اقرب، ابقى، بارى، باطن، بديع، بِر، بصير، توّاب، جبّار، جامع، حكيم، حليم، حَى، حق، حسيب، حفيظ، حفى، خبير، خالق، خلّاق، خير، خيرالماكرين، خيرالرّازقين، خيرالفاصلين، خيرالحاكمين، خيرالفاتحين، خيرالغافرين، خيرالوارثين، خيرالرّاحمين، خيرالمنزلين، ذوالعرش، ذوالطَّول، ذوالانتقام، ذوالفضل العظيم، ذوالرّحمة، ذوالقوّة، ذوالجلال والإكرام، ذوالمعارج، رحمن، رحيم، رؤوف، رب، رفيع الدّرجات، رزّاق، رقيب، سميع، سلام، سريع الحساب، سريع العقاب، شهيد، شاكر، شكور، شديد العقاب، شديد المحال، صمد، ظاهر، عليم، عزيز، عَفُوّ، على، عظيم، علّام الغيوب، عالم الغيب والشّهادة، غنى، غفور، غالب، غافر الذّنب، غفّار، فالق الاصباح، فالق الحبّ والنّوى، فاطر، فتّاح، قوى، قدّوس، قيّوم، قاهر، قهّار، قريب، قادر، قابل التّوب، القائم على كلّ نفس بما كسبت، كبير، كريم، كافى، لطيف، ملك، مؤمن، مهيمن، متكبّر، مصوّر، مجيد، مجيب، مبين، مولى، محيط، مقيت، متعال، محيى، متين، مقتدر، مستعان، مبدى، مالك الملك، نصير، نور، وهّاب، واحد، ولى، واسع، وكيل، ودود و هادى.(الميزان، 8/373)

منابع

• جمعی از نویسندگان، فرهنگ شیعه، ص 76 و 77.

شماره	عربی	معادل فارسی	ابجد
۱	الله	خداوند
۲	الرحمان	بخشاینده (رحمت عام)	۲۹۸
۳	الرحیم	مهربان (رحمت ویژه)	۲۵۸
۴	المَلِک	پادشاه	۹۰
۵	القُدّوس	پاک و منزِّه از هر گونه نقص	۷۰
۶	السلام	پاک و سلامتی بخش عالم	۱۳۱
۷	المُؤمن	ایمنی بخش	۱۳۶
۸	المُهَیمِن	نگهدارنده	۱۴۵
۹	العَزیز	باشکوه، شکست ناپذیر	۹۴
۱۰	الجَبّار	دست نایافتنی، جبران کننده	۲۰۶
۱۱	المُتَکَبِّر	بسیار بزرگ	۶۶۲
۱۲	الخالق	آفریننده	۷۳۱
۱۳	البارِئ	زیبایی بخش	۲۱۳
۱۴	المُصَوِّر	نگارگر، صورتگر	۳۳۶
۱۵	غَفّار	همیشه بخشاینده	۱۲۸۱
۱۶	قَهّار	همیشه پیروز	۳۰۶
۱۷	وَهّاب	بسیار بخشنده و عطا کننده	۱۴
۱۸	رَزّاق	همیشه روزی دهنده	۳۰۸
۱۹	فَتّاح	گشاینده (پیروزکننده)	۴۸۹
۲۰	عَلیم	دانا	۱۵۰
۲۱	قابِض	می‌راننده، بیرون کشنده جان‌ها	۹۰۳
۲۲	باسِط	گستراننده، فراخ کننده روزی	۷۲
۲۳	خافِض	پست کننده، خوار کننده	۱۴۸۱
۲۴	رافِع	(به سوی خود) بالا برنده	۳۵۱
۲۵	مُعِزّ	عزیزکننده	۱۱۷
۲۶	مُذِلّ	خوارکننده	۷۷۰
۲۷	سَمیع	شنوا	۱۸۰
۲۸	بَصیر	بینا	۳۰۲
۲۹	حَکَم	حاکم هستی	۶۸
۳۰	عَدل	دادگر	۱۱۴
۳۱	لَطیف	تمام مخلوفاتش در نهایت ظرافت و زیبایی اند، نسبت به مخلوقاتش بسیار مهربان و دلسوز است	۱۲۹
۳۲	خَبیر	آگاه‌	۸۱۲
۳۳	حَلیم	بردبار	۸۸
۳۴	عَظیم	بی‌انتها	۱۰۲۰
۳۵	غَفور	بسیار بخشاینده	۱۲۸۶
۳۶	شَکور	سپاسگزار (عمل کوچک را پاداش بسیار می دهد)	۵۲۶
۳۷	عالی	بلند مرتبه	۱۱۰
۳۸	کبیر	بزرگ‌	۲۳۲
۳۹	حَفیظ	نگهدارنده	۹۹۸
۴۰	مُقیت	خوراک دهنده	۵۵۰
۴۱	حَسیب	شمارنده	۸۰
۴۲	جَلیل	گرانقدر	۷۳
۴۳	کریم	بخشنده	۲۷۰
۴۴	رقیب	نگهبان، بیننده و آماده	۳۱۲
۴۵	مُجیب	پاسخگو	۵۵
۴۶	واسع	گسترده، پهناور	۱۳۷
۴۷	حکیم	فرزانه، خردمند	۷۸
۴۸	وَدود	دوست	۲۰
۴۹	مجید	در ذات و صفات خود بلندمرتبه و نسبت به بندگان بسیار با خیر و احسان	۵۷
۵۰	باعِث	برانگیزنده مردگان	۵۷۳
۵۱	شهید	بیننده، حاضر	۳۱۹
۵۲	حق	راست، درست	۱۰۸
۵۳	وکیل	عهده دار همه امور بندگان و موجودات	۶۶
۵۴	قوی	توانا	۱۱۶
۵۵	مَتین	سخت (و نیز پاینده)	۵۰۰
۵۶	وَلیّ	سرپرست، دوست، یار و نگهبان	۴۶
۵۷	حَمید	ستوده	۶۲
۵۸	مُحصِی	شمارنده	۱۴۸
۵۹	مُبدِئ	نخستین آفریننده	۵۶
۶۰	مُعید	بازگرداننده، دوباره زنده کننده	۱۲۴
۶۱	مُحیی	زندگی بخش، هستی بخش	۶۸
۶۲	مُمیت	میراننده، نابود کننده	۴۹۰
۶۳	حَیّ	زنده	۱۸
۶۴	قَیّوم	قائم به ذات (آفریننده‌ای که کسی او را نیافرید)	۱۴۶
۶۵	واجِد	یابنده	۱۴
۶۶	الماجد	بزرگوار	۴۸
۶۷	واحد	یکتای بی‌همتا	۱۹
۶۸	صَمَد	بی‌نیاز	۱۳۴
۶۹	قادر	توانا	۳۰۵
۷۰	مُقتَدِر	تعیین کننده (قضا و قدر)، توانمند	۷۴۴
۷۱	مُقَدِّم	سبقت بخش	۱۸۴
۷۲	مُؤخِّر	عقب راننده	۸۴۶
۷۳	الأول	نخستین، اول پدیدارکننده وجود	۳۷
۷۴	الأخِر	واپسین، آخر فناکننده موجود	۸۰۱
۷۵	ظاهر	آشکار (پدیدار، هویدا)، همیشه پیروز	۱۱۰۶
۷۶	باطن	پنهان، همه دربرگیرنده	۶۲
۷۷	والی	یگانه سرپرستی که همه ولایتها از اوست	۴۷
۷۸	مُتَعالی	بلندمرتبه	۵۵۱
۷۹	البَرّ	نیکوترین	۲۰۲
۸۰	تَوّاب	بسیار توبه پذیر	۴۰۹
۸۱	مُنتَقِم	انتقام گیر	۶۳۰
۸۲	عَفُوّ	آمرزنده	۱۵۶
۸۳	رَؤوف	دلسوز و مهربان	۲۸۶
۸۴	مالک ، مَلِک	فرمانروای جهان	۲۱۲
۸۵	ذوالجلال و الاکرام	دارای شکوه و بخشش
۸۶	مُقسِط	عادل	۲۰۹
۸۷	جامع	گردآورنده	۱۱۴
۸۸	غَنی	توانگر	۱۰۶۰
۸۹	مُغنِی	بی‌نیاز کننده	۱۱۰۰
۹۰	مانع	بازدارنده	۱۶۱
۹۱	ضارّ	ضرربخش (به بدسیرتان)	۱۰۰۱
۹۲	نافع	سودبخش	۲۰۱
۹۳	نور	روشنی	۲۵۶
۹۴	هادی	رهنما	۲۰
۹۵	بَدیع	بی‌ مانند، آفریننده	۸۶
۹۶	باقی	ماندگار، تغییر ناپذیر	۱۱۳
۹۷	وارث	مالک نهایی تمام مخلوقات	۷۰۷
۹۸	رشید	راهنما، آموزگار و دانای بی‌خطا	۵۱۴
۹۹	صَبور	شکیبا	۲۹۸