افق اعلی: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} |
| + | |||
| + | واژه ترکیبی «افق اعلی» یک بار در آیه 7 [[سوره نجم]]/53 و «افق مبین» که در نظر بسیاری از مفسران تعبیر دیگری از افق اعلی است.<ref>مجمع‌البیان، ج10، ص677-678؛ التفسیرالکبیر، ج28، ص285؛ المیزان، ج20، ص219.</ref> نیز یک بار در آیه 23 [[سوره تکویر]]/81 بکار رفته است. | ||
| + | |||
| + | «افق» به معنای کرانه، ناحیه و نهایت آنچه از اطراف چیزی پیدا باشد و «أعلی» به معنای برتر و «مبین» به معنای روشن و آشکار آمده است، بنابراین افق اعلی به معنای ناحیه برتر و افق مبین به معنای ناحیه آشکار است.<ref>مفردات، ص79، مقاییس اللغه؛ ج1، ص114؛ لغت‌نامه، ج2، ص2645، «افق»؛ ج12، ص17762، «مبین».</ref> | ||
| + | |||
| + | قرآن کریم به دریافت وحی الهی به وسیله [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله در حالی که او یا [[جبرئیل]] علیه السلام در افق اعلی قرار داشت، اشاره می‌کند: {{متن قرآن|«و هُوَ بِالاُفُقِ الاَعلی»}} ([[سوره نجم]]/53،7) و در جای دیگر با تأکید بیان می‌دارد که [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله جبرئیل را در افق مبین دید: {{متن قرآن|«ولَقَد رَءاهُ بِالاُفُقِ المُبین»}} ([[سوره تکویر]]/81،23) برتر بودن این افق نسبت به سایر آفاق، به واسطه خصوصیاتی است که با عالم ملائکه مناسب است.<ref>المیزان، ج20، ص219.</ref> | ||
| + | |||
| + | شاید بتوان بین این دو افق چنین فرق گذاشت که افق مبین ناظر به مرتبه مثالی جبرئیل علیه السلام و افق اعلی مربوط به نشئه عقلانی وی است، چنان که عالم مثال، عالم صور و مقادیر و از این رو افق مبین و ناحیه آشکار و عالم عقل عالم مجردات محضه است، از این رو نسبت به عالم مثال، افق اعلی و ناحیه برتر به شمار می‌آید. بررسی مجموعه آیات قبل و بعد دو آیه یاد شده و همچنین آیات هم محتوای اینها در [[قرآن کریم]] (آنجا که با اثبات حقانیت [[وحی]] و رسالت و عصمت رسول گرامی، اتهامات وارده از سوی کافران از قبیل سحر، کهانت، شعر و فراگیری قرآن از انسان دیگر... رد می‌شود) بیان کننده این است که مراد از افق اعلی و مبین مرتبه، مقام یا نشئه‌ای ماورای ماده است زیرا در سوره نجم خداوند سبحان پس از سوگند بر نفی گمراهی و خودمحوری رسول خاتم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: آنچه او آورده چیزی جز وحی که از معلم خود آموخته، نیست. ([[سوره نجم]]/53،15) | ||
| + | |||
| + | آنگاه در آیات 10 و 11 می‌فرماید: پس به بنده‌اش آنچه را باید [[وحی]] کند، وحی فرمود. دل [محمّد صلی الله علیه و آله] آنچه را دید [[دروغ]] نگفت و در آیات 13 و 14 می‌فرماید: و قطعاً بار دیگری هم او را دیده است، نزدیک سدرة‌المنتهی؛ همچنین در سوره تکویر پس از چند سوگند می‌فرماید: قرآن سخن فرشته بزرگواری است نیرومند [که] پیش خداوندِ عرش دارای منزلت است ([[سوره تکویر]]/81، 15 و 20) و در آیه 24 همین سوره سخن از ارتباط [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله با عالم غیب است، بنابراین محتوای آیات قبل و بعدِ دو آیه مورد بحث و مسائلی همچون: وحی، معلم وحی (خداوند سبحان یا جبرئیل)، قلب رسول خدا صلی الله علیه و آله و رؤیت قلبی او، سدرة‌المنتهی، عرش الهی مفاهیمی است که تنها با معنویات و مجردّات مناسب بوده و از آن دیدگاه قابل بررسی است، بر این اساس افق اعلی و مبین باید طبق قاعده و همسو با سیاق آیات، دارای مفهومی همسنخ مفاهیم یاد شده باشد چنان که تفسیر «افق مبین» از زبان [[امام صادق]] علیه السلام به صحرایی در آستان عرش الهی،<ref>الخصال، ص582.</ref> مؤیّد این مطلب است. | ||
| + | |||
| + | ابن عباس در نقلی افق مبین را به «سدرة‌المنتهی» و در نقل دیگر به «آسمان هفتم» معنا کرده است.<ref>الدرالمنثور، ج8، ص434.</ref> در تفسیری دیگر افق اعلی به «نهایت مقام روح» و افق مبین به «نهایت مقام قلب» تعبیر شده است.<ref>تفسیرابن عربی، ج2، ص 553، 773.</ref> برخی نیز «افق اعلی و مبین» را به نهایت مرتبه ممکن شناخت، معنا کرده‌اند.<ref>الفرقان، ج30، ص174.</ref> | ||
| − | + | برخی از مفسران افق مبین و اعلی را به معنای جایگاه برآمدن خورشید، ناحیه برتر مشرق جایی که از آن روز پدیدار شود و مانند آنها دانسته‌اند و از ابن عباس نقل کرده‌اند که [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله جبرئیل علیه السلام را در «اجیاد» (مکانی در نزدیکی کوه صفا) و «حرا» دید، در حالی که همه مشرق و مغرب را پوشانیده بود.<ref>کشف‌الاسرار، ج10، ص398؛ روض‌الجنان، ج20، ص166.</ref> این مکانها می‌تواند مظاهری مادی برای حقیقت مجرد افق مبین باشد یا پیامبر صلی الله علیه و آله در این مکانها حضور داشته که جبرئیل علیه السلام برای وی متمثل شده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | برخی از مفسران افق مبین و اعلی را به معنای جایگاه برآمدن خورشید، ناحیه برتر | ||
| − | ==پانویس == | + | ==پانویس== |
| − | <references /> | + | <references/> |
| + | ==منابع== | ||
| + | * محمدهادى ذبيح‌زاده، اعداد، دايرة المعارف قرآن کریم، ج4،[http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/4/12.htm#f16 مرکز فرهنگ و معارف قرآن]. | ||
| − | |||
| − | |||
[[رده: واژگان قرآنی]] | [[رده: واژگان قرآنی]] | ||
نسخهٔ ۳۰ ژانویهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۰۸:۱۷
واژه ترکیبی «افق اعلی» یک بار در آیه 7 سوره نجم/53 و «افق مبین» که در نظر بسیاری از مفسران تعبیر دیگری از افق اعلی است.[۱] نیز یک بار در آیه 23 سوره تکویر/81 بکار رفته است.
«افق» به معنای کرانه، ناحیه و نهایت آنچه از اطراف چیزی پیدا باشد و «أعلی» به معنای برتر و «مبین» به معنای روشن و آشکار آمده است، بنابراین افق اعلی به معنای ناحیه برتر و افق مبین به معنای ناحیه آشکار است.[۲]
قرآن کریم به دریافت وحی الهی به وسیله رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی که او یا جبرئیل علیه السلام در افق اعلی قرار داشت، اشاره می‌کند: «و هُوَ بِالاُفُقِ الاَعلی» (سوره نجم/53،7) و در جای دیگر با تأکید بیان می‌دارد که رسول خدا صلی الله علیه و آله جبرئیل را در افق مبین دید: «ولَقَد رَءاهُ بِالاُفُقِ المُبین» (سوره تکویر/81،23) برتر بودن این افق نسبت به سایر آفاق، به واسطه خصوصیاتی است که با عالم ملائکه مناسب است.[۳]
شاید بتوان بین این دو افق چنین فرق گذاشت که افق مبین ناظر به مرتبه مثالی جبرئیل علیه السلام و افق اعلی مربوط به نشئه عقلانی وی است، چنان که عالم مثال، عالم صور و مقادیر و از این رو افق مبین و ناحیه آشکار و عالم عقل عالم مجردات محضه است، از این رو نسبت به عالم مثال، افق اعلی و ناحیه برتر به شمار می‌آید. بررسی مجموعه آیات قبل و بعد دو آیه یاد شده و همچنین آیات هم محتوای اینها در قرآن کریم (آنجا که با اثبات حقانیت وحی و رسالت و عصمت رسول گرامی، اتهامات وارده از سوی کافران از قبیل سحر، کهانت، شعر و فراگیری قرآن از انسان دیگر... رد می‌شود) بیان کننده این است که مراد از افق اعلی و مبین مرتبه، مقام یا نشئه‌ای ماورای ماده است زیرا در سوره نجم خداوند سبحان پس از سوگند بر نفی گمراهی و خودمحوری رسول خاتم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: آنچه او آورده چیزی جز وحی که از معلم خود آموخته، نیست. (سوره نجم/53،15)
آنگاه در آیات 10 و 11 می‌فرماید: پس به بنده‌اش آنچه را باید وحی کند، وحی فرمود. دل [محمّد صلی الله علیه و آله] آنچه را دید دروغ نگفت و در آیات 13 و 14 می‌فرماید: و قطعاً بار دیگری هم او را دیده است، نزدیک سدرة‌المنتهی؛ همچنین در سوره تکویر پس از چند سوگند می‌فرماید: قرآن سخن فرشته بزرگواری است نیرومند [که] پیش خداوندِ عرش دارای منزلت است (سوره تکویر/81، 15 و 20) و در آیه 24 همین سوره سخن از ارتباط رسول خدا صلی الله علیه و آله با عالم غیب است، بنابراین محتوای آیات قبل و بعدِ دو آیه مورد بحث و مسائلی همچون: وحی، معلم وحی (خداوند سبحان یا جبرئیل)، قلب رسول خدا صلی الله علیه و آله و رؤیت قلبی او، سدرة‌المنتهی، عرش الهی مفاهیمی است که تنها با معنویات و مجردّات مناسب بوده و از آن دیدگاه قابل بررسی است، بر این اساس افق اعلی و مبین باید طبق قاعده و همسو با سیاق آیات، دارای مفهومی همسنخ مفاهیم یاد شده باشد چنان که تفسیر «افق مبین» از زبان امام صادق علیه السلام به صحرایی در آستان عرش الهی،[۴] مؤیّد این مطلب است.
ابن عباس در نقلی افق مبین را به «سدرة‌المنتهی» و در نقل دیگر به «آسمان هفتم» معنا کرده است.[۵] در تفسیری دیگر افق اعلی به «نهایت مقام روح» و افق مبین به «نهایت مقام قلب» تعبیر شده است.[۶] برخی نیز «افق اعلی و مبین» را به نهایت مرتبه ممکن شناخت، معنا کرده‌اند.[۷]
برخی از مفسران افق مبین و اعلی را به معنای جایگاه برآمدن خورشید، ناحیه برتر مشرق جایی که از آن روز پدیدار شود و مانند آنها دانسته‌اند و از ابن عباس نقل کرده‌اند که رسول خدا صلی الله علیه و آله جبرئیل علیه السلام را در «اجیاد» (مکانی در نزدیکی کوه صفا) و «حرا» دید، در حالی که همه مشرق و مغرب را پوشانیده بود.[۸] این مکانها می‌تواند مظاهری مادی برای حقیقت مجرد افق مبین باشد یا پیامبر صلی الله علیه و آله در این مکانها حضور داشته که جبرئیل علیه السلام برای وی متمثل شده است.
پانویس
- ↑ مجمع‌البیان، ج10، ص677-678؛ التفسیرالکبیر، ج28، ص285؛ المیزان، ج20، ص219.
- ↑ مفردات، ص79، مقاییس اللغه؛ ج1، ص114؛ لغت‌نامه، ج2، ص2645، «افق»؛ ج12، ص17762، «مبین».
- ↑ المیزان، ج20، ص219.
- ↑ الخصال، ص582.
- ↑ الدرالمنثور، ج8، ص434.
- ↑ تفسیرابن عربی، ج2، ص 553، 773.
- ↑ الفرقان، ج30، ص174.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج10، ص398؛ روض‌الجنان، ج20، ص166.
منابع
- محمدهادى ذبيح‌زاده، اعداد، دايرة المعارف قرآن کریم، ج4،مرکز فرهنگ و معارف قرآن.
