سوره عنکبوت

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

تمام اين سوره به گفتار عكرمه و عطا و كلبى در مكه نازل شده و بنا به گفتار قتاده و ابن عباس در يكى از دو قولش نزول آن را در مدينه مى‌دانند و حسن گويد: تمامى آن در مكه بجز ده آيه از اولش كه در مدينه آمده و ابن عباس نيز در نظر ديگرش موافق اين گفتار بوده و از يحيى بن سلام حكايت مي نمايد.

عدد آيات

اين سوره به اتفاق تمام دانشمندان تفسير 69 آيه مي باشد و قراء كوفه «الم» را يك آيه و قراء حجاز «تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ» را يك آيه و قراء بصره و شام «مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ» را آيه‌اى مي دانند.

فضيلت اين سوره

ابى بن كعب از پيامبر صلی الله علیه و آله روايت كند كه حضرت فرمود: هر كه سوره عنكبوت را قرائت كند به عدد آنچه را كه مؤمن و منافق وجود دارد ده برابرش به او پاداش داده خواهد شد.

ابوبصير از امام صادق علیه السلام روايت كند كه هر كس سوره عنكبوت و روم را در شب بيست و سوم ماه رمضان بخواند به خدا سوگند كه از بهشتيان بوده و در اين گفتار هرگز استثناء نكنم و از خداوند نترسم كه اين قسم را بر من گناه بنويسد، چون مي دانم اين دو سوره نزد پروردگار ارجمند است.

هدف سوره

غرض سوره به طورى كه از اول و آخرش و سياق جارى در سراسرش استفاده میشود، اين است كه: غرض خداى تعالى از ايمان مردم تنها اين نيست كه به زبان بگويند ايمان آورديم، بلكه غرض، حقيقت ايمان است، كه تندباد فتنه‌ها آن را تكان نمیدهد، و دگرگونى حوادث، دگرگونش نمیسازد، بلكه هر چه فتنه‌ها بيشتر فشار بياورد، پا بر جا و ريشه‌دارتر میگردد. پس غرض سوره اعلام اين معنا است كه مردم خيال نكنند به صرف اينكه بگويند ايمان آورديم دست از سرشان برمیدارند، و در بوته آزمايش قرار نمیگيرند، نه، بلكه حتما امتحان میشوند، تا آنچه در دل نهان دارند ظاهر شود و معلوم شود ايمان است يا كفر،" فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ- پس خدا حتما بايد معلوم كند آن كسانى را كه در دعوى ايمان راست میگويند، و آنهايى كه در اين دعوى دروغگويند".

پس فتنه و محنت يكى از سنت‌هاى الهى است كه به هيچ وجه و در باره هيچ كس از آن گذشت نمیشود، همان طور كه در امت‌هاى گذشته از قبيل قوم نوح، عاد، ثمود، قوم ابراهيم، لوط، شعيب و موسى جريان يافت، و جمعى استقامت ورزيده و جمعى ديگر هلاك شدند و در امت‌هاى حاضر و آينده نيز جريان خواهد داشت، و خدا به كسى ظلم نكرده، و نمیكند، اين خود امت‌ها و اشخاصند كه به خود ظلم میكنند. پس كسى كه میگويد من به خدا ايمان آوردم بايد در برابر ايمانش صبر كند، و خداى يگانه را بپرستد و چون قيام به وظايف دينى برايش دشوار و يا غير ممكن شد بايد به ديارى ديگر مهاجرت كند، ديارى و سرزمينى كه در آنجا بتواند به وظيفه‌هاى خود عمل كند، چون، زمين خدا وسيع است.

و هرگز نبايد به خاطر ترس از گرسنگى و ساير امور زندگى از مهاجرت چشم بپوشد، براى اينكه رزق بندگان به عهده خدا است،" وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُها وَ إِيَّاكُمْ- و چه بسيار جنبده كه خودش متحمل رزقش نيست بلكه خدا است كه رزق آنها و رزق شما را میدهد". و اما مشركين كه مؤمنين را آزار میكردند با اينكه مؤمنين بغير از اينكه میگفتند: پروردگار ما اللَّه است، هيچ جرمى مرتكب نشده بودند، آنها هم بايد بدانند كه با اين رفتار خود خدا را عاجز نمیكنند، و به ستوه نمیآورند، و نمیتوانند خواست خود را عليه خواست خدا به كرسى بنشانند، بلكه خود اين آزارشان هم كه گفتيم فتنه و آزمايش مؤمنين است، فتنه و آزمايش خودشان نيز هست، و چنان نيست كه از علم و تقدير الهى خارج باشد، بلكه اين خدا است كه آنان را در چنين بوته‌اى از آزمايش قرار داده، و دارد عليه آنان ضبط میكند، تا اگر خواست در همين دنيا به وبال آن گرفتارشان كند، و اگر خواست اين عذاب را تاخير انداخته در روزى كه به سوى او برمیگردند، و ديگر راه گريزى ندارند، عذاب كند. و اما آن چه به عنوان حجت و دليل براى خود درست كرده و دل بدان خوش كرده‌اند، سخن باطل و دليل مردودى است كه هيچ جا به دردشان نمیخورد، و حجت عليه آنان تمام است

منابع

فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‌19، ص3. محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج‌16، ص: 146 ، قم 1374

پیوست

متن و ترجمه سوره